Przyczyny

wybuchu

pierwszej

wojny

światowej:

Pierwsza wojna światowa miała wiele przyczyn. Miały

one charakter polityczny, społeczny oraz wojskowy.

Powody, dla których konflikt ten przerodził się w wojnę

europejską, a następnie światową, miały początek w

procesach historycznych sięgających lat 70. XIX wieku, a

nawet po części we wcześniejszych.

Polityka europejska, nacjonalizm, sojusze międzynarodowe.

W wyniku wojny
francusko-pruskiej lat
1870-1871, Francja utraciła
na rzecz Niemiec Alzację i
Lotaryngię.

Dążenie do odwetu i odzyskania
tych terytoriów skutkowało
powstaniem we Francji
powszechnego nastroju zwanego
rewanżyzmem. 

Rząd niemiecki zdominowany był przez konserwatywną
pruską szlachtę.

W wyborach parlamentarnych
1912 roku zwyciężyła
jednak Socjaldemokratyczna
Partię Niemiec (SPD).
W efekcie rząd starał się
przeciwdziałać wzrostowi
znaczenia lewicy działaniami w
polityce zagranicznej, które
wzbudziłby poparcie dla
konserwatywnego rządu,
odwracając uwagę od spraw
wewnętrznych.

We wschodniej Europie popularna była ideologia

panslawistyczna, inspirowana przez Rosję i

Serbię. Panslawizm, promujący zjednoczenie Słowian w

jednym państwie, powodował napięcia etniczne w Austro-

Węgrzech i wschodnich Niemczech, gdzie nakładał się na

konflikt pomiędzy kulturą germańską i słowiańską.

Pod koniec XIX wieku znaczną popularność zdobyła
doktryna społeczno-filozoficzna zwana
darwinizmem społecznym, a wywodząca się z
teorii Karola Darwina 

o walce gatunków o przetrwanie. W stosunkach
międzynarodowych promowała ona nacjonalizm,
dążenia roszczeniowe i politykę opartą na
kryterium siły, a także bezwzględną ekspansję
kolonialną. Ideologia ta przekładała się na
działania propagandowe podsycające
przekonanie o wyższości własnej nacji oraz
nienawiść i agresję wobec przeciwników. 

Niezwykle ważnym elementem krajobrazu politycznego w

przededniu pierwszej wojny światowej był system sojuszy

międzynarodowych, obejmujących najważniejsze kraje Europy.

W roku 1879 Niemcy i Austro-Węgry zawarły porozumienie

sojusznicze wymierzone w Rosję i częściowo we Francję. W roku

1882 pakt ten został rozszerzony o Włochy, rozgoryczone na

Francję w wyniku sporu o Tunezję. Powstały w ten sposób układ

polityczny nazwany został Trójprzymierzem.

Zagrożone niemiecką polityką Francja i Rosja

zawarły w roku 1894 sojusz obronny. Pogarszanie

się stosunków pomiędzy Wielką Brytanią a

Niemcami sprzyjało zbliżeniu francusko-

brytyjskiemu, które w roku 1904 skutkowało

zawarciem Serdecznego Porozumienia do

którego w roku 1907 dołączyła Rosja.

Układy sojusznicze zawierały zobowiązania do wystąpienia

zbrojnego w przypadku zaistnienia stanu wojny pomiędzy

którymś z sygnatariuszy a państwem trzecim. Oznaczało

to wzrost ryzyka umiędzynarodowienia praktycznie

każdego konfliktu zbrojnego mogącego zaistnieć w

Europie.

Wyścig zbrojeń 

W okresie pomiędzy wojną francusko-pruską (1870-

1871) a pierwszą wojną światową miał miejsce wyścig

zbrojeń na niespotykaną dotąd skalę. Każde zwiększenie

potencjału wojskowego przez jedno z mocarstw

europejskich natychmiast powodowało reakcję

pozostałych, czujących się potencjalnie zagrożonymi.

Najistotniejszym elementem
przedwojennego wyścigu zbrojeń
była rywalizacja pomiędzy marynarkami
wojennymi Wielkiej Brytanii

Wielka Brytania utrzymywała najsilniejszą na
świecie flotę, co wynikało z potrzeb
zapewnienia bezpiecznej łączności morskiej z
jej imperium kolonialnym. Z kolei Niemcy
intensywnie starały się dorównać potędze
morskiej Wielkiej Brytanii, tak ze względów
prestiżowych jak i w nadziei użycia floty jako
argumentu siły w tworzeniu imperium
kolonialnego.

i Niemiec.

