MODNE
ZAPOŻYCZENIA Z
JĘZYKA
ANGIELSKIEGO
Czy aby zawsze uzasadnione ?
MODNE
ZAPOŻYCZENIA Z
JĘZYKA
ANGIELSKIEGO
Czy aby zawsze uzasadnione ?
Wstęp
Często nie zdajemy sobie sporawy, jak stary jest problem
zapożyczeń, a także z tego, że obcym wpływom na
polszczyznę od wieków towarzyszy krytyka, przede wszystkim
ze strony purystów językowych. Nie zmienia to jednak faktu, że
zapożyczenia są jednym z głównych sposobów wzbogacania
zasobów leksykalnych języka, a pierwsze wyrazy obcego
pochodzenia pojawiły się w polszczyźnie już w X wieku, wraz z
przyjęciem chrześcijaństwa. Na skutek uwarunkowań
historycznych i kontaktów międzykulturowych język polski
powiększał swój słownik przede wszystkim pod wpływem
łaciny, czeskiego, niemieckiego, węgierskiego, rosyjskiego,
tureckiego, włoskiego, francuskiego i angielskiego. Dawne
zapożyczenie (np. gmina, cegła z niemieckiego czy fryzjer z
francuskiego) są obecnie już tak przyswojone, że w ogóle nie
odczuwa się ich obcości. Należy pamiętać, że zapożyczenia w
języku polskim zawsze budziły wiele kontrowersji i wzbudzały
dyskusję, często krytykę ze strony językoznawców.
Wstęp
Kontakty międzykulturowe sprawiają, że nie
istnieje obecnie żaden język, który byłby
wolny od obcych wpływów, także dominująca
obecnie w mediach na całym świecie
angielszczyzna ma w swych zasobach
słownikowych ogromną liczbę wyrazów
historycznie obcych. Jednak obecny rozwój
technik komunikacyjnych przyśpiesza i ułatwia
rozpowszechnianie nowych słów w sposób,
jakiego nie można porównać z żadnymi
procesami zachodzącymi w przeszłości
Definicja
Zapożyczenia – obce w
strukturze danego języka
wyrazy, zwroty, typy derywatów,
formy fleksyjne, konstrukcje
składniowe oraz związki
frazeologiczne
Nowy Słownik Poprawnej Polszczyzny PWN, pod red. Andrzeja Markowskiego, Warszawa 1999
Rodzaje zapożyczeń
Istnieją trzy kryteria podziału zapożyczeń:
ze względu na przedmiot zapożyczenia:
zapożyczenia właściwe, strukturalne, semantyczne,
sztuczne;
ze względu na kryterium stopnia przyswojenia:
cytaty, zapożyczenia częściowo przyswojone,
zapożyczenia całkowite;
ze względu na pochodzenie: anglicyzmy,
białoruteinizmy, bohemizmy, galicyzmy, germanizmy,
hungaryzmy, italianizmy, latynizmy, rusycyzmy,
turcyzmy, ukrainizmy
Rodzaje zapożyczeń
Zapożyczenia właściwe – słowa przejęte z innego
języka wraz z ich znaczeniem
Zapożyczenia strukturalne (kalki językowe) – wyrazy
tłumaczone dosłownie
Zapożyczenia semantyczne – polega ono na dodaniu
istniejącemu wyrazowi nowego znaczenia jakie posiada
on w języku obcym
Zapożyczenia sztuczne – utworzone z obcych cząstek
słowotwórczych, tworzące terminologie naukowo-
techniczną
Współczesny język polski i jego
odmiany
Język polski wyrósł na podwalinę wielu transformacji
zarówno leksykalnych, semantycznych, gramatycznych
jak i składniowych.
Współczesny język polski to przede wszystkim jego
odmiany:
język literacki
język propagowany przez media ( telewizję, radio,
czasopisma )
język młodzieżowy ( odmiana oficjalna i nieoficjalna )
język potoczny ( zależy w dużym stopniu od naszego
wychowania, wykształcenia oraz regionu )
Cele i przyczyny zapożyczeń we
współczesnym języku polskim
Moda językowa i kulturowa
Propagowana europeizacja i amerykanizacja polskiego
społeczeństwa
Snobizm
Chęć „bycia na topie”* czy „bycia trendy”* (*zapożyczenia
funkcjonujące w języku młodzieżowym)
Zapożyczenia językowe ogarnęły w różnym stopniu wszelkie
odmiany współczesnego języka polskiego. Nie można generalizować
że pojawiają się one tylko w języku potocznym lub tylko w języku
młodzieżowym. Takie media jak radio czy telewizja powinny
propagować czystość języka polskiego, niestety, dzieje się inaczej.
