Rozpoznanie antygenu 

przez limfocyty T i 

aktywacja

Maria Napierała grupa III

Przetwarzanie antygenu

• Limfocyty T są w stanie rozpoznawać tylko te 

antygeny, które zostały przetworzone a następnie 
zaprezentowane im przez komórki prezentujące 
antygen (APC). Proces przetwarzania antygenu odbywa 
się w wewnątrz APC i polega na enzymatycznej 
fragmentacji białka antygenu i przyłączeniu wybranych 
jego fragmentów (epitopów) do cząsteczki MHC, która 
następnie transportuje peptyd na powierzchnię 
komórki APC.

• Prezentacja antygenów limfocytom T odbywa się przy 

pomocy MHC, co określa się jako restrykcję typu MHC.

• Limfocyty Th wymagą podania antygenu w otoczeniu 

cząsteczki MHC klasy II (komórki dendrytyczne, 
makrofagi, limfocyty B), a limfocyty Tc w otoczeniu 
cząsteczki MHC klasy I (wszystkie kom. Jądrowe). 

Etapy przetwarzania 

antygenu

• Przetwarzanie antygenu przebiega w kilku 

etapach i różni się istotnie w zależności od 
jego pochodzenia ( antygen endo- lub 
egzogenny) oraz od tego czy będzie on 
prezentowany limfocytowi Th czy Tc.

Antygen wewnątrzpochodny

Antygen wewnątrzpochodny

1. Rozkład białka w proteasomie
2. Transport do retikulum przy pomocy 

białek TAP, łączenie z cząsteczką 
MHC I

3. Transport cząsteczki MHC na 

powierzchnię komórki

4. Interakcja z limfocytem Tc

Antygen zewnątrzpochodny

Antygen zewnątrzpochodny

1.  Endocytoza
2. Degradacja w fagolizosomie
3. Napotkanie MHC II, wyparcie 

peptydu CLIP i połączenie antygenu 
z rowkiem

4. Transport cząsteczki MHC na 

powierzchnię APC

5. Prezentacja limfocytom Th

Prezentacja antygenu 

limfocytom T

• Antygen,  znajdujący się w rowku 

cząsteczki MHC jest rozpoznawany 
przez receptor TCR ( rozpoznawany 
jest także fragment cząsteczki MHC)

Ponadto dochodzi do:
• uwalniania cytokin,
• Łączenia cząsteczek LFA z ICAM
      

CD28 z B7

Pobudzenie limfocytów T pomocniczych

• SYGNAŁ PIERWSZY rozpoznanie antygenu połączonego z 

cząsteczką MHC

• SYGNAŁ DRUGI połączenie B7.1 (CD80) lub B7.2 (CD86) 

znajdującej się na APC z jej receptorem, cząsteczką CD28 na 
limfocycie 

Pobudzenie limfocyta T i uwalnianie przez niego do środowiska 

szeregu cytokin, ale również ekspresja na powierzchni receptorów 
dla IL-2 i cząsteczek adhezyjnych (np. LFA-1) ułatwiających jego 
interakcję z innymi komórkami docelowymi. Wśród uwolnionych 
cytokin IL-2 stymuluje sam limfocyt T – TRZECI SYGNAŁ. 

Pobudzenie oznacza, że limfocyt rozpoczyna przekształcanie, co 

morfologicznie wyraża się wzrostem objętości komórki i 
pojawieniem się wyraźnych jąderek. Na poziomie molekularnym 
następuje wzrost syntezy mRNA i DNA prowadzący do podziału 
komórki i jej dalszego różnicowania, a w efekcie pojawienia się 
odpowiedniej liczby pobudzonych, swoistych dla antygenu 
limfocytów Th

Subpopulacje Th1/Th2

• Na podstawie profilu cytokinowego można wyróżnić 3 

subpopulacje limfocytów Th: limfocyty Th0, Th1 i Th2.

