Badania Epidemiologiczne

TYPY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH

1.

OBSERWACYJNE:



Opisowe



Analityczne

- ekologiczne

-

przekrojowe

(pomiar ekspozycji w chwili badania)

-

retrospektywne

(kliniczno-kontrolne):

-

prospektywne

(kohortowe)

2.EKSPERYMENTALNE

-losowe badania kontrolowane
-środowiskowe badania interwencyjne
-próby terenowe

Metody wyboru populacji do badań



Metoda przesiewowa -obejmuje całą badaną

populację (np. badanie poziomu żelaza
wszystkich osób w danym przedziale
wiekowym zamieszkujące określony rejon)



Metoda reprezentacyjna- grupa do badań

(reprezentacja populacji) wybierana jest
losowo. (oznacza jednakową szansę dostania
się do grupy reprezentacyjnej każdej
jednostki wybranej populacji



Metoda doboru celowego- celowy wybór

jednostek o określonych cechach do
kontrolowanych badań epidemiologicznych



Populacja o składzie przypadkowym

-osoby do badania zgłaszają się same lub są
zgłaszane przez lekarza

BADANIA OBSERWACYJNE

(nie zakłócają naturalnego biegu

rzeczy, badacz dokonuje pomiarów ale

nie interweniuje)

Badania opisowe



Opis częstości występowania choroby w

populacji

w zależności od:
-cech demograficznych populacji
-cech środowiska
bez analizowania powiązania między nimi



Koncentruje się na określeniu wartości

liczbowej zapadalności, chorobowości,
umieralności

Podstawowe kategorie zmiennych w opisie

epidemiologicznym choroby

Charakterystyka:

1.

osób

: wiek, płeć, grupa etniczna, stan

cywilny, zawód, stan społeczny (czyli

kto

zachorował?)

2.

czasu

: zmiany chwilowe (dzienne,

godzinowe), sezonowe, inne zmiany
cykliczne, zmiany długofalowe (czyli

kiedy

zachorował?)

3.

miejsca

: kraj, województwo, powiat, miasto,

wieś, gromada (czyli

gdzie

zachorował?)

Wiek a choroba



Wiek jest wykładnikiem stadium rozwojowego

organizmu

Np. wady wrodzone powstają tylko w czasie

życia płodowego



Wiek wykładnikiem pierwszej ekspozycji

organizmu na czynnik szkodliwy

Np. choroby zakaźne wieku dziecięcego



Wiek wyznacznikiem kumulującego się z

czasem ryzyka zachorowania

Płeć a choroba

Przyczyny zróżnicowania chorób według płci:
- Czynniki genetyczne (np. hemofilia)



Różnice konstytucjonalne, morfologiczne,
anatomiczne



Rodzaj aktywności zawodowej i ekspozycji na
czynniki toksyczne w środowisku pracy



Stopień, czas trwania i częstość ekspozycji na
inne czynniki środowiskowe



Grupa etniczna a choroba



Stan cywilny a choroby



Zawód a choroba

Czas i miejsce a wystąpienie choroby

BADANIA ANALITYCZNE



Interpretacja obserwowanych zależności w

kategoriach przyczynowo skutkowych



Analizują związek między stanem zdrowia a

innymi zmiennymi

Badania ekologiczne/korelacyjne



Analizowane są populacje lub grupy ludzi



Proste do przeprowadzenia lecz trudne do

interpretacji



Badania te opierają się zwykle na danych

gromadzonych do innych celów

Badania przekrojowe



Mierzy rozpowszechnienie zjawisk

zdrowotnych w populacji



Badanie związku między występowaniem

określonej choroby a ekspozycją na dany
czynnik w określonej populacji i jednym
punkcie czasowym. Ekspozycję i wystąpienie
punktu końcowego (choroby) ocenia się
jednocześnie

Czy narażenie poprzedza efekt, czy też

następuje po nim?



Badanie proste, oszczędne

Badanie kliniczno-kontrolne

(obserwacyjne retrospektywne)



Stosowane w zwalczaniu ognisk

epidemiologicznych oraz w badaniach nad
etiologią chorób i czynnikami ryzyka,
skutecznością profilaktyki, wydajnością
diagnostyki



Polegają na badaniu wyodrębnionej grupy

przypadków chorobowych w aspekcie ich
ekspozycji na dany czynnik chorobowy w
przeszłości oraz porównywaniu uzyskanych
wyników z obserwacjami w grupie kontrolnej

Postępowanie w badaniu kliniczno -kontrolnym

PLAN BADANIA:

1.

Wybór

: przypadki kontrola

2.

Zmierz

(+) a b

ekspozycję

( - ) c d

3.

Porównaj proporcje a b
eksponowanych grupach a+c b+d

4.

Oblicz iloraz szans I

sz,

tzn. oszacuj czy szansa ekspozycji jest

różna w grupie przypadków w porównaniu z grupą kontrolną?