Np. Szymon Majewski Show.. Słyszymy o newsach ze świata,
dyrektor PKP mówi o faceliftingu Dworca Centralnego, a premier
ciesząc się z przyjętego eurobudżetu krzyczy: „Yes, yes, yes..”
Cele i przyczyny zapożyczeń we
współczesnym języku polskim
Najważniejsza kwestia jaką trzeba
rozstrzygnąć, to pytanie, czy dany
wyraz (lub inny typ zapożyczenia)
jest w języku potrzebny, np.
wypełnia istniejącą lukę w
nazewnictwie. Przede wszystkim
zw. to jest z ekonomią,
terminologią techniczną,
internetem i ogólnie rozumianą
europeizacją
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Najwięcej zapożyczeń we współczesnym języku polskim pochodzi z
języka angielskiego. Obejmują one takie sfery tematyczne jak:
terminologia naukowo-techniczna: kompakt, komputer,
walkman, trend
słownictwo sportowe: derby, doping, nokaut, ring, walkower
rozrywki młodzieżowe: blues, disco, playback, singel, song
słownictwo komputerowe: bajt, driver, serwer, skaner
ekonomia: biznesmen, bizneswoman boss, broker, leasing,
menedżer,
życie codzienne: market, cheeseburger, fast food, grill, chipsy,
happy end, logo, marker, notebook, ranking, show, weekend
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Często zdarza się, że pojawiają się nowe rzeczy lub
zjawiska i równolegle zostają zapożyczone ich nazwy.
Przykładem może być słownictwo związane z relatywnie
nowym stylem spożywania posiłków – barami szybkiej
obsługi, które niekoniecznie wzbogaciło język potoczny i
młodzieżowy. Nieznane jeszcze kilkanaście lat temu
produkty zostały wprowadzone do Polski wraz z obcymi
nazwami (fast food, shake, big mac). Nie wszystkie te
wyrazy mają rodzime odpowiedniki, a próby
spolszczenia tych nazw na siłę (wieśmac, wieprzmac) ze
wzgledów estetytcznych i fonetycznych nie okazały się
udane.
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Młodzież wolny czas spędza w McDonald’s.
Używa zwrotów typu: sorry, thanks, hallo, hi,
wyraża swoje emocję za pomocą zwrotów: wow,
ekstra, cool. Wolny czas spędze w kafejkach
serfując na necie, czatując i pisząc maile.
Wieczorem idą na party, słuchać rap’u lub tańczyć
hip-hop.
Niestety, tego typu wyrażenia prowadza tylko do
prymitywizacji języka.
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Problem braku polskich określeń na nowe rzeczy i
zjawiska dotyczy także wyrazów z zakresu sportu i
spędzania wolnego czasu, jest to więc jedna z
dziedzin, gdzie zapożyczeń pojawia się bardzo dużo.
Nazwy nieznanych wcześniej aktywności, takich jak
carving, fitness, survival, snowboard czy windsurfing
pochodzą z angielskiego, ponieważ moda na te zajęcia
przychodzi przede wszystkim ze Stanów
Zjednoczonych.
Zapożyczenia te należy ocenić pozytywnie, ponieważ
nie powielają już istniejących polskich wyrazów, lecz
nazywają nieznane wcześniej desygnaty.
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Inną dziedziną, w której występuje obecnie
coraz więcej zapożyczeń z językja
angielskiego, jest kosmetyka. Także w tym
przypadku nowe słownictwo określa nieznane
wcześniej produkty i zabiegi, jednak poza
potrzebą wypełnienia luki nazewniczej, duże
znaczenie mają względy estetyczne. Wyraz
peeling, lifting czy liposuction pozbawione
są przykrej dosłowności, jaka kryłaby się w ich
potencjalnych odpowiednikach: złuszczanie,
napinanie skóry albo odsysanie tłuszczu,
można więc uznać je za potrzebne
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Jeżeli chodzi o zapożyczenia zwązane z technologią
komputerową i internetem, to wiążą się one przede wszystkim z
brakiem polskich odpowiedników, a więc w dużej mierze
wypełniają lukę w języku polskim.
