NOS, JAMA

NOSOWA, KRTAŃ,

TCHAWICA

Układ oddechowy

NOS

Nos (nasus) ma kształt trójściennej
piramidy, podstawą zwrócone ku dołowi.
Wierzchołek piramidy tworzy nasada nosa.
Leży ona między łukami brwiowymi,
oddzielona od gładzizny zagłębieniem.
Powierzchnie boczne nosa mają kształt
trójkątny; stykając się ze sobą, tworzą one
grzbiet nosa. W części górnej powierzchnie
te są równe, w części dolnej są uwypuklone
i stanowią skrzydła nosa.
Rusztowanie nosa tworzą kości nosowe i
chrząstki. Część górna nosa jest kostna,
część dolna ma szkielet chrząstkowy.
Poniżej kości nosowych grzbiet nosa
stanowi chrząstka przegrody nosa. Po obu
jej stronach znajdują się chrząstki boczne.
Górny brzeg każdej z nich łączy się z
wolnym brzegiem kości nosowej, zaś brzeg
przyśrodkowy- z chrząstką
przegrody nosa. W skrzydłach nosa leżą
chrząstki skrzydłowe.

W ustawionej poziomo
podstawie nosa
znajdują się otwory,
zwane nozdrzami
przednimi, które
prowadzą do jamy
nosowej. Nos pokryty
jest skórą, w której
znajdują się liczne
gruczoły łojowe.

Poza człowiekiem nos występuje u niektórych
małp człekokształtnych, ale jest on słabo
wyrażony. Ze względu na kształt profilu
rozróżniamy nos prosty (grecki), nos wypukły
(rzymski), nos haczykowaty (semicki) i nos
wklęsły (zadarty)

GRECKI

RZYMSKI

SEMICKI

ZADARTY

Kształt nozdrzy przednich
zależy od kształtu nosa.
Nos wąski ma nozdrza
ustawione strzałkowo, w
nosach szerokich kierunek
długiej osi nozdrzy
zbliżony jest do
poprzecznego. Kształty
nosa są dziedziczone przez
potomstwo.
Charakterystyka kształtu
nosa ma bardzo ważne
znaczenie w badaniach
antropologicznych.

JAMA NOSOWA

Jama nosowa (cavum nasi) podzielona jest na dwie połowy
przegrodą nosa. Przegroda ustawiona w płaszczyźnie strzałkowej
zbudowana jest z kości, chrząstki i skóry. W skład części kostnej
przegrody nosa wchodzi lemiesz i blaszka pionowa kości sitowej,
część chrzęstną tworzy chrząstka przegrody nosa. Najbardziej ku
przodowi wysunięta część przegrody zbudowana jest ze skóry i nosi
nazwą części błoniastej. Od tyłu jama nosowa łączy się z gardłem
przez nozdrza tylne. Każda z połówek jamy nosowej podzielona jest
dodatkowo przez trzy małżowiny nosowe na trzy przewody nosowe.
Od tyłu przewody nosowe łączą się z przewodem nosowo-
gardłowym, otwierającym się przez nozdrza tylne do części
nosowej gardła. Jama nosowa łączy się z wypełnionymi powietrzem
zatokami przynosowymi. Należą do nich: zatoka klinowa, zatoka
szczękowa, zatoka czołowa oraz komórki kości sitowej.

Z przewodem nosowym górnym łączy się zatoka klinowa i komórki
sitowe tylne. Przewód nosowy środkowy łączy się z zatoką klinową,
zatoką szczękową i komórkami sitowymi przednimi. Przewód nosowy
dolny nie łączy się z zatokami przynosowymi, lecz ma połączenie z
oczodołem przez przewód nosowo-łzowy. Przez ten przewód ciecz
łzowa odpływa z worka łzowego do jamy nosowej.

Jama nosowa wysłana jest błoną śluzową, pokrytą nabłonkiem
wielowarstwowym migawkowym; jedynie przedsionek jamy nosowej
pokrywa skóra z tkwiącymi w niej krótkimi, grubymi włosami. Błona
śluzowa jest silnie unaczyniona i zawiera liczne komórki wydzielające
śluz. Zatoki przynosowe wyścielone są błoną podobną do błony
śluzowej jamy nosowej.
Błona śluzowa jamy nosowej jest obficie unaczyniona.

Czynnościowo jamę nosową można podzielić na:

1)okolicę węchową
2)okolicę oddechową.

Okolica węchowa zajmuje górną część jamy nosowej, leżącą
między małżowiną nosową górną a przegrodą nosa. W błonie
śluzowej okolicy węchowej znajdują się zakończenia nerwów
węchowych.