• Limfocyty Th1 produkują cytokiny: 

IL-2, IL-12, IL-18, IFNgamma, 

TNF alpha

• Limfocyty Th2: 

IL-3, IL-4, IL-5, IL-9, IL-10, IL-13

• Limfocyty Th0: IL-2, czasem mieszankę cytokin obu typów.
Kierunek różnicowania limfocytów Th0 jest wyznaczony zarówno 

przez czynniki genetyczne, jak i czynniki mikrośrodowiska w 
tym obecność cytokin.

I tak obecność w mikrośrodowisku 

IFNgamma czy IL-12 

sprzyja 

powstawaniu subpopulacji Th1, 

a IL-4 i IL-13 

sprzyja 

różnicowaniu do typu Th2.

Sam antygen też ma wpływ na profil różnicowania- jeżeli antygen 

jest prezentowany przez 

makrofagi,

 limfocyty różnicują się w 

kierunku Th1, a jeżeli przez 

komórki dendrytyczne 

– w kierunku 

Th2. 

Cytokiny profilu Th1 wywierają działanie 

sprzyjające rozwojowi odpowiedzi 
komórkowej, w którym elementami 
efektorowymi są limfocyty 
cytotoksyczne i makrofagi; hamują 
natomiast odpowiedzi typu 
humoralnego, szczególnie z udziałem 
IgE

Z kolei cytokiny profilu Th2 nasilają 

produkcję przeciwciał oraz proliferację i 
aktywację komórek tucznych i 
eozynofilów, a wywierają efekt 
hamujący na rozwój odpowiedzi 
cytotoksycznych z udziałem limfocytów 
i makrofagów.l

Pobudzenie, anergia i 

apoptoza

Aktywacja limfocytów T może prowadzić oprócz pobudzenia 

i proliferacji do dwóch innych zjawisk: anergii i apoptozy.

• Do anergii limfocyta dochodzi, gdy rozpoznaniu antygenu 

nie towarzyszy odpowiednia kostymulacja lub gdy APC 
poddane są ekspozycji na nadmiar antygenu, co nie 
pozwala im na uruchomienie sygnałów kostymulujących 
( np. słaba ekspresja cząsteczki CD80/CD86)

• Brak w mikrośrodowisku odpowiednich czynników 

wzrostowych, stymulacja dużą ilością antygenu lub 
poliwalentnym antygenem bakteryjny, superantygenem 
może prowadzić do śmierci komórki na drodze apoptozy.

Każde z tych zdarzeń oznacza wygaszenie odpowiedzi w 

stosunku do swoistego antygenu  może być praktycznie 
wykorzystane dla wywołania tolerancji.

Pobudzenie limfocytów T 

cytotoksycznych

• Limfocyty cytotoksyczne (tc) to w większości lifocyty 

CD8+, ale także niektóre limfocyty pomocnicze 
należące do populacji Th1.

• Aktywacja limfocytów T cytotoksycznych odbywa się  

z udziałem uprzednio aktywowanych limfocytów Th.

• PIERWSZY SYGNAŁ interakcja receptora TCR z 

endogennym antygenem reprezentowanym przez 
cząsteczki MHC I

• DRUGI SYGNAŁ dostarczany przez cytokiny wydzielne 

przez limfocyty Th1 : IL-2, IFNgamma, IL-12, IL-18, 
TNFalpha. Cytokiny mogą być tez uwalniane przez 
naciekające miejsce reakcji makrofagi.

Subpopulacje limfocytów T 

cytotoksycznych

• Analogicznie do limfocytów T pomocniczych, 

limfocyty T cytotoksyczne można podzielić na 
dwie subpopulacje, biorąc pod uwagę 
zróżnicowanie profilu produkowanych cytokin.

• Limfocyty Tc1 produkują IL-2, IFNgamma i 

TNFalpha i biorą udział w nasilaniu reakcji 
komórkowych

• Limfocyty Tc2 są źródłem IL-4, IL-5, a więc 

cytokin związanych z odpowiedzią 
humoralną.