Zobowiązania

Część ogólna

Art. 353. § 1. Zobowiązanie polega na tym, 

że wierzyciel może żądać od dłużnika 
świadczenia, a dłużnik powinien 
świadczenie spełnić.

§ 2. Świadczenie może polegać na działaniu 

albo na zaniechaniu.

Ogólna formuła zobowiązania

Art. 354. § 1. Dłużnik powinien wykonać 

zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w 
sposób odpowiadający jego celowi 
społeczno-gospodarczemu oraz zasadom 
współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w 
tym zakresie ustalone zwyczaje - także w 
sposób odpowiadający tym zwyczajom.

§ 2. W taki sam sposób powinien współdziałać 

przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.

Wykonanie zobowiązania

wierzyciel i dłużnik



sytuacja podmiotowa może się komplikować, bo:

1.

po  którejś  ze  stron  występuje  więcej  niż  jeden  podmiot 
[choć zawsze dwie strony]

2.

stosunki  wielostronne  zobowiązaniowe  (np.  stosunek 
prawny spółki, art. 860 kc)

3.

w stosunki zobowiązaniowe może być „wmontowana” os.3

a.

umowa o świadczenie na korzyść os. 3 (art. 393 kc)

b.

umowa o świadczenie przez os. 3 (art. 391 kc)

c.

poręczenie, gwarancja, odpowiedzialność rzeczowa (art. 392 kc)

4.

w  stosunkach  obrotu  zwykle  jest  tak,  że  A  i  B  łączą  dwa 
stosunki prawne (zobowiązanie wzajemne)

Podmioty stosunku prawnego 
jakim jest zobowiązanie

świadczenie  określone zachowanie się 

dłużnika, którego może żądać wierzyciel

◦

odróżnić przedmiot zobowiązania (świadczenie) 
od przedmiotu świadczenia (dobro, na które 
zachowanie dłużnika jest skierowane)

◦

nie musi mieć określonej wartości majątkowej

Przedmiot

uprawnienie wierzyciela i odpowiadający mu obowiązek 

dłużnika

◦

charakter prawny więzi między W a D  wierzytelność jest 
prawem o charakterze względnym, czyli skutecznym tylko 
między W do D (stosunek inter partes)

◦

komplikacje, bo czasem z punktu widzenia ochrony wierzyciela 
jego pozycja jest za słaba, dlatego  rozszerzona skuteczność 
wierzytelności, instrumenty:



instytucja bezskuteczności względnej (art. 59, 527)



konstrukcja deliktu (art. 415) gdy zachowanie os. 3 utrudnia 
wykonanie D zobowiązania



przepis prawa przyznaje stronie ochronę charakterystyczna dla 
praw rzeczowych, np. przepisy o umowie najmu



związane z instytucją posiadania



ochrona z mocy wpisu do KW

Treść

Dług – obowiązek zachowania się dłużnika = 

powinność

Odpowiedzialność – możliwość 

wyegzekwowania od dłużnika określonego 
zachowania

Dług a odpowiedzialność



nie zawsze te dwa zjawiska idą w parze: 

◦

może istnieć dług, ale nie ma odpowiedzialności



np. gdy roszczenie przedawnione



tzw. zobowiązanie niezupełne (naturalne), art. 411 – 
przypadki, kiedy ktoś spełnił św. nienależne – jest 
wierzytelność i dług, ale nie można egzekwować 
sądowo

◦

odpowiedzialność, ale nie ma długu (prawo 
polskie nie zna)

Dług a odpowiedzialność

Art. 411. Nie można żądać zwrotu świadczenia:

1) 

jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do 

świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia 
nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia 
przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2) 

jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom 

współżycia społecznego;

3) 

 jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu 

zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4) 

jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim 

wierzytelność stała się wymagalna.

Dług a odpowiedzialność

za ten sam dług można odpowiadać w rożny sposób i mogą 

odpowiadać rożne osoby (nie tylko te, które ten dług zaciągnęły)

◦

rodzaje odpowiedzialności dłużnika: 

osobista 

pełna – całym majątkiem obecnym i przyszłym, ta odp. w zasadzie 

nieograniczona; ale zawodna, ponieważ:

istnienie długu nie ogranicza dłużnika w dalszym zadłużaniu
dłużnik może dysponować swoim majątkiem
ograniczona:

częścią majątku (np. 1030)

do określonej wysokości, np. nabywcy przedsiębiorstwa (art. 55(1)
subsydiarna – dopiero gdy inny odpowiedzialny podmiot nie 

wykona zobowiązania (np. odpowiedzialność wspólnika sp.j art. 
31 par. 1 KSH)

Dług a odpowiedzialność

rzeczowa

 – nie całym majątkiem, a tylko z 

określonego składnika tego majątku; cechy:

istnieje tylko, jeśli ustanowiona (zastaw, 

hipoteka, przewłaszczenie na 
zabezpieczenie)

- skuteczna wobec każdoczesnego właściciela 

tego składnika

- skuteczna z pierwszeństwem przed innymi

Dług a odpowiedzialność

– w tym prawie, zależnie od treści 

konkretnego zobowiązania, może się 
mieścić jedno lub kilka uprawnień, którym 
odpowiadają obowiązki dłużnika [każde 
uprawnienie sprowadza się do roszczenia] 

Wierzytelność jako prawo 
podmiotowe