PROGRAM

USPRAWNIANIA

RUCHOWEGO W

SPRZĘŻONEJ

NIEPEŁNOSPRAWNOŚ

CI RUCHOWEJ

SPRZĘŻONA NIEPEŁNOSPRAWNOŚC-
jest wtedy, gdy u dziecka występują
dwa lub więcej upośledzenia
spowodowane przez jeden lub
więcej czynników endo- lub / i
egzogennych, które działają w
różnych okresach życia dziecka ( w
tym również w okresie
prenatalnym ) łącznie lub kolejno.
Niepełnosprawność sprzężona nie
jest prostą sumą składających się na
nią upośledzeń , ale stanowi swoistą
, odrębną i złożoną całość.

Lista wszystkich możliwych
niepełnosprawności
sprzężonych jest bardzo długa:
- dzieci głucho-niewidome,
- niewidome z porażeniem
mózgowym,
- niepełnosprawne
intelektualnie przewlekle chore,
-niepełnosprawne
intelektualnie i niesprawne
ruchowo itd

Mózgowe porażenie dziecięce nie stanowi
określonej, odrębnej jednostki chorobowej,
jest natomiast zespołem wielu objawów
chorobowych związanych głównie z
zaburzeniami ze strony oun. W efekcie
obserwuje się u dziecka różnego stopnia
niedowład kończyn, połączony ze
wzmożonym napięciem mięśni, zaburzeniami
równowagi i ruchami mimowolnymi.
Zespołowi mózgowego porażenia dziecięcego
może towarzyszyć opóźnienie rozwoju
psychoruchowego, umysłowego, zaburzenia
w zachowaniu, uszkodzenie wzroku, słuchu,
nieprawidłowości w rozwoju mowy, padaczka
o różnym typie napadów, a także wiele
odmian fragmentarycznych zaburzeń funkcji
ośrodkowego układu nerwowego.

Objawy sugerujące rozpoznanie MPD
w pierwszych miesiącach życia
dziecka:
-nie interesuje się otoczeniem,
-wykazuje osłabione lub nadmierne
napięcie mięśni,
-zaciska kciuk w dłoni, mimo że
ukończyło już 4 miesiąc życia,
-przy podnoszeniu do pozycji
pionowej krzyżuje wyprostowane
stopy,
-ma drgawki,

Zaburzeniu czynności
ruchowych, które jest
podstawowym objawem
mózgowego porażenia
dziecięcego, mogą także
towarzyszyć:
-trudności w mówieniu (ok.
50%),
-upośledzenie umysłowe (35-
50%),
-zaburzenia wzroku (ok. 50%),
-zaburzenia słuchu (25-40%),
-napady padaczkowe (35%).

NAJCZĘSTSZE RODZAJE
MPD:



Obustronne porażenie kurczowe-   

Charakterystyczne jest wyprostne

ustawienie nóżek, zginanie podeszwowe
stóp. Przy pełzaniu dziecko ciągnie za
sobą wyprostowane nogi. Ma trudności
przy siadaniu i siedzeniu. W pozycji
stojącej często krzyżuje nogi, wspina się
na palce. Często dziecko zezuje. Rozwój
umysłowy zwykle jest prawidłowy. U
około 20% takich dzieci występuje
padaczka

NAJCZĘSTSZE RODZAJE
MPD:



Porażenie połowicze (hemiplegia) –

Objawy zauważa się wyraźniej około 5

miesiąca życia dziecka - podczas
przewracania się z brzuszka na plecy
uwagę zwraca asymetria obrotu. Dziecko,
leżąc na brzuchu, opiera się na jednej
zdrowej rączce. Kończyny po jednej
stronie ciała są słabsze i czasami rosną
wolniej, powodując wtórnie skrzywienie
kręgosłupa. Rozwój umysłowy jest zwykle
prawidłowy. Padaczka występuje u 35-
50% dzieci

NAJCZĘSTSZE RODZAJE
MPD:



Obustronne porażenie połowicze-

Często występuje opóźnienie rozwoju

umysłowego i porażenie wszystkich kończyn.
Mięśnie rączek dziecka często sztywnieją - są to
objawy wzmożonego napięcia mięśni; dziecko
chowa też kciuki w dłoniach. Około 6-8 miesiąca
życia pojawia się zginanie podeszwowe stóp, a
wiele dzieci nie wychodzi poza etap leżenia.
Bardzo często występują trudności w karmieniu
i w próbach mówienia. Częste jest małogłowie
(zmniejszenie wymiarów czaszki wynikające z
zaburzenia prawidłowego rozwoju mózgu).
Padaczka występuje u 50-90% dzieci