Okolica oddechowa obejmuje pozostałą część jamy nosowej. Przez
okolice oddechowa przechodzi powietrze do dalszych odcinków dróg
oddechowych. Powietrze wdychane w jamie nosowej zostaje:

-oczyszczone z kurzu, który osiada na wilgotnej błonie śluzowej
-ogrzane
-nasycone parą wodną

Dzięki temu powietrze wdychane do płuc nie zanieczyszcza, nie
oziębia i nie wysusza dolnych dróg oddechowych i samych płuc.

KRTAŃ

Droga oddechowa prowadzi z jamy nosowej do jamy gardła, gdzie
krzyżuje się z drogą pokarmową. Jamę gardła droga oddechowa
prowadzi do krtani.
Krtań (larynx) ma kształt trójściennej piramidy, szerszej u góry,
zwężającej się ku dołowi. Zawieszona za pomocą wiązadeł i
mięśni na kości gnykowej leży na wysokości IV i V kręgu szyjnego.
Połączenie z kością gnykową sprawia, że ruchy jej są przekazywane
krtani, tak że mięśnie unoszące kość gnykową unoszą jednocześnie
krtań. Od dołu krtań łączy się z tchawicą. Do powierzchni bocznych
krtani przylega gruczoł tarczowy (tarczyca) i częściowo mięśnie szyi.
Tylna powierzchnia krtani sąsiaduje z gardłem. Krtań jest
jednocześnie narządem głosu i wskutek wysoce wyspecjalizowanych
czynności jej budowa jest bardzo złożona.

BUDOWA KRTANI

CHRZĄSTKI KRTANI

Szkielet krtani tworzy 9 chrząstek, które są
połączone za pomocą więzadeł i mięśni.
Chrząstki dzielą się na nieparzyste i parzyste.

Chrząstki nieparzyste

Chrząstki parzyste

Chrząstka tarczowa (

cartilago thyroidea)

Chrząstka nalewkowata (

cartilago

arytenoidea)

Chrząstka pierścieniowata (

cartilago

cricoidea)

Chrząstka różkowata (

cartilago

corniculata)

Chrząstka nagłośniowa (

cartilago

epiglottica)

Chrząstka klinowata (

cartilago

cuneiformis

)

Chrząstka tarczowata

składa się z dwóch

czworokątnych płytek chrzęstnych, złączonych
pod kątem skierowanym wierzchołkiem ku
przodowi. Kąt ten jest większy u dzieci i u kobiet
(wynosi zwykle powyżej 120 stopni), u mężczyzn
zbliża się do kąta prostego. Rogi dolne łączą się
stawami z chrząstką pierścieniowatą.

Chrząstka tarczowata

daje się łatwo wyczuć

przez skórę na przedniej powierzchni szyi.
Niejednokrotnie, szczególnie u mężczyzn,
można zauważyć wyniosłość krtaniową,
zwaną także „jabłkiem Adama”. Tworzą ją
wywinięte brzegi wcięcia tarczowego
górnego.

Jabłko Adama

Chrząstka pierścieniowata

leży poniżej

chrząstki tarczowej i ma kształt sygnetu.
Składa się ze skierowanego ku przodowi
łuku i leżącej od tyłu płytki. Na płytce, w
miejscu przejścia jej brzegu górnego w
boczny, leżą powierzchnie stawowe,
służące do połączenia z chrząstkami
nalewkowatymi.

Chrząstka nagłośniowa

ma kształt zbliżony do
liścia. Jej węższa część-
szypułka- łączy się za
pomocą więzadła z
okolicą wcięcia
tarczowego górnego.
Inne więzadła łączą
nagłośnię i pochylają
się ku tyłowi zamykając
wejście do krtani.

Chrząstka nalewkowata

parzysta. Kąt

podstawy, zwrócony ku przodowi, tworzy
wyrostek głosowy, kąt skierowany ku bokowi-
wyrostek mięśniowy. Wierzchołek chrząstki
skierowany ku górze łączy się z chrząstką
różkowatą.

Parzysta chrząstka różkowata

jest bardzo

mała, ma kształt stożka i łączy się z
wierzchołkiem chrząstki nalewkowatej

Chrząstka klinowata

, parzysta, mała, o

zmiennym kształcie, tkwi w tylnej części
fałdu nalewkowo-nagłośniowego.

Chrząstki tarczowata, pierścieniowata oraz

nalewkowa

są połączone ze sobą stawami,

w których zachodzą ruchy w ściśle
określonych kierunkach. Chrząstka
tarczowata wykonuje ruchy w płaszczyźnie
strzałkowej, oddalając się przy tym lub
zbliżając się do chrząstek nalewkowatych.
Chrząstki nalewkowate wykonują ruchy
obrotowe dookoła osi pionowej, biegnącej
od wierzchołka tej osi do jej podstawy.
Stawy między chrząstkami krtani
zbudowane są podobnie do innych stawów,
ruchy jednak są w nich ograniczone.