Określenie tego typu funkcjonują w słownictwie potocznym,
młodzieżowym, ale również są kreowane przez media i pojawiają
się w czasopismach specjalistycznych. Np. CD-ROM, e-mail,
inferfejs, palmtop, webmaster, home, menu, link.
Wyrazy te nazywają nowe, nieznane wcześniej desygnaty, co
więcej, stosowanie podobnego nazewnictwa na całym świecie
umożliwia szybkie wdrażanie nowych technologii, należy więc
uznać tego typu zapożyczenia za udane.
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Słownictwo związane z ekonomią również w dużej mierze jest
oparte na zapożyczeniach. Przyczyną tych zapożyczeń jest brak
polskich odpowiedników, ale należy zaznaczyć że nadużywanie
ich oraz przejmowanie nowych wyrazów nie zawsze jest
uzasadnione.
„..Na giełdzie panuje hossa, na zakończenie
dzisiejszych notować 8 z 13 indeksów Warszawskiej
Giełdy poprawiło swoje historyczne maksima,
rekordowe poziomy osiągnęły dziś także 4 z 6
subindeksów sektorowych..”
Specjalistyczne wyrażenia nie są zrozumiałe dla laików i
wprowadzają duże zamieszanie w systemie komunikacji
językowej dla przeciętnego Polaka i nie funkcjonują w języku
potocznym.
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Istnieją jednak takie zapożyczenia z języka
angielskiego, które wynikają tylko i wyłącznie z
mody i snobizmu, powielają znaczenie innego, już
istniejącego w polszczyźnie wyrazu i nie wypełniają
żadnej luki w słownictwie. Przykładami mogą być
słowa takie jak poster ‘plakat’, tip ‘napiwek’, czy
bodyguard ‘ochroniarz’, będące dokladnymi
synonimami polskich odpowiedników. Używanie
takich zapożyczeń jest niepotrzebne i może być
podyktowane chęcią „ozdobienia” wypowiedzi, co
zasługuje na zdecydowaną krytykę. Skutkiem takich
zapożyczeń jest zaśmiecanie rodzimego języka.
Rodzaje zapożyczeń z języka
angielskiego
Cele, przyczyny, skutki
Niestety, znaczna liczba nowych znaczeń
dodawanych wyrazom pod wpływem języka
angielskiego jest zupełnie niepotrzebna i wynika
wyłącznie z bezmyślnego, opartego na podobieństwie
brzmieniowym tłumaczenia obcych słów na polski.
Jako przykład może posłużyć wyraz kondycja, którego
od niedawna używano jedynie w znaczeniu
‘sprawność fizyczna’, a od jakiegoś czasu, wyraźnie
pod wpływem angielskiego condition oznacza
również stan, położenie i odnosi się nie tylko do ludzi
i zwierząt, lecz także do rzeczy i pojęć. Proces taki
powoduje bowiem niepotrzebne mnożenie znaczeń a
więc jest sprzeczny z zasadą ekonomiczności języka i
może powodować trudności komunikacyjne.
Podsumowanie
Podsumowując, można stwierdzić, że nawet
najbardziej udane i potrzebne zapożyczenia mogą
stać się jednak dla użytkowników języka nie lada
problemem, przede wszystkim na niepolskąpisownie
oraz często niejasne znaczenie. Pochodzące z
obcych języków wyrazy często są stosowane w
nieodpowiednim kontekście lub w zniekształconej
formie.
Dbajmy o to, abyśmy posługiwali się w języku
potocznym poprawnymi formami i unikali
niepotrzebnych zapożyczeń. Niech nasze dzieci nie
chodzą na kinderbale, a młodzież niech nie luka
przez window, sprawdzając jaka jest pogoda.
Rada Języka Polskiego
W 1996 roku została powołana Rada Języka
Polskiego, od maja 2000 roku działa na mocy
Ustawy o języku polskim z dnia 7.10.1999r.
Członkowie Rady apelują:
„Bądźmy rozsądni i nie nadużywajmy bez
potrzeby zapożyczeń z innych języków.
Pamiętajmy, że mamy swój bogaty zasób
słownictwa i dbajmy o jego poprawność.
To jeden z dowodów patriotyzmu !”
Mateusz Piekarski
Pracę wykonał
Dziękuję za uwagę