NAJCZĘSTSZE RODZAJE
MPD:



Zespół móżdżkowy –

Stanowi 5-10% przypadków MPD. Ciało

niemowlęcia długo jest wiotkie,
występują zaburzenia koordynacji
ruchów. Dziecko zaczyna samodzielnie
chodzić dopiero około 2-5 roku życia.
Pojawiają się zaburzenia mowy (mowa
skandowana) i niestały oczopląs
(rytmiczne, mimowolne ruchy gałek
ocznych)

NAJCZĘSTSZE RODZAJE
MPD:



Zespół pozapiramidowy-

Obecnie rzadszy. Charakteryzuje się

występowaniem ruchów mimowolnych:
pląsawiczych, atetotycznych, dystonicznych.
W okresie niemowlęcym napięcie mięśni jest
osłabione, potem stopniowo narasta, a po 2
roku życia jest już wyraźnie wzmożone.
Rozwój umysłowy dziecka jest prawidłowy,
często natomiast występuje głuchota lub
niedosłuch .

Usprawnianie dzieci z
uszkodzeniem OUN powinno
odbywać się
z uwzględnieniem zasad
uniwersalnych takich jak:
powszechność, ciągłość,
wczesność, systematyczność,
kompleksowość, indywidualność
oraz zasad charakterystycznych
dla wieku rozwojowego tj.:
zasady rozwojowej i zasady
współpracy rodziców.

Rehabilitacja dziecka z m.p.dz. ma na celu
wypracowanie takich czynności ruchowych, które
mimo trwałego uszkodzenia mózgu będą
najbardziej, jak to tylko jest możliwe, zbliżone do
prawidłowych i zapobiegną utrwaleniu się
wzorców nieprawidłowych, wystąpieniu
przykurczów mięśniowych oraz wtórnych
deformacji w uk. kostno-stawowym. Jest to
możliwe, mimo że nie wpływa na cofanie się czy
też zmianę istniejącego zespołu neurologicznego.
Warunkiem utrwalenia się zastępczych czynności
rucwicchowych jest częste powtarzanie zeń nawet
wielokrotnie w ciągu całej doby. Nie może tego
zapewnic żaden ośrodek rehabilitacyjny, dlatego
też w procesie usprawniania niezbędny jest udział
rodziców , którzy od specjalistów muszą otrzymac
jak najpełniejsze informacje i wskazówki,
dotyczące całego procesu postępowania.

WYBRANE METODY USPRAWNIANIA
MPD:



Metoda Bobath’ów



Metoda Peto



Metoda Vojty



Metoda Weroniki Sherbone



Metoda Faya



Metoda Domana



Metoda SI



Hipoterapia

Metoda Bobathów

Charakterystyczne dla tej metody jest stosowanie dużej ilości odruchów,

specyficznej formy ułatwiania ruchów oraz prawidłowego następstwa
rozwojowego prowadzonych ćwiczeń. Usprawnianie ma na celu
rozwijanie odruchów fizjologicznych na danym etapie rozwoju a
hamowanie odruchów patologicznie przetrwałych.

Hamowanie patologicznych odruchów i prawidłowy rozkład napięcia

mięśniowego osiąga się przez odpowiednie ułożenie dziecka w
przestrzeni i odpowiednie ułożenie punktów kluczowych, czyli głowy,
szyi, obręczy barkowej i biodrowej. Ułatwianie oparte jest na
poruszaniu okolicami ciała dziecka, co wywołuje ruchy kończyn i
umożliwia przejście dziecka z jednej pozycji do drugiej. Wpływa to na
wykształcenie prawidłowych odruchów postawy i uczy samodzielnego
ich osiągania, kontrolowania i wykorzystywania.

Zmieniając strefy sterowania uzyskuje się czynne ruchy w coraz innych

częściach ciała, zależnie od potrzeby. Ćwiczeniom powinno towarzyszyć
słowne określanie wykonywanych czynności, będące poglądową nauką
mowy.