WIĘZADŁA KRTANI

Więzadła krtani dzielą się na dwie grupy:

Wiązadła łączące krtań

z otoczeniem

Więzadła właściwe krtani

Więzadło tarczowo-gnykowe

pośrodkowe

Więzadło głosowe

Więzadła tarczowo-gnykowe

boczne

Więzadło kieszonki krtaniowej

Więzadło pierścienno-tchawicze Więzadło pierścienno-tarczowe

Więzadło tarczowo-nagłośniowe

Więzadło tarczowo-gnykowe pośrodkowe i oba więzadła
tarczowo-gnykowe boczne

łączą chrząstkę tarczowatą z

kością gnykową. Przestrzeń między tymi więzadłami
zajmuje szeroka i cienka błona tarczowo-gnykowa.

Więzadło pierscienno-tchawicze

wypełnia przestrzeń

między chrząstką pierścieniowatą a pierwszą chrząstką
tchawicy, tworząc połączenie między tymi narządami.

Wiązadło głosowe

(ligamentum vocale), zwane też

więzadłem tarczowo-nalewkowym dolnym; drgania tego
więzadła powodują powstanie głosu.

Więzadło kieszonki krtaniowej

przebiega nieco wyżej ku

bokowi równolegle do więzadła poprzedniego. Między
tymi dwoma więzadłami leży wejście do kieszonki
krtaniowej.

Więzadło pierścienno-tarczowe

w postaci szerokiego,

łącznotkankowego pasma łączy chrząstkę pierścieniowatą
z chrząstką tarczowatą.

Więzadło tarczowo-nagłośniowe

łączy szypułę chrząstki

nagłośniowej i górnym wcięciem chrząstki tarczowej.

A- GŁOŚNIA ZAMKNIĘTA
B- GŁOŚNIA CZĘŚCIOWO OTWARTA
C- GŁOŚNIA OTWARTA MAKSYMALNIE

SCHEMAT POŁOŻENIA
WIĘZADEŁ GŁOSOWYCH

MIĘŚNIE KRTANI

Mięśnie krtani, podobnie jak więzadła,
dzielą się na dwie grupy:

mięśnie

przebiegające między krtanią, kością
gnykową i mostkiem oraz mięśnie właściwe
krtani

. Pierwsze działają na całą krtań

i mogą ja unosić lub obniżać. Mięśnie
właściwe krtani wpływają na ruchy
poszczególnych chrząstek, zmieniając ich
wzajemne położenie.

MIĘSIEŃ

CZYNNOŚĆ

Mięsień głosowy

Zbliżanie chrząstki tarczowatej do

nalewkowatych

Mięsień tarczowo-nalewkowy

Oddalanie chrząstki tarczowatej od

nalewkowatych

Mięsień pierścienno-tarczowaty

Oddalanie chrząstki tarczowatej od

nalewkowatych

Mięsień nalewkowy poprzeczny

Zwężanie głośni

Mięsień nalewkowy skośny

Zwężanie głośni

Mięsień pierścienno-nalewkowy

boczny

Zwężanie głośni

Mięsień pierścienno-nalewkowy tylny

Rozszerzanie szpary głośni

Mięsień pierścienno-tarczowy

jest jedynym

mięśniem zewnętrznym krtani. Zbliża on łuk
chrząstki pierścieniowatej do chrząstki
tarczowatej, oddalając od siebie chrząstki
nalewkowatą i tarczowatą. Pociąga to
za sobą napięcie fałdów głosowych.

Mięsień pierścienno-nalewkowy boczny

Pociąga

wyrostek mięśniowy ku przodowi, przy czym
wyrostek głosowy przesuwa się w kierunku
przyśrodkowym. W ten sposób następuje
zwężenie głośni.

Mięsień pierścienno-nalewkowy tylny

Pociągając

wyrostek mięśniowy ku tyłowi, powoduje
oddalenie od siebie wyrostków głosowych i w ten
sposób rozszerza głośnię.

Mięsień głosowy

Tworzy on wspólnie z więzadłem

głosowym podstawę fałdu głosowego.

Mięsień tarczowo-nalewkowy

Obydwa powyższe

mięśnie zbliżają chrząstkę tarczowatą do
chrząstek nalewkowatych. Wraz z mięśniem
pierścienno-tarczowym, działającym odwrotnie,
regulują napięcie fałdów głosowych, a co za tym
idzie- wysokość głosu.

Mięsień nalewkowy poprzeczny łączy

obydwie

chrząstki nalewkowate, przyczepiając się do ich
tylnej powierzchni. Mięsień kurcząc się zbliża do
siebie chrząstki nalewkowate, przez co zwęża
szparę głośni.

Mięsień nalewkowy skośny

przebiega ukośnie

między jedną a drugą chrząstką nalewkowatą i
podobnie jak poprzedni zwęża szparę głośni.

