Rachunek majątku i kapitałów
(bilans i rachunek zysków i strat)
1
Rachunek majątku i kapitałów
(bilans i rachunek zysków i strat)
1
Z istoty
metody bilansowej
wynika specyficzna
podwójna obserwacja i interpretacja majątku
jednostki gospodarczej w aspekcie rzeczowo-
finansowym
a
także
podwójny
sposób
obserwacji, interpretacji i rejestracji zaszłości
gospodarczych, które powodują zmiany w
majątku.
2
Całość majątku, którym dysponuje jednostka
gospodarcza dzieli się na:
majątek trwały,
majątek obrotowy
.
Podział ten jest równoznaczny z podziałem na
majątek:
długoterminowy,
krótkoterminowy.
3
Aktywa trwałe (długoterminowy) stanowią składniki
majątkowe o długotrwałym okresie użytkowania oraz
związane z jednostką. Składniki majątkowe długotrwale
użytkowane w procesie gospodarczym jednostki
zużywają się stopniowo, tracąc stopniowo swoją
przydatność oraz wartość.
AKTYWA TRWAŁE (majątek trwały)
1. Wartości niematerialne i prawne,
2. Rzeczowe aktywa trwałe:
- Środki trwałe,
- Środki trwałe w budowie,
3. Inwestycje długoterminowe,
4. Należności długoterminowe.
5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
4
AKTYWA OBROTOWE (MAJATEK OBROTOWY)
1. Zapasy,
- materiały,
- towary,
- wyroby gotowe,
- półprodukty i produkcja w toku
2. Należności krótkoterminowe, (np. z tyt. dostaw i
usług)
3. Inwestycje krótkoterminowe w szczególności:
- środki pieniężne na rachunku bankowym,
- środki pieniężne w kasie,
- inne środki pieniężne
4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
5
Składniki majątkowe są zasobami, które są w
gestii danej jednostki i są przez nią
kontrolowane.
Stanowią one rezultat działań gospodarczych w
przeszłości.
Dzięki nim jednostka może uzyskiwać
określone korzyści w przyszłości.
6
Źródła pochodzenia majątku (pasywa)
W księgach rachunkowych jednostki majątek
musi mieć określone wartościowo swoje źródła
pochodzenia, czyli źródła finansowania.
7
Źródła pozyskania składników majątku w zależności
od tego czy przekazali je właściciele jednostki, bądź
jednostka wypracowała je sama, czy też wyposażyły
ją osoby obce określa się jako:
kapitały (fundusze) własne,
kapitały (fundusze) obce.
Kapitał (fundusz) własny odzwierciedla udział
finansowy właścicieli w danej jednostce. Inaczej
mówiąc, są to
prawa podmiotowe właścicieli do
majątku jednostki,
określone przez kwotę kapitału
własnego.
8
Zasoby są pokryciem dla kapitałów a kapitały są
źródłem finansowania zasobów.
9
Kapitał własny dzieli się na:
• kapitał bezpośrednio wniesiony
przez właścicieli
jednostki; ta część kapitału własnego jest traktowana
jako kapitał podstawowy, przybierający różne nazwy
w zależności od formy prawnej jednostki,
• kapitał pochodzący z zysków
pozostawionych do
dyspozycji jednostki występujący w postaci:
– kapitału zapasowego i rezerwowego,
– nie podzielonego zysku (nie rozdysponowanego).
10
Kapitał podstawowy nosi miano:
–
w spółkach akcyjnych:
kapitał akcyjny
,
–
w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością:
kapitał zakładowy,
–
w przedsiębiorstwach państwowych:
fundusz
założycielski.
Kapitał zapasowy (rezerwowy) utworzony z
zatrzymanych zysków w jednostkach nosi
miano:
–
w spółkach akcyjnych i z ograniczoną
odpowiedzialnością:
kapitał zapasowy/kapitał
rezerwowy
,
–
w przedsiębiorstwach państwowych:
fundusz
przedsiębiorstwa,
–
w spółdzielniach:
fundusz zasobowy.
11
W zależności od osoby wierzyciela w ramach
kapitałów obcych rozróżniamy:
• kredyty bankowe
, czyli zobowiązania wobec
banków z tytułu uzyskanych kredytów,
• pożyczki,
czyli zobowiązania z tytułu otrzymanych
czasowo środków od innych jednostek niż banki,
• zobowiązania handlowe
, czyli zobowiązania
wobec dostawców dóbr i usług, jeśli występuje
rozbieżność w czasie między otrzymaniem tych
dóbr lub usług a przekazaniem za nie środków
pieniężnych,
• inne zobowiązania
, np. zobowiązania wobec
budżetu z tytułu nie zapłaconych podatków,
zobowiązania wobec pracowników z tytułu np. nie
wypłaconych wynagrodzeń.
12
Bilans
suma ogólna zasobów = suma ogólna kapitałów
suma ogólna aktywów = suma ogólna pasywów
aktywa = pasywa
13
Równanie:
aktywa = pasywa jest to
podstawowe równanie rachunkowości, zwane
równaniem bilansowym, wyrażające tzw.
równowagę bilansową
aktywa trwałe + aktywa obrotowe = kapitał własny + kapitał obcy
kapitał własny = aktywa - kapitał obcy
14
Bilans
jest to zestawienie majątku jednostki
(aktywów) oraz źródeł jego sfinansowania
(pasywów) sporządzone na określony dzień i w
określonej formie. Jest on dokumentem
księgowym
i
jednocześnie
głównym
elementem
sprawozdania
finansowego,
zawierającym podstawowe informacje o stanie
majątkowym i sytuacji finansowej jednostki.
15
Bilans zawiera następujące elementy:
• określenie jednostki gospodarczej, dla której jest
sporządzony bilans,
• określenie momentu bilansowego (daty), na który
jest sporządzony bilans
,
• wyszczególnione w określonej kolejności i z
określonym stopniem szczegółowości składniki
majątku i ich wartości,
• wyszczególnione w określonej kolejności i z
określonym stopniem szczegółowości składniki
źródeł sfinansowania majątku i ich wartości,
• sumy cząstkowe poszczególnych grup składników
majątku i źródeł ich sfinansowania,
• bilansujące się sumy ogólne aktywów i pasywów,
• data sporządzenia bilansu,
• podpisy osób odpowiedzialnych za prawidłowość i
rzetelność bilansu.
16
Kryteriami porządkującymi układ bilansu przyjętymi
na podstawie IV Dyrektywy UE są:
dla aktywów kryterium płynności,
dla pasywów kryterium wymagalności.
17
Płynność aktywów
oznacza możliwość i szybkość
zamiany danego składnika na gotówkę w normalnych
warunkach, czyli na najbardziej dogodną i elastyczną
postać majątku.
Wymagalność pasywów
oznacza terminy ich zwrotu.
Przyjęto ujmować pasywa według wzrastającego
stopnia wymagalności, czyli od najpóźniej
wymagalnych do wymagalnych w coraz krótszym
terminie.
18
Aktywa
Pasywa
A. Aktywa trwałe
1700
I. Wartości niematerialne i prawne
300
II. Rzeczowy majątek trwały
1100
III. Należności długoterminowe
100
IV. Inwestycje długoterminowe
(finansowy majątek trwały)
200
B. Aktywa obrotowe
1300
I. Zapasy
600
II. Należności krótkoterminowe
400
III. Krótkoterminowe aktywa
finansowe
300
1)papiery wartościowe
160
2)środki pieniężne
140
Razem aktywa
3000
A. Kapitał własny
2000
I. Kapitał (fundusz) podstawowy
1200
II. Kapitał (fundusz) zapasowy
400
III. Nie podzielony wynik
finansowy z lat ubiegłych
100
IV. Wynik finansowy netto
bieżącego roku
300
B. Zobowiązania 1000
I. Zobowiązania długoterminowe
600
II. Zobowiązania krótkoterminowe
400
Razem pasywa
3000
19
20
Wynik finansowy stanowi wyrażony w
pieniądzu rezultat działalności podmiotu
gospodarczego w pewnym okresie (miesiąca,
roku obrotowego).
Może on być wielkością dodatnią (zysk) lub
ujemną (strata).
Przychody i zyski oznaczają:
uprawdopodobnione
powstanie
w
okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,
o wiarygodnie określonej wartości,
w formie zwiększenia aktywów, albo zmniejszenia
wartości zobowiązań,
które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub
zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż
wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.
21
Koszty i straty wyrażają:
uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,
o wiarygodnie określonej wartości,
w formie zmniejszenia wartości aktywów albo
zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,
które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego
lub zwiększenia jego niedoboru w innych sposób niż
wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.
22
Przykład
Jednostka X na początku bieżącego roku posiadała aktywa trwale i
obrotowe w łącznej kwocie 2000 sfinansowane kapitałem własnym
zakładowym (powierzonym przez właścicieli).
W jednostce brak kapitałów obcych. W bieżącym roku jednostka
wypracowała zysk w kwocie 100.
Równanie bilansowe na początek okresu przedstawiające
równowagę między aktywami i pasywami:
2000 = 2000
Równanie bilansowe na koniec bieżącego roku z uwzględnieniem
wzrostu majątku (aktywów) i wzrostu źródeł jego finansowania
(pasywów):
(2000+ 100) = (2000+100)
Aktywa na początku i na końcu bieżącego roku są równe
pasywom.
Źródłem wzrostu aktywów o 100 jest zysk.
Występuje on po stronie lewej równania jako wzrost aktywów
(skutek) o 100, a po stronie prawej równania jako wzrost kapitału
własnego o 100 (przyczyna).
Jeśli wynikiem działalności okazałaby się strata, sytuacja jest
odwrotna.
23
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
Koszt i straty Przychody i zyski
Koszty własne sprzedaży 2 200 Przychody ze
sprzedaży 3 000
Zysk
800
3 000
3 000
24
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
Koszty i straty
Przychody i zyski
Koszty własne sprzedaży 2 300 Przychody ze sprzedaży
2 000
Strata
300
2 300
2 300
25
Koszty sprzedaży produktów
Koszty ogólnego zarządu
Koszty sprzedaży
Wynik na działalności operacyjnej
Przychody finansowe
Koszty finansowe
Wynik na operacjach finansowych
Wynik na działalności gospodarczej (zysk
lub strata
)
Straty nadzwyczajne
Zyski nadzwyczajne
Wynik finansowy brutto (zysk lub strata)
Podatek dochodowy i pozostałe obowiązkowe zmniejszenia wyniku finansowego
Wynik finansowy netto (zysk lub strata)
Wynik ze sprzedaży
Zysk lub strata
Pozostałe przychody
operacyjne
Przychody netto ze sprzedaży
produktów towarów, materiałów,
usług
Pozostałe koszty
operacyjne
26
EWIDENCJA
OPERACJI GOSPODARCZYCH
27
Fakty gospodarcze powodujące zmiany w
majątku noszą w rachunkowości miano
operacji gospodarczych
a także zdarzeń gospodarczych, zaszłości
gospodarczych, czy transakcji.
28
Bezpośredni wpływ operacji
gospodarczych na składniki bilansu
29
Przykład
Spółka X rozpoczęła działalność 1 października bieżącego roku.
Udziałowcy wnieśli w tym dniu udziały w kwocie 10 000 w formie wpłaty
środków pieniężnych na rachunek bankowy spółki.
1) Wpłata udziałów na rachunek bankowy 10 000.
BILANS SPÓŁKI X NA l PAŹDZIERNIKA 200X r.
2) 3 października zakupiono maszynę za 3000 płacąc ze środków na
rachunku bankowym.
BILANS SPÓŁKI X NA 3 PAŹDZIERNIKA 200X r.
Aktywa Pasywa
Środki trwałe
3 000 Kapitał zakładowy 10 000
Środki pieniężne w banku 7 000
10 000 10 000
Aktywa
Pasywa
Środki pieniężne w banku 10 000
Kapitał zakładowy 10 000
10 000
10 000
30
3) 10 października zakupiono od dostawcy towary za 2000. Zapłata
według umowy z dostawcą nastąpi w terminie 2-tygodniowym.
BILANS SPÓŁKI X NA 10 PAŹDZIERNIKA 200X r.
Aktywa Pasywa
Środki trwałe 3 000 Kapitał zakładowy 10
000
Towary 2 000 Zobowiązania wobec dostawcy 2
000
Środki pieniężne w banku 7 000
12 000 12
000
4) 15 października sprzedano część zapasu towarów odbiorcy za 500; za
taką kwotę zakupiono ten towar.
BILANS SPÓŁKI X NA 15 PAŹDZIERNIKA 200X r.
Aktywa Pasywa
Środki trwałe 3 000 Kapitał zakładowy
10 000
Towary 1 500 Zobowiązania wobec dostawcy
2 000
Należności od odbiorcy 500
Środki pieniężne w banku 7 000
12 000
12 000
31
5) 17 października spłacono część zobowiązania wobec dostawcy 800 z
rachunku bankowego.
BILANS SPÓŁKI X NA 17 PAŹDZIERNIKA 200X r.
Aktywa Pasywa
Środki trwałe
3 000 Kapitał zakładowy 10
000
Towary 1 500 Zobowiązania wobec dostawcy
1 200
Należności od odbiorcy 500
Środki pieniężne w banku 6 200
11 200
11 200
6) 31 października za porozumieniem obydwu stron zobowiązanie wobec