Fryderyk Chopin

Sonata g-moll op.65

na fortepian i wiolonczelę

• Pierwszy zarys sonaty powstał w roku 1845 w Nohant. W

grudniu tego samego roku Chopin spróbował wykonać ją z
Augustem Franchommem. To właśnie Augustowi zostanie
zadedykowana Sonata g-moll. Nękany wątpliwościami
Chopin zwlekał z jej ukończeniem. „Z mojej sonaty z
wiolonczelą raz kontent, drugi raz nie. W kąt rzucam,
potem znów zbieram”.

• Praca nad tą sonatą nie należała do łatwych i pełna była

wątpliwości. Dowodem na to jest ok. dwieście stron i kartek ze
szkicami do utworu, nie licząc 30 stron rękopisu. Dopiero w
roku 1847

Chopin

uznał Sonatę g-moll za ukończoną. W czerwcu

sprzedał on utwór lipskiemu wydawcy Breithopfowi.

 
• Na początku 1847roku Eugene Delacroix i Delfina Potocka

wysłuchali utworu i odnieśli się do niego z podziwem, jednak
według innych słuchaczy część pierwsza była przeładowana,
mało zrozumiała, dlatego też- nie zyskawszy oczekiwanej
akceptacji- w prawykonaniu publicznym, na ostatnim paryskim
koncercie Chopina 16 lutego 1848, została opuszczona.

• Przez cały wiek XIX uważano Sonatę wiolonczelową za utwór

chybiony.

• Sonata g–moll reprezentuje ostatnią

(postromantyczną) fazę twórczości Chopina. Jest
ona przykładem stylu, który dojdzie do głosu w
drugiej połowie wieku u Brahmsa, Czajkowskiego,
Dworzaka,Francka, Griega i Mahlera. 

• Sonata g-moll charakteryzuje się nasileniem

chromatyzacji linii melodycznej i komplikacją
stosunków harmonicznych w polifonizacji faktury.
Całość to cztery części wyraziście odmienne
charakterem: allegro sonatowe ma rysy balladowe,
finalne rondo cechuje zaś taneczność.

• Zasada jedności cyklicznej
• Warto zwrócić uwagę, że tematy inicjalne

wszystkich czterech części zostają otwarte przez
analogiczną strukturę interwałową. Sonata Chopina
uprzedza w ten sposób kompozytorską praktykę,
która będzie popularna w drugiej połowie wieku.

Allegro moderato

• Allegro sonatowe przebiega w rytmie taranteli .
• Tarantela -wł. Ludowy taniec o tempie szybkim, metrum 6/8.

Tarantela znalazła się również w formie stylizowanej u Fryderyka
Chopina w tonacji As-dur.

• Pierwsza prezentacja motywu to temat inicjalny Allegra –w

fortepianie – za chwilę zaś – w wiolonczeli. Następnie temat
znów odezwie się w wiolonczeli. Po paru taktach następuje
temat główny Allegra. Fortepian pełni w tej chwili rolę
kontrapunktu, by za chwilę przenieść temat główny do tonacji c-
moll. Temat drugi-liryczny- pojawia się w tonacji B-dur. W
dalszym ciągu ekspozycja dobiega końca, pojawia się
przetworzenie, a Allegro zamyka klasycznie repryza.

Scherzo. Allegro con brio

• Scherzo, część druga Sonaty g–moll, rozgrywa się w tonacji

d-moll. Temat główny nieustannie wraca przerywany
fortepianową figuracją. Scherzo ma budowę symetryczną.
Jego część środkową wypełnia trio (D–dur), którego melodię
„śpiewa” wiolonczela, a fortepian przybiera kształt
harfowego akompaniamentu.

Largo

• Largo ma melancholijny charakter.

Finale.Allegro

• Finałowe Allegro porywa rozmachem i ma charakter ronda

gradacyjnego, w którym narasta napięcie. W tej części oba
instrumenty są równie ważne.

• Sonata kończy się tematem w tonacji G-dur.

 

August Joseph Franchomme  (10.IV.1808 – 21.I.1884)- francuski

wiolonczelista i kompozytor.

• Chopin uważał wiolonczelę za instrument najbliższy ludzkiemu głosowi. Przyjaźń

między Fryderykiem a Augustem trwała przez 17 lat ( prawie cały czas pobytu

Chopina w Paryżu). Obaj artyści uwielbiali Bacha, Mozarta, Haydna, Beethovena.