JAMA KRTANI

Jama krtani (cavum laryngis) wysłana jest
błoną śluzową, pokrytą nabłonkiem
wielorzędowym migawkowym. Wyjątek
stanowią fałdy głosowe, pokryte
nabłonkiem wielowarstwowym płaskim.
Migawki nabłonka poruszają się w kierunku
jamy gardła i wyrzucają drobne ciałka,
trafiające z powietrza (kurz,
sadze itp..)

Wnętrze krtani dzielimy na trzy odcinki:

-przedsionek krtani
-głośnię
-jamę podgłośniową

Przedsionek krtani

(vestibulum laryngis)

rozpoczyna się wejściem do krtani ograniczonym
od przodu krawędzią nagłośni, z boku fałdami
nalewkowo-nagłośnowymi.

Głośnia

(glottis) jest najwęższą częścią jamy

krtani. Od góry ograniczają ją fałdy kieszonki
krtani. Poniżej fałdów kieszonki krtaniowej
przebiegają fałdy głosowe. We wnętrzu tych
fałdów znajduję się więzadło głosowe oraz
przebiegający bocznie mięsień głosowy. Część
szpary głośni zawarta między fałdami głosowymi
nosi nazwę części międzybłoniastej. Ku tyłowi
między wyrostkami chrząstki nalewkowatej
znajduję się część międzychrząstkowa szpary
głośni. szerokość głośni, jak i napięcie fałdów
głosowych zależą od działania mięśni krtani.

Powietrze przechodząc przez zwężoną głośnię wprawia w
drganie fałdy głosowe. Wysokość głosu, który przy tym
powstaje, zależy m. in. Od napięcia fałdów głosowych,
natomiast siła głosu zależy od szybkości prądu powietrza
przechodzącego przez głośnię. Wysokość głosu zależy również
od budowy krtani. Na ogół u osób o małej krtani głos jest
wyższy. Mężczyźni mają głos niższy z powodu większej krtani i
co za tym idzie- dużych fałdów głosowych. Barwa głosu, po
której możemy poznać mówiącego, zależy od budowy i funkcji
przestrzeni rezonansowych. Są nimi: jama gardłowa, jama
nosowa oraz zatoki przynosowe. Inną czynnością krtani jest
ochrona dróg oddechowych przed wtargnięcie doń pokarmu z
jamy gardła. Rolę tę spełnia przede wszystkim nagłośnia, a
następnie mięśnie zamykające szparę głośni.

FAŁDY GŁOSOWE

NAGŁOŚNIA W KSZTAŁCIE
OMEGI

Poniżej fałdów głosowych światło krtani
ponownie się rozszerza, tworząc jamę
podgłośniową (cavum infraglotticum), która
przechodzi bezpośrednio w tchawicę.

Błona śluzowa krtani

ma specyficzną

budowę, wynikająca z tego, że
umiejscowiona jest w punkcie połączenia
dróg oddechowej i pokarmowej.
Wielowarstwowy nabłonek płaski,
częściowo zrogowaciały, pokrywa
krtaniową powierzchnię nagłośni, fałdy
przedsionkowe, przedsionek krtani i fałdy
głosowe. Nabłonek wielorzędowy
migawkowy pokrywa pozostałe części
krtani.

TCHAWICA

Tchawica (trachea) ma kształt sprężystej,
spłaszczonej od tyłu rury, która górnym końcem
łączy się z krtanią, dolnym przechodzi do wnętrza
klatki piersiowej, gdzie dzieli się na dwa oskrzela
główne. Na przekroju poprzecznym tchawica ma
kształt zbliżony do podkowy. Długość tchawicy u
dorosłego człowieka waha się w granicach od 10 do
15 cm, a szerokość od 13 do 22 mm.

Tchawicę dzielimy na część szyjną i piersiową.
Spłaszczona powierzchnia tylna tchawicy przylega do
przełyku. W dolnym odcinku części szyjnej tchawica
objęta jest przez tarczycę. Między przełykiem a
tchawicą po obu stronach leżą: nerw błędny, tętnica
szyjna wspólna i żyła szyjna wewnętrzna. W części
szyjnej tchawica jest dostępna badaniu dotykiem.
Poniżej otworu górnego klatki piersiowej znajduje się
część piersiowa tchawicy, zakończona rozdwojeniem
tchawicy. Po stronie lewej piersiowej części tchawicy
leży łuk aorty, od przodu pień ramienno-głowowy, a u
dzieci również grasica, która u osób dorosłych ulega
stłuszczeniu. Tylna, przylegająca do przełyku, część
tchawicy nie zawiera chrząstek i nosi nazwę ściany
błoniastej. Błona śluzowa wyścielająca wnętrze tchawicy
pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym cylindrycznym
migawkowym