I

sz

=a*d/c*b

5. Oblicz proporcję przypadków przypisaną (PP)ekspozycji:

PP= p. (Isz-1)/p. (Isz-1) +1

p.-proporcja ekspozycji w populacji

Iloraz szans



Określa

wielkość i

kierunek

zależności pomiędzy

„narażeniem” a chorobą



Wartość 1.0

wskazuje, na brak jakiejkolwiek

zależności



Wartość powyżej 1,0

wskazuje na szkodliwy efekt

danej ekspozycji)



Wartość poniżej 1.0

wskazuje na ochronny efekt

danej ekspozycji

przykład

Ryzyko zachorowania na wrzód dwunastnicy w zależności

od infekcji Helicobacter pylori
wrzód (+) wrzód(-) ogółem

H.pylori (+)

103 526

629

H.pylori (-) 27b 331 358

130 857 987

Iloraz szans?
Proporcja przypadków przypisana ekspozycji

(infekcja H. pylori)?

Badania kohortowe (prospektywne)



Prowadzi się w grupach eksponowanych i

nieeksponowanych na domniemany czynnik
chorobowy, poszukując domniemanego
skutku choroby



Realizacja badania prospektywnego trwa

wiele lat, polega na okresowej kontroli stanu
zdrowia osób objętych badaniem lub
zdobywaniu informacji na ten temat z
wtórnych materiałów statystycznych



KOHORTA?

BADANIA EKSPERYMENTALNE

(wymagają aktywnego podejścia badacza

do zmiany czynników determinujących

chorobę takich jak narażenie lub

zachowania albo zmiany w rozwoju

choroby, które przez leczenie i ich

schemat podobne są do eksperymentów)

Losowe badania kontrolowane



Próba kliniczna, randomizowana próba kontrolna
(randomizacja-rozlosowanie- przydział losowy
badanych obiektów –osoby, zwierzęta-do grupy
doświadczalnej i kontrolnej



Celem próby kontrolnej randomizowanej jest ocena
przydatności nowego leku lub procedury



Stanowią klasyczny schemat eksperymentu (grupa
kontrolna, grupa zabiegowa-poddawana działaniu
bodźca eksperymentalnego)



badania eksperymentalne, których wynikiem jest opis
skutku interwencji np. skuteczności leku, metody
profilaktycznej, interwencji środowiskowej

Próby terenowe



Obejmują osoby zdrowe, ale przypuszczalnie

narażone



Zbieranie danych odbywa się w terenie



Metodę próby terenowej można stosować do

oceny działań interwencyjnych mających na
celu zmniejszenie narażenia bez konieczności
pomiarów efektów zdrowotnych

Środowiskowe próby interwencyjne



Leczonymi grupami są środowiska a nie

pojedyncze osoby



Stosowane szczególnie w chorobach o

uwarunkowaniach społecznych

Cele badań epidemiologicznych:



badanie stanu zdrowia populacji i jego dynamiki,



badanie związków pomiędzy chorobą a narażeniem
(ekspozycją) na czynniki zagrożenia,



badanie związków pomiędzy chorobą i jej
komplikacjami a stosowanymi metodami leczenia,



określenie efektywności, kosztów metod leczenia,



badanie skutków występowania choroby,
opracowanie wytycznych do strategii zwalczania
chorób, monitorowanie skuteczności strategii
ochrony zdrowia,



określenie efektywności kosztów strategii ochrony
zdrowia.

PLANOWANIE BADANIA EPIDEMIOLOGICZNEGO



Choroba w ujęciu epidemiologicznym:
rezultat niekorzystnego układu
zależności między środowiskiem a
człowiekiem



Wieloraka etiologia chorób



Cel badań epidemiologicznych: poznanie
zależności między ekspozycją środowiska
i jej skutkami zdrowotnymi na poziomie
populacji

ETAPY:



hipoteza badawcza- rzeczowe przypuszczenie
oparte na wstępnych danych o chorobie, które
wskazuje na potencjalną zależność między
wystąpieniem schorzenia a ekspozycją na
domniemany czynnik



Pomiar czynników środowiskowych- drogi
czynnika etiologicznego z jego rezerwuaru do
organizmu człowieka, jego rozprzestrzenianie się ,
etap w którym będą dokonywane pomiary



Pomiar skutków zdrowotnych –w przypadku gdy
czynnik toksyczny dostanie się do ustroju,
obserwowanie reakcji



określenie populacji badanej



Dobór próby losowej



Szacunek błędów próby ( przypadkowych
i systematycznych)



Wywiad w badaniach epidemiologicznych

Źródła błędów



Błędy przypadkowe – pojawiają się wtedy gdy

pomiar raz zawyża a raz zaniża wynik



Błędy systematyczne – pojawiają się gdy

obserwator lub instrument pomiarowy
wykazują stałą tendencję do zawyżania lub
zaniżania wyników ( są jednokierunkowe więc
nie znoszą się lecz sumują)