NEOPRAGMATYZM (jako filozofia interpretacji)

PRAGMATYZM

(filozofia amerykańska)



GŁÓWNE KATEGORIE:

Doświadczenie, prawda jako użyteczność

np.: „jeśli hipoteza Boga działa
satysfakcjonująco w najszerszym sensie tego
słowa, to jest ona prawdziwa„ (Peirce)



GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE:

•

WILLIAM JAMES

•

CHARLES SANDERS PEIRCE
nazwa kierunku;

•

JOHN DEWEY (instrumentalizm)

Pragmatyzm i neopragmatyzm
- poglądy wspólne:



antyfundamentalizm, antyesencjalizm



poznanie rzeczywistości = konstrukcja
rzeczywistości;

rzeczywistość nie istnieje

(dla człowieka)

niezależnie od

umysłu i języka



relatywizm (kulturowy)



nie ma rzeczywistości transcendentnej

(pozahistorycznej, pozakulturowej)

ani

transcendentalnej

(pozaempirycznej)

gwarantującej

zrozumiałość świata i prawdę



Nie ma „tamtej strony dyskursu” (czysto
przedmiotowej)



liberalizm

Neopragmatyzm



Odmiana konstruktuwizmu, interpretacyjny
monizm, radykalny

interpretacjonizm

quasi-ontologiczny (to z czym obcujemy, to
nasze interpretacje)

ojciec-założyciel i. F. Nietzsche

zawisłość sensów nadawanych światu i tekstom
od naszych – ludzkich – interesów

•Neopragmatyzm i

literaturoznawstwo



RICHARD RORTY (filozof)



STANLEY FISH
(literaturoznawca)



RICHARD SHUSTERMANN (literaturoznawca i
estetyk)



WALTER BENN MICHAELS



STEVEN KNAPP

POGLĄDY:



Teksty („zespół znaczków lub dźwięków”) nie mają esencjalnych
cech (śrubokręt)



Interpretacja użycie tekstu



Użycie umieszczenie tekstu w ważnym dla odbiorcy kontekście



Różne konteksty, bo różne cele czytelników; tyle interpretacji –
użyć, ile celów; wspólne cele wspólne interpretacje



Koherencja tekstu efekt aktu użycia



Cel użycia tekstu zmiana siebie

Krytyka metodyczna

(-)

krytyka natchniona

(+)

budująca

interesująca, niepokojąca,

inspirująca konstytucja
znaczenia w akcie użycia
(interpretacji

)

Krytyka etyczna

literatura i „edukacja

sentymentalna”

POGLĄDY:



Reader-Response Criticism (Teoria
czytelniczego rezonansu):

lata 60.: autor, tekst

czytelnik

ważne: jak tekst działa, bo

znaczenie

tekstu

zdarzenie

, lekturowe

doświadczenie

czytelnika

Później:



znaczenie

nie ma charakteru

indywidualnego



Żaden z tekstów wytworzonych przez
czytelnika nie jest tylko jego tekstem

„totalnemu i ogłupiającemu relatywizmowi”



WSPÓLNOTA INTERPRETACYJNA

(wspólne założenia, wartości, przekonania

oraz

instytucjonalne [akademickie] standardy,

konwencje, interesy i cele)

Inne tezy:



Nie ma żadnych stabilnych, prostych i
oczywistych literalnych znaczeń wypowiedzi,
tekstu ograniczających interpretację –
właściwe rozumienie zależy od uczestnictwa w
określonym uniwersum dyskursu (Is There a
Text In His Class?)



Rozpoznanie tekstu jako przynależnego do
jakiejś kategorii jest wcześniejsze od
rozpoznania jego cech konstytutywnych
jakoby tę przynależność fundujących

(Jak rozpoznać wiersz, gdy się go widzi?)



B. ważna rola intencji autora

ale

„

Interpretacja jest źródłem tekstów,

faktów, autorów i intencji. Albo
mówiąc inaczej:
elementy, które były niegdyś
postrzegane jako rywalizujące o prawo
do ograniczenia interpretacji (tekst,
czytelnik, autor) są teraz postrzegane
jako wytwory interpretacji.”

Ostatnie lata – zmiana stanowiska

Document Outline