• Franchomme był pośród obcokrajowców najbliższy

Chopinowi. Dowodem na to może być fakt, że po śmierci
Mikołaja Chopina, George Sand na pomoc wezwała właśnie
Augusta. Sytuacja odwróciła się po latach, gdy zmarł ojciec
Franchomme’a, a Chopin pocieszał go w liście pisanego z
Edynburga z 1848 roku:

„Nie wiem, co bym Ci napisać powinien, zdaje mi się jednak,

że będzie najlepiej nie próbować nawet, ażeby Cię po

stracie ojca pocieszać. Rozumiem Twoje zmartwienie; nawet

czas niewiele zdoła przeciwko tego rodzaju boleści.”

• Franchomme podziwiany był jako wykonawca za nienaganną

intonację, wyszukaną niewyolbrzymioną interpretację i piękny dźwięk.

Udzielał się głównie jako muzyk orkiestrowy, ale najwięcej satysfakcji

czerpał z wykonywania dzieł kameralnych.

August tak bardzo cenił Chopina, że opracował na własny użytek ok.

50-ciu transkrypcji na różne składy instrumentalne.

 
 

Sonata g-moll zamyka twórczość Chopina.

Szczegółowa analiza muzyczna

I Allegro moderato

Część A, repetowana

Takty:
• 1-20 temat wstępny,

inicjalny

• 21-23 łącznik As-dur
• 24-35 temat główny

wiolonczeli
(ekspozycja)

• 36-43 kulminacja

fortepianu

• 61-111

temat

przeciwstawny w Es-dur

Część B
Takty:
• 117-202

przetworzenie

• 154…i 162… echo

kulminacji fortepianu z
części A

• 202-228

temat

przeciwstawny w B-
dur

(dolce)

• 229-239 koda

• Dynamizacja poprzez ożywienie

figuracyjne, zwiększenie wolumenu;

• Brak wyraźnego przeciwstawienia

tematu – najważniejsza jest zmiana
faktury i kontrastowe ukształtowanie
materiału tematycznego.

II Scherzo

• Metrum typowe dla tej formy – ¾
• Forma ABA’, gdzie B to trio
• A – tonacja d-moll, myśl główna przedzielona sekundowymi

przebiegami, figuracjami. Wiolonczela niesie temat główny,
wspaniale dialogując z fortepianem (takty 1-31*); modulacja do Des-
dur (?) od taktu 61, wzrost napięcia poprzez środki dynamiczne,
ciągłe cressendo i decressendo, zagęszczenie faktury fortepianu i
dwudźwięki wiolonczeli – rozładowywanie dzięki zastosowaniu 7
zmniejszonych; oddziaływanie kolorystyczne.

• B – D-dur, cantabile; śpiewny temat wiolonczeli, opleciony

rozłożonymi akordami fortepianu, imitującym fakturę harfową.

• Płynne przejście do części A’, wejście na temat główny w tonacji

zasadniczej; całość zakończona kadencją plagalną °S-T.

*

Temat gł. repryzowany bez zmian w taktach 89-118 (cz. A) i 213-243 (cz. A’)

III Largo

• Tonacja B-dur, cantabile; nietypowe

metrum 3/2 nadające niezwykłej
płynności melodii;

• Składa się z zaledwie 27 taktów;
• Przepiękny dialog wiolonczela –

fortepian, prostota, brak wyraźnej
kulminacji;

IV Finale

• Allegro w rytmie taranteli;
• „Rondo gradacyjne nachylone ku końcowej apoteozie”

(Chomiński) – g-moll do G-dur – przełamanie pesymizmu;

• Schemat:

refren

+

kuplet

*

+

ref

+

kuplet

+

przetworzenie,

koda

(takty: 1-29/

30-34

/

35-60

/

61-72

/73-108/

109-113

/

114-160

/

161-164

/

165-191

/

192-199

)

• Pierwszy kuplet w tonacji c-moll (ton. moll

subdominantowa do g-moll), drugi kuplet w d-moll
(moll dominantowa)

*Lub też

temat przeciwstawny

, przy czym w przypadku dzieł Chopina trudny do

określenia jest schemat…

+ oznacza łącznik