Usprawnianie powinien prowadzić terapeuta razem z rodzicami dziecka już

przed 6 miesiącem jego życia.

Metoda Peto

Metodą tą usprawniane są dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Przyjmowane są na okres 2-3 lat do specjalistycznych ośrodków
wyposażonych w meble o budowie szczebelkowej prowokujących
dzieci do chwytu i ułatwiających samodzielność w utrzymywaniu
pozycji. Ilość sprzętów jest ograniczona aby ułatwić dzieciom
koncentrację na wybranych celach.

Celem pobytu dziecka w ośrodku jest takie usamodzielnienie

dziecka w podstawowych czynnościach, aby po zakończeniu
usprawniania mogło iść do normalnej szkoły. Zajęcia obejmują
ćwiczenia ruchowe, naukę mowy, zajęcia szkolne i samoobsługę.
Metoda ta rozwija wolę i umiejętność samokontroli. Dzieci znają
indywidualne cele, które są jednakowe dla całej grupy i bardzo
silnie dążą do ich osiągnięcia.

W metodzie Peto ważny jest stały rozkład dnia, w ciągu którego

dużo czasu przeznacza się na jedzenie, mycie i toaletę. Ćwiczenia
ruchowe nazywane są rytmiczną stabilizacją. Dzieci wykonując
każdy ruch mówią chórem, opisują słowami jego wykonanie i liczą
powoli do pięciu utrzymując daną pozycję. W trakcie wszystkich
ćwiczeń wprowadzany jest chwyt i podpór a w końcu chodzenie
za krzesłem, wstawanie przy ławach i krzesłach, samoobsługa i
pisanie.

Metoda Vojty

Terapia Vojty oparta jest na fazach rozwoju lokomocji i torowaniu

drogi neurologicznej. Za pomocą stosowania całościowych

zachowań lub wzorów wykonywania ruchów przeciw oporowi w

centralnej osi ciała (głowa, tułów, biodra i barki) uzyskuje się u

dzieci spastycznych powrót koordynacji mięśni i tzw. „ciszę

motoryczną”.

Podstawowymi odruchami wykorzystywanymi w terapii metodą

Vojty jest odruch pełzania naprzemiennego i odruch obrotu
wokół własnego ciała . Wyzwalanie odruchu pełzania i
obrotu według prawidłowego wzorca uzyskuje się za pomocą:



Pozycji ułożeniowej czyli pozycji wyjściowej, która wprowadza
w stan aktywacji i niestabilnego ułożenia



Punktów stymulacji, które mają charakter proprioceptywny .
Znajdują się na mięśniach i okolicach okołokostnych. Stosuje
się tu zasadę sumacji przestrzennej punktów.



Oporowaniu pozycji wyjściowej, czyli stawianiu oporu przeciw
prowokowanemu ruchowi dziecka. Występuje tu sumacja czasowa
stymulacji, która trwa od 1 do 5 minut.

O skuteczności połączenia tych trzech elementów terapii decyduje rozwój

funkcjonalny mózgu dziecka, jego stan psychiczny i motywacja do ruchu.

Metoda Weroniki
Sherborne

Celem metody jest wspomaganie prawidłowego rozwoju dziecka i

korekcja jego zaburzeń. Stąd ważne miejsce w metodzie zajmuje
wielozmysłowa stymulacja psychomotoryczna i społeczna, oparta
o ruch, jako czynnik wspomagania.

Cechą charakterystyczną metody jest rozwijanie przez ruch :

świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,

świadomości przestrzeni i działania w niej oraz dzielenia jej z

innymi ludźmi oraz nawiązywania kontaktu z nimi.

Zajęcia odbywają się indywidualnie lub grupowo i trwają ok. 30 min.

Partnerami dziecka często są rodzice, co wpływa na rozwój

umiejętności odczuwania bliskości fizycznej i emocjonalnej.

W metodzie Weroniki Sherborne wyróżnia
się cztery grupy ćwiczeń :



Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała



Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie



Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z

partnerami grupy



Ćwiczenia twórcze

Metoda Faya

Metoda ta hipotetycznie zakłada, że rozwój
ruchowy dziecka przebiega etapami:



Najniższym stopniem tego rozwoju jest
pełzanie homologiczne (jak u żaby). Podczas
tego etapu kończyny dziecka poruszają się
jednocześnie.



Drugi etap stanowi homolateralne pełzanie

(jak u salamandry). Wtedy kończyna górna i

dolna poruszają się jednocześnie po tej

samej stronie ciała



Ostatnim etapem rozwoju ruchowego jest

pełzanie heterolateralne tj. naprzemienne

Ćwiczenia w tej metodzie są trudne i wymagają

wielokrotnego powtarzania w ciągu dnia.

Metoda Glenna Domana

U podstaw tej metody leży założenie, że podczas rozwoju zdrowego

dziecka pojawia się 6 najważniejszych obszarów służących do

pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej. Są nimi wzrok, słuch,

dotyk, ruch, mowa oraz sprawność rąk.

Celem rehabilitacji tą metodą jest doprowadzenie do tego, aby u

dziecka z MPD nieuszkodzona część mózgu przejęła funkcje jego

uszkodzonej części. (obok „pętla cybernetyczna” wg. Domana)

Metoda Domana wyróżnia cztery bloki rozwojowe, w ramach

których prowadzi się usprawnianie:



Blok rozwoju fizjologicznego, w zakresie którego zaleca się
dietę bogatą w substancje odżywcze, z dużą ilością witamin



Blok rozwoju intelektualnego zmierzający do ciągłego
doskonalenia intelektualnego



Blok rozwoju społecznego przygotowujący do życia w
społeczeństwie poprzez zapoznanie

z normami współżycia społecznego i troskę o rozwój

emocjonalny



Blok rozwoju fizycznego zakładający osiąganie doskonałości
fizycznej za pomocą pełzania, raczkowania, poprawnego
chodzenia, ćwiczeń gimnastycznych

Metoda SI

Metoda ta polega na integracji czynności zmysłów z

właściwą reakcją ruchową. Jest to możliwe dzięki
procesom dokonującym się w mózgu człowieka,
polegającym na odbieraniu, rozpoznawaniu,
przetwarzaniu, odpowiednim interpretowaniu już
posiadanych informacji pochodzących ze zmysłów a
następnie odpowiadaniu właściwą reakcją ruchową.

Rehabilitacja, w zależności od potrzeb ,obejmuje stymulację

poszczególnych zmysłów np. motoryki dużej i małej,
percepcji, koordynacji wzrokowo-ruchowej itp. Głównymi
jej kierunkami są procesy hamowania, eliminowania lub
ograniczania drogą stymulacji negatywnych bodźców
występujących przy nadwrażliwości zmysłów np.
nadpobudliwości ruchowej, trudnościach w koncentracji
uwagi, oraz dostarczaniu bardzo silnych, różnorodnych
bodźców przy niedostatecznej wrażliwości układu
zmysłów np. zaburzeniach ruchowych, percepcji i
koordynacji.

Hipoterapia

Hipoterapia stanowi proces usprawniania psychoruchowego

dzieci, młodzieży i dorosłych z różnymi schorzeniami i
zaburzeniami rozwojowymi

Zajęcia z hipoterapii dzielą się na etap wstępny, którego celem

jest oswojenie dziecka z koniem oraz zajęcia usprawniające na
koniu. W programie hipoterapii wykorzystuje się stęp konia,
jego spokojny marsz albo kłus, w przypadku gdy dziecko umie
pewnie utrzymać się na koniu, nie tracąc równowagi w czasie
jazdy i zmiany kierunku.

Podczas jazdy konnej następują naprzemienne wychylenia i

prostowania miednicy, ruchy ciała w przód i w tył oraz lekki
ruch rotacyjny całego kręgosłupa. Elementem terapii są także
dodatkowe wymachy nóg w trakcie jazdy. Zajęcia z hipoterapii
stabilizują napięcie mięśniowe. Zasadniczą jej zaletą jest to,
że dzieci wykonują w trakcie takie ćwiczenia, które w innych
warunkach sprawiają im duże trudności.

Hipoterapia stanowi atrakcyjną formę usprawniania dzieci i

znacząco wpływa na ich sferę psychiczną. Zajęcia w takiej
formie motywują dziecko do współpracy w usprawnianiu. W
związku z tym, że zwykle odbywają się w warunkach
naturalnych, udostępniają dziecku kontakt z przyrodą.

Dziękujemy za

uwagę