Nie bez znaczenia dla narastania konfliktu było narastające w

kręgach wojskowych Niemiec i Francji przekonanie o

absolutnej wyższości strategii całkowitej ofensywy nad każdą

inną metodą prowadzenia wojny. W obu tych krajach

zakładano, że w wyniku błyskawicznej ofensywy

możliwe jest całkowite pokonanie przeciwnika w ciągu

kilku tygodni. Pomimo przeciwnych argumentów

wysuwanych przez niektórych dowódców i teoretyków

wojskowych, argument ten służył jako wygodne narzędzie

propagandy prowojennej.

Turcja i Bałkany

Słabnięcie Imperium Osmańskiego 

zachęcało sąsiednie kraje do
konkurencji o podział jego ziem.
Ponadto narody znajdujące się
we władzy sułtana starały się
wybić na niepodległość.

W latach 1912-1913 wybuchły dwie wojny
bałkańskie. 

W pierwszej wojnie bałkańskiej

Turcja utraciła niemal całe swe
terytorium w Europie na rzecz Grecji,
Serbii i Bułgarii. Przyczyną drugiej
wojny bałkańskiej był spór o podział
zdobytych terytoriów. Z kolei
pomiędzy Austro-Węgrami a Serbią
dochodziło do coraz częstszych napięć
na tle ambicji terytorialnych obu tych
państw.

Imperializm i kolonializm

Jedną z kluczowych kwestii wpływających na narastanie

pomiędzy mocarstwami europejskimi konfliktu, który

doprowadził do wybuchu pierwszej wojny światowej,

była ekspansja kolonialna. Rozwój przemysłu skutkował

koniecznością znalezienia rynków zbytu dla

wyprodukowanych towarów, a także zaplecza

surowcowego. Rozwiązaniem tej kwestii miała być

ekspansja państw europejskich na obszary Afryki, Azji i

Oceanii. 

Przez większą część XIX wieku rywalizacja kolonialna toczyła

się głównie pomiędzy Wielką Brytanią a Francją, jednak w

początkach XX wieku kraje te zdołały porozumieć się w

kwestii stref wpływów. Z powodu swego rozbicia politycznego

Niemcy i Włochy nie mogły początkowo uczestniczyć w

ekspansji kolonialnej. Po swym zjednoczeniu kraje te

usiłowały nadrobić stracony czas i podjęły w latach 70. XIX

wieku agresywne starania o własne kolonie, co stawiało je w

potencjalnym konflikcie z pozostałymi mocarstwami. 

Wyrazem narastających sprzeczności były seria

kryzysów międzynarodowych w latach

poprzedzających pierwszą wojnę światową. W

latach 1905 i 1911 miały miejsce kryzysy

marokańskie pomiędzy Niemcami a Wielką Brytanią i

Francją związane z objęciem przez Francję protektoratu

nad Marokiem. W roku 1908 kryzys wywołała

aneksja Bośni przez Austro-Węgry. Wywołało to

sprzeciw Serbii popartej przez Rosję, której z kolei

zagroziły wojną sprzymierzone z Austro-Węgrami

Niemcy.

Zamach

w Sarajewie 

Bezpośrednią przyczyną
wybuchu pierwszej wojny
światowej było zabicie następcy tronu
Austro-Węgier, arcyksięcia Franciszka
Ferdynanda.

Został on zastrzelony w
Sarajewie przez Gawriło
Principa,

członka serbskiej organizacji
nacjonalistycznej Czarna Ręka.

Rząd Austro-Węgier wystosował pod adresem

Serbii ultimatum, zawierające warunki nie do

przyjęcia. Jego ukrytym celem było

sprowokowanie wojny mającej doprowadzić do

wyeliminowania Serbii jako przeszkody do dalszej

ekspansji Austro-Węgier na Bałkanach.

Austro-Węgry wypowiedziały Serbii wojnę 28 lipca 1914

roku. Następnego dnia Rosja ogłosiła częściową

mobilizację, jako oznakę poparcia dla Serbii. 31 lipca

Niemcy zagroziły Rosji wojną jeśliby ta przeprowadziła pełną

mobilizację. Sprzymierzona z Rosją Francja sama ogłosiła

mobilizację, a 1 sierpnia Niemcy wypowiedziały Rosji

wojnę, a 3 sierpnia także Francji. Po wypowiedzeniu

wojny Francji, Niemcy dokonały inwazji neutralnej

Belgii. Wielka Brytania, będąca gwarantem belgijskiej

neutralności odpowiedziała wypowiedzeniem Niemcom

wojny. W ciągu tygodnia, konflikt, który do historii przeszedł

jako pierwsza wojna światowa, ogarnął niemal całą Europę.

Koniec