ZNAKI I SYMBOLE 

MITOLOGICZNE

Opr. Karol Klauza

PODSTAWOWE   DEFINICJE

MIT – gr. μῦθος mythos – myśl, 
zamysł, opowieść, baśń 

W komunikacji społecznej system 
znaków i symboli rzeczowych i 
osobowych uzasadniający 
światopogląd, kryteria etyczne i 
obyczajowość grupy społecznej.

W kulturoznawstwie:

Wg Mircea Eliade (1907-1986)
Opowieść ze sfery sacrum, 
rozróżniająca jedynie prawdę i 
fałsz, traktowana jako fundament 
tożsamości indywidualnej i 
grupowej. Motywem 
uzasadniającym prawdę mitu jest 
hierofania.

Wg Bronisława Malinowskiego 
( 1884-1942)

Podobnie jak nasza 
[chrześcijańska] opowieść 
sakralna żyje w naszym rytuale, w 
naszej moralności, jak rządzi 
naszą wiarą i kontroluje nasze 
postępowanie, taką samą albo 
jeszcze większą rolę pełni mit 
wobec człowieka dzikiego
[

Szkice z teorii kultury, tłum. T. Święcka, Warszawa 

1958, s. 475

]

FUNKCJE MITÓW

POZNAWCZO-

ŚWIATOPOGLĄDOWA

LITERACKA

MOTYWACYJNA

1

2

3

• RYTUAŁY

• WARTOŚ

CI

4. SAKRALNA

• TOPOSY

• ARCHETY

PY

5. 

KULTUROTWÓR

CZA

FUNKCJE MITÓW cd.

TOPOS – znak, symbol, obraz, 
zasada występująca w różnych 
płaszczyznach kultury (np. 
nawiązania), określająca 
kulturową tożsamość na bazie 
pierwotnych paradygmatów .
 
ARCHETYP – pierwowzór 
postaci, mitu, znakowe, 
symboliczne wyobrażenie 
paradygmatu (klucza 
pozwalającego zrozumieć modele 
i stereotypy w filozofii)

PIERWOTNE MITY CYWILIZACYJNE

MEZOPOTAMIA

7 000 pCh

EGIPT

GRECJA

4000-3000pCh

7 000 pCh

HEBRAJCZYCY
   3000-2000pCh

RZYM VIII w. pCh

 

Scytowie

Trakowie

VII pCh 

HUNOWIE/INDIE / 
CHINY/

MITY ANTYKU 

EUROPEJSKIEGO

BOGOWIE [PANTEON] – politeizm, 
antropomorfizm. Hierarchiczna struktura
         boginie sztuki i nauki=Muzy
 Erato - poezji miłosnej (z kitarą), 
Euterpe - poezji lirycznej i gry na flecie 
(z aulosem), Klio - historii (ze zwojem), 
Kaliope - poezji epicznej (z tabliczką i 
rylcem), Melpomene - tragedii (z 
maską tragiczną), Polihymnia - poezji 
chóralnej (bez atrybutów), Talia - 
komedii (z maską komiczną), 
Terpsychora -  tańca (z lirą), Urania -  
astronomii (z kulą nieba i cyrklem)

             ERYNIE – boginie zemsty 
Alekto – (gr. Ἀληκτώ Alēktṓ) – 
niestrudzona
Tyzyfone – (gr. Τισιφόνη 
Tisiphónē) – mścicielka, 
wymierzająca karę (szczególnie 
prześladowała zabójców)
Megajra - zawistna
             NIMFY - boginie (niższego 
rzędu) i uosobienia sił żywotnych 
przyrody
[Dafne, Echo i Kalipso]

          MOJRY – boginie ludzkiego losu 
(przędą nić): Kioto, Atropos, 
Lachesis

          GRACJE – boginie wdzięku, 
piękna i radości:
 Aglaja – Promienna,
 Eufrozyna – Rozumna, 
Taleja - Kwitnąca 

M       

  

MOJR

Y

GRECKO-RZYMSKI PANTEON

Afrodyta 

Wenus 

(Wenera)
Amfitryta  Salacja
Apollo 

Apollo (Febus)

Ares 

Mars

Artemida Diana
Asklepios  Eskulap

Atena  Minerwa
Boreasz  Akwilon

Charyty  Gracje

Demeter  Ceres
Dionizos  Bachus
Eirene  Pax

Eos 

Aurora

Eros 

Amor

Erynie  Furie

Euros  Eurus (Wulturnus)
Hades  Pluton
Hebe Iuventas
Hefajstos  Wulkan
Helios  Sol
Hera  Junona
Hermes  Merkury

Hestia  Westa
Kronos  Saturn

Mojry  Parki

Muzy Kameny

Nike  Wiktoria
Notos        Auster (Notus)
Pan           Faun
Persefona Prozerpina
Posejdon   Neptun

Satyr      Faun
Selene 

Luna

Tanatos  Mors
Temida    Iustitia
Tyche 

  Fortuna

Uranos  Coelus
Zefir              Fawoniusz
Zeus       

Jowisz

PÓŁBOGOWIE/ HEROSI – 
zrodzeni ze związków seksualnych 
z bogami

    Herakles (syn Zeusa i 
Alkmeny),
    Perseusz (syn Zeusa i Danae),
    Tezeusz (syn Posejdona i 
Ajtry),
    Achilles (syn Peleusa i Tetydy)
     Narcyz   syn Kefisosa, i nimfy 
Liriope).