PRZESTRZEŃ

TURYSTYCZNA

I JEJ RODZAJE

ELŻBIETA

KRAJEWSKA

KATARZYNA

SZCZYRBA

PRZESTRZEŃ TURYSTYCZNA

wg J. Warszyńskiej i A. Jackowskiego(1978)

• część przestrzeni geograficznej (przestrzeń fizycznogeograficzna,

społeczna, kulturowa, gospodarcza), w której występuje zjawisko ruchu
turystycznego (jest to warunek konieczny; warunkiem dodatkowym
jest występowanie zagospodarowania turystycznego-którego wielkość i
charakter pozwalają określić typ przestrzeni turystycznej);

• przestrzeń turystyczna ma swoją strukturę i wewnętrzną

organizację. Tworzą ja ‘

elementy pierwotne

’- czyli walory

turystyczne, oraz ‘

elementy wtórne

’ – ułatwiające realizację potrzeb

turystycznych. ‘Elementy pierwotne’ dzielimy na 2 grupy:
a) składniki środowiska przyrodniczego: rzeżba terenu, klimat, szata
roślinna, świat zwierzęcy;
b) ukształtowanie historycznie materialne i duchowe cechy kulturowe;
‘Elementy wtórne’ to infrastruktura techniczna i organizacje służące
turystom do zaspokojenia ich potrzeb materialnych i duchowych.
‘

Elementy pierwotne i wtórne’ decydują o atrakcyjności turystycznej

danego obszaru.

PRZESTRZEŃ TURYSTYCZNA

wg S. Liszewskiego (1995)

• przestrzeń turystyczna to funkcjonalnie wyróżniająca się

część- podprzestrzeń, przestrzeni geograficznej, na którą
składają się elementy przyrodnicze powłoki Ziemi (środowisko
naturalne), trwałe efekty działalności ludzkiej w tym środowisku
(środowisko gospodarcze), a także środowisko człowieka w
rozumieniu społecznym;

• przestrzeń turystyczna jest wytworem człowieka,

użytkującego do celów turystycznych środowisko geograficzne i
społeczne, a motywem jej powstania i rozwoju są potrzeby
wypoczynku, poznania i doznania przeżyć;

• Liszewski wyróżnił 3 rodzaje przestrzeni turystycznej:

a) formalną (realną),
b) funkcjonalną,
c) percepcyjną lub percepcyjno-mentalną;

PODSTAWOWE CECHY

PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ

• brak stabilności, wynikający z dynamizmu zjawisk turystycznych

i ich cyklicznego rozwoju w czasie;

• duża różnorodność, zarówno w zakresie środowiska

przyrodniczego, cech kulturowych, jak i form zagospodarowania
turystycznego;

• nieciągłość, bowiem tworzy ją zbiór rozproszonych elementów,

powiązanych funkcjonalnie.

• Przestrzeń turystyczna

bazuje na obiektach i zjawiskach

przyrodniczych

, na zasadzie dobory umotywowanego potrzebami

społeczno-ekonomicznymi. Wykorzystując walory przyrodnicze i
antropogeniczne, adaptuje się je do specyficznych wymogów
rekreacji i turystyki, tworząc infrastrukturę techniczną i osadniczą.

TYPY PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ

wg S. Liszewskiego (1995)

• przestrzeń eksploracji

, gdzie przejawem działalności turystycznej

człowieka jest odkrywanie nieznanych terenów i brak trwałych
inwestycji turystycznych;

• przestrzeń penetracji

, człowiek poznaje, prowadzi działalność

krajoznawczą i krótkotrwały wypoczynek;

• przestrzeń asymilacji

, przejawem aktywności turystycznej

człowieka jest pobyt i zawiązywanie kontaktów z ludnością
miejscową, poznawanie jej warunków życia, obyczajów, kultury;

• przestrzeń kolonizacji

, w której dokonuję się trwałe zajmowanie i

zagospodarowanie turystyczne nowych ziem, zmieniając ich
pierwotne użytkowanie; wiąże się to z powstawaniem domów
wczasowych, hoteli, pensjonatów, drugich domów, działek
letniskowych;

• przestrzeń urbanizacji

, tu dominującym przejawem działalności

człowieka jest przekształcenie zagospodarowanych turystycznie
obszarów wiejskich w obszary o cechach miejskich.

POJĘCIE FUNKCJI TURYSTYKI

Funkcje turystyki możemy podzielić na dwie

kategorie:

Pozytywne-

EUFUNKCJE

Negatywne-

DYSFUNKCJE

Funkcja turystyki to całokształt skutków jej rozwoju, znajdujących
odzwierciedlenie
w różnych sferach życia: społecznej, psychologicznej, kulturowej,
przestrzennej
i ekonomicznej.

FUNKCJE WSPÓŁCZESNEJ

TURYSTYKI

• Funkcja wypoczynkowa
• Funkcja zdrowotna
• Funkcja wychowawcza
• Funkcja edukacji kulturowej
• Funkcja etniczna
• Funkcja ekonomiczna
• Funkcja miastotwórcza
• Funkcja kształtowania

świadomości

ekologicznej

• Funkcja wypoczynkowa

-

według Gaworeckiego: „Turystyka

wypoczynkowa sama w sobie może sprawiać przyjemność i być źródłem
radości życia. Jej rozwój jest również konieczny z ekonomicznego punktu
widzenia – do odnowy i utrzymania sił fizycznych i psychicznych człowieka
wydatkowanych w czasie pracy i poza nią.

• Funkcja zdrowotna

-

przyczynia się do poprawy zdrowotnej przez

redukcję stanu napięcia, w którym żyje współczesny człowiek. Szczególnie
istotne znaczenie dla zdrowia człowieka mają wyjazdy do uzdrowisk
(turystyka uzdrowiskowa)

• Funkcja wychowawcza

-

kształtuje rozwój człowieka oraz

przygotowuje go do życia w społeczeństwie poprzez: aktywność, kontakt z
ludźmi, integrację. W kontakcie z przyrodą turysta odkrywa nowe wartości
moralne. Kształtuje się w nim właściwy stosunek do środowiska
przyrodniczego i następuje uświadomienie aspektów degradacji środowiska.

• Funkcja miastotwórcza

– działa według zasady sprzężenia

zwrotnego. Ruch turystyczny pobudza do rozwoju gospodarkę danego
ośrodka, czyniąc ją sprawniejszą i atrakcyjniejszą dla turystów. W
efekcie rosną możliwości miasta.

• Funkcja etniczna

-

jest widoczna na wielu płaszczyznach. Wyraża

tendencję do szukania przez turystów swoich korzeni. Obejmuje podróże
zagraniczne związane głównie z miejscem pochodzenia, urodzenia i
zamieszkania w przeszłości samych turystów oraz ich przodków.

• Funkcja ekonomiczna

-

jest wysoko notowana zwłaszcza w skali

międzynarodowej. Wpływa na strukturę popytu i w efekcie oddziałuje na
rozmiary oraz strukturę wydatków ludności. Powstaje i rozwija się
infrastruktura turystyczna oraz sieć jednostek gospodarczych,
gwarantujących warunki bytowania turystycznego.

• Funkcja edukacyjna kulturowej

-

odnosi się nie tylko do

turystów, wywiera również określony wpływ na rozwój kulturalny
miejscowości odwiedzanych przez turystów, a także sposób i
poziom życia ich stałych mieszkańców.

• Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej

-

uświadamia trzy ogólne sprawy:

1) problem środowiska przyrodniczego i społecznego należy do

najważniejszych zagadnień współczesnego życia

2) turyści, organizatorzy i świadczący usługi turystyczne powinni

mieć właściwy stosunek do narastających współcześnie
problemów środowiska

3) należy zmniejszyć różnice między świadomością ekologiczną a

postępowaniem ekologicznym podmiotów turystyki

TURYSTYKA

KRAJOZNAWCZA

Eufunkcje:

• Społeczne- poznawanie nowych grup społecznych np. na

wycieczkach krajoznawczych

• Kulturowe- odkrycie nowych wartości moralnych np.

konieczność ochrony środowiska

• Kształceniowe- uzyskanie orientacji w otaczającej

rzeczywistości przyrodniczej i społecznej. Dotyczy to głównie
własnego kraju, regionu i miejsca zamieszkania.

• Techniczne- lepsze poznanie kraju stwarza podstawę do

rozbudowy nowych ośrodków, wytyczania atrakcyjnych
szlaków oraz kształcenia wysoko kwalifikowanych działaczy
turystycznych

TURYSTYKA

MIĘDZYNARODOWA

Eufunkcje:

•

Kulturowo-społeczne- wycieczki do miejsc o
wartości artystycznej i historycznej, wizyty w muzeach
i galeriach; zetknięcie kultur, systemów wartości

•

Gospodarcze- nawiązanie stosunków między
państwami, współpraca i integracja; wymiana
zagraniczna i wpływ na gospodarkę narodową i jej
dynamikę

•

Przyrodnicze- łatwość obcowania z przyrodą,
różnorodność krajobrazu

TURYSTYKA

WYPOCZYNKOWA

Eufunkcje:

• Kulturowo-społeczne- poprawa stanu psychicznego

i fizycznego człowieka poprzez wypoczynek w czasie
wolnym od pracy i nauki na łonie natury

• Gospodarcze- powstawanie i rozwijanie się

infrastruktury turystycznej; powstawanie licznych i
tanich miejsc pracy oraz nowych miejscowości
turystycznych

• Przyrodnicze- poznanie bogatej flory i fauny; szlaki

turystyczne

AGROTURYSTYKA

Eufunkcje:

• Kulturowo-społeczne- wypoczynek w środowisku

odmiennym od warunków życia, różne formy
rekreacji np. uczestnictwo w imprezach kulturalno-
rozrywkowych

• Gospodarcze- rozwój gospodarstw na terenach

wiejskich, rozbudowa i modernizacja zasobów
mieszkaniowych rolników

• Przyrodnicze- bezpośredni kontakt z przyrodą,

zwiedzanie parków narodowych, krajobrazowych i
rezerwatów przyrody, ochrona walorów
przyrodniczych

DYSFUNKCJE WSPÓŁCZESNEJ

TURYSTYKI

• Kulturowo-społeczne;

• Gospodarcze;
• Przyrodnicze.

• Współczesna turystyka objęła tylko najbardziej rozwiniętą

ekonomicznie, dysponującą sporą ilością pieniędzy i czasu
ludność.

• Przepływa zazwyczaj z krajów bogatszych do biedniejszych,

z zaawansowanych przemysłowo do mniej rozwiniętych, ze
społeczeństw zurbanizowanych do rolniczych.

• Dysfunkcja kulturowo-społeczne-

zachowanie turystów jest

uważane, przez tubylców, za typowe dla ich kraju pochodzenia;
uprzedzenia i stereotypy występują zarówno u mieszkańców jak i u
turystów, małe miejscowości turystyczne oferują gościom fałszywą
wersję folkloru i obyczajów dostosowaną do wyobrażeń turystów;
turystyka wpływa również na szerzenie się chorób społecznych, tj.
pijaństwa, narkomanii, kradzieży, chorób. Turystyka pociąga za sobą
także zniszczenia w sferze architektonicznej danego obszaru,
poprzez wznoszenie budynków spotykanych typowo w metropoliach.

• Dysfunkcje gospodarcze-

współzależność krajów przyjmujących

turystów od krajów ich wysyłających. W regionach turystycznych
poza sezonem występuje często bezrobocie. W tereny turystyczne
często inwestują zagraniczni inwestorzy co powoduje odpływ
dochodów do krajów wysokouprzemysłowionych.

• Dysfunkcje przyrodnicze-

zaśmiecanie terenów, masowa

degradacja środowiska; zwierzęta są dokarmiane przez turystów co
podwouje ich przyrost naturalny, a co za ty idzie brak pożywienia w
środowisku naturalnym; spadek liczby stałych mieszkańców w
stosunku do przybywających turystów.

TURYSTYKA KRAJOZNAWCZA

Dysfunkcje:

• Kulturowo-społeczne- zniszczenie obiektów, np.

cmentarzy będących świadectwem życia innych;

• Gospodarcze- koszty utrzymania obiektów ograniczają

wydatki na inwestycje ważne dla stałych mieszkańców;

• Przyrodnicze- degradacja środowiska;

TURYSTYKA MIĘDZYNARODOWA

Dysfunkcje:

• Kulturowo-społeczne- powierzchowne odwiedzanie

zwiedzanych miejsc, tzw. ‘zaliczanie miejsc’; nadmierny
rozrost infrastruktury turystycznej pozbawia turystykę
prawdziwego sensu; rozwój chorób społecznych; powstają
stereotypy dotyczące ludności danego kraju na podstawie
kilku osób;

• Gospodarcze- odpływ kapitału do krajów

wysokorozwiniętych; wyższe ceny dóbr i usług w pobliżu
recepcji;

• Przyrodnicze-degradacja środowiska i niedogodności dla

stałych mieszkańców.

TURYSTYKA

WYPOCZYNKOWA

Dysfunkcje:

• Kulturowo-społeczne- bierny wypoczynek ogranicza

poznawanie nowych miejsc, życie ponad stan turystów,
który niekiedy przez cały rok oszczędzają by nie ograniczać
się na wakacjach;

• Gospodarcze- wzrost cen w ośrodkach turystycznych;
• Przyrodnicze- degradacja środowiska;

AGROTURYSTYKA

Dysfunkcje:

• Kulturowo-społeczne- wzmożony ruch turystyczny

powoduje nie dogodności stałych mieszkańców; zanik
prawdziwej kultury i zwyczajów- fałszywy folklor; na
podstawie zachowań przyjezdnych jak i tubylców powstają
stereotypy mieszkańca wsi i miast;

• Gospodarcze- wzrost cen gruntów i spekulacja nimi;

sezonowość zarobków;

• Przyrodnicze- degradacja środowiska;

LITERATURA

• Kurek W., 2007, Turystyka, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa;

• Przecławski K., 1996, Człowiek a turystyka, zarys

socjologii turystyki, Albis, Kraków;

• Gaworecki W., 2003, Turystyka, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

• Wydział Nauk Geograficznych Uniwersytetu

Łódzkiego, Instytut Geografii Miast i Turyzmu,
www.turyzm.edu.pl