Eduka

cja 

ucznió

w 

niepe

łnosp

ra

wnych

 w 

Wielk

iej 

Bryta

nii

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i 

Irlandii Północnej jest dziedziczną monarchią 

konstytucyjną, opartą na demokracji 

parlamentarnej. Głową państwa jest król 

(obecnie królowa Elżbieta II z dynastii 

Windsor). Władza ustawodawcza należy do 

króla i dwuizbowego Parlamentu: Izby Lordów 

(parowie dziedziczni lub dożywotni) oraz Izby 

Gmin (kadencja pięcioletnia z wyborów 

powszechnych). Władzę wykonawczą sprawuje 

rząd z premierem, wyłaniany przez 

stronnictwo mające większość w Izbie Gmin i 

przed nią odpowiedzialny politycznie. 

Wielka Brytania składa się z 

czterech historycznych krain: 

Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii 

Północnej. Administracja szkolna 

jest zdecentralizowana; a 

zarządzanie i odpowiedzialność za 

kształt i funkcjonowanie oświaty, 

rozłożone pomiędzy organy 

administracji centralnej w 

poszczególnych częściach tego 

państwa. Każda z nich posiada 

własną administrację, będącą 

jednocześnie organem 

Zjednoczonego Królestwa w 

określeniu własnych kierunków 

polityki oświatowej, minimów 

programowych, sposobów i 

wysokości finansowania oraz celów 

i kierunków badań naukowych. 

Nad realizacją tych ustaleń czuwa 

600 królewskich inspektorów 

oświaty.

Charakterystyczną cechą 

oświaty Wielkiej Brytanii 

jest autonomia czterech 

krain historycznych. Trzy 

różne systemy szkolne, 

regulowane są odrębnymi 

aktami prawnymi, 

stanowią o swoistości 

polityki oświatowej 

Zjednoczonego Królestwa. 

W zasadzie każda szkoła 
ma możliwość układania 

własnych programów i 

dotyczy to nie tylko liczby 

przedmiotów w 

poszczególnych klasach, 

ale także liczby godzin 

przeznaczonych na te 

przedmioty.

W Anglii i Walii tą kategorią zostały objęte 

następujące grupy uczniów:

 Z trudnościami w nauce

 Z zaburzeniami emocjonalnymi i w zachowaniu

 Niepełnosprawne fizycznie i umysłowo 

Wszystkie te dzieci znajdują się pod specjalistyczną 

opieką medyczną oraz mają zapewnioną pomoc w 

realizacji odpowiedniego poziomu kształcenia przez 

odpowiednio zmodyfikowany rządowy program 

nauczania (National Curriculum). Gwarantuje to 

Rządowy Akt z 1981, zgodnie z którym w obrębie władz 

lokalnych powołano osoby odpowiedzialne i 

zobowiązane do współpracy z dyrektorami szkół w celu 

zorganizowania uczniom niepełnosprawnym 

odpowiedniego nauczania i usprawniania. 

Dzieci ze specjalnymi 

potrzebami edukacyjnymi

W wyniku wymienionych ustaw rządowych wiele 

dzieci niepełnosprawnych po 1981r. zostało 

włączonych do różnego rodzaju szkół 

powszechnych. 

W każdej szkole znajduje się Zespół nauczycieli do 

pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami 

edukacyjnymi (SEN), zespół ten liczy około 5 osób. 

Organizacja i formy pracy są zróżnicowane, w 

zależności od potrzeb dziecka. 

Przestrzega się następujących zasad organizacji:

 nauczyciel z SEN przychodzi na lekcje do klasy i 

pomaga uczniowi w realizowaniu programu nauczania 

(classroom support)

 dziecko ma zorganizowane w szkole zajęcia 

wyrównawcze po lekcjach (individual support)

 zajęcia wyrównawcze mogą odbywać się grupowo dla 

dzieci z podobnymi trudnościami (maksymalnie 5 osób 

– group support);

 niektóre przedmioty dziecko realizuje w szkole 

indywidualnie, a na inne jest włączone do grupy 

klasowej.

Oprócz specjalnych zasad pracy z dziećmi z 

specyficznymi potrzebami edukacyjnymi wykonuje się 

także różnego typu zadania: poradnictwo i opiekę na 

dziećmi (pastoral care) oraz ustala się indywidualny program 

nauczania dla każdego dziecka. Bierze się pod uwagę:

 Zainteresowania dziecka, które mają możliwości wyboru 

dowolnych przedmiotów (oprócz czterech podstawowych)

 Realizację różnych przedmiotów nauczania ustalonych 

przez Program Rządowy (National Curriculum)

Indywidualny program nauczania pozwala każdemu dziecku 

rozwijać własne zainteresowania i zapobiega wielu stresom, 

szczególnie uczniom z SEN, przy jednoczesnej całkowitej ich 

integracji.

Największe trudności związane z integracją 

dzieci niepełnosprawnych w szkołach 

powszechnych obserwuje się u uczniów 

upośledzonych umysłowo i z 

niepełnosprawnością sprzężoną. Dzieci te 

najczęściej uczą się w szkołach specjalnych lub w 

specjalistycznych ośrodkach. 

Natomiast Indywidualną decyzję o włączeniu 

dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych 

do grona uczniów na każdym poziomie 

kształcenia podejmuje dyrektor. Jednak prawo 

wyboru szkoły zostało przyznane rodzicom. W 

związku z tym wprowadzono praktyczne zasady 

identyfikowania i oceny specjalnych potrzeb 

edukacyjnych. 

W miarę swoich możliwości dzieci o specjalnych potrzebach 

edukacyjnych muszą zgodnie z przepisami, realizować 

określony program nauczania. Przepisy pozwalają na 

modyfikację programu każdego dziecka o specjalnych 

potrzebach edukacyjnych i dostosowanie go do 

indywidualnych możliwości.

W zjednoczonym Królestwie odsetek dzieci z specjalnymi 

potrzebami kształtuje się na poziomie 3,5%. Dzieci, u których 

występują wyraźne niedomagania w sferze emocjonalnej, 

fizycznej lub umysłowej są kierowane do szkół specjalnych. 

Istnieją placówki specjalne dla potrzeb uczniów głuchych, 

głuchoniewidomych, i niewidomych. 

Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu 

znacznym i głębokim są objęte edukacją w 

dziennych ośrodkach szkoleniowych. Wyróżnia 

się dwa poziomy szkolenia:

 Ośrodki dla dzieci w wieku od 8 do 16 lat

 Ośrodki dla młodzieży powyżej 16 lat

W placówkach tych odbywa się nauka 

gospodarowania pieniędzmi, obchodzenia się z 

urządzeniami użyteczności publicznej oraz z 

wybranymi obszarami przygotowania 

zawodowego.

Władze oświatowe przydzielają rodzinom 

pracownika socjalnego, który pomaga w opiece 

nad dzieckiem niepełnosprawnym. On też 

dostarcza środki niezbędne do pielęgnacji takiego 

dziecka. 

UWARUNKOWANIA 

PRAWNE 

Code of Practice (dokumenty wykonawcze) – jest to 

dokument postrzegany jako próba przywrócenia 

równowagi pomiędzy konfliktem celów ekonomicznych i 

tych dotyczących zaspokajania potrzeb edukacyjnych 

uczniów.

Jego celem było wprowadzenie większej jasności i 

konsekwencji w procedurze rozpoznawania i orzekania o 

uczniach ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, jaki 

rodzaj edukacyjnego wyposażania jest dostarczany, oraz 

sposobu monitorowania zarówno potrzeb, jak i wsparcia.

Głównie określa role i odpowiedzialność szkół 

włączających, różnego rodzaju służb i Lokalnych Władz 

Edukacyjnych w rozpoznawaniu i zaspokajaniu potrzeb 

uczniów niepełnosprawnych.

 Jedną z ważniejszych cech kształcenia np. 

w Walii jest to, że każdy zakład pracy ma 

obowiązek zatrudniania osób upośledzonych 

umysłowo które ukończyły 16 lat. Wcześniej 

dzieci te są przygotowane do zajęć w 

różnych miejscach pracy, np. w sklepie, 

ogrodzie czy innej instytucji. 

PODSUMOWANIE



Rozwiązanie wszelkich problemów w systemach 

edukacyjnych różnych krajów wymaga czegoś więcej niż 

tylko administracyjnego ustalenia liczby uczniów w klasach 

integracyjnych, przesunięcia dzieci ze szkół specjalnych do 

powszechnych, dofinansowania nauczycieli i szkół.



Wprowadzenie autentycznej integracji wymaga zaistnienia 

kultury dialogu. Bez niej integracja będzie niepełna, 

pozorna, czasami może działać na niekorzyść dzieci.



W angielskim systemie oświatowym przywiązuje się dużą 

wagę do wychowawczej roli szkoły, jednym z celów pracy 

jest ukształtowanie pozytywnych postaw wobec uczniów 

niepełnosprawnych. Poczucie bezpieczeństwa i wzajemna 

życzliwość w środowisku szkolny mają wpływ na 

międzyludzkie relacje.

BIBLIOGRAFIA



Wyczesany J., Edukacja i wspieranie 

społeczne osób z 

niepełnosprawnością w wybranych 

krajach europejskich. Impuls, 

Kraków 2005



Pachociński R., Współczesne systemy 

edukacyjne, IBE, Warszawa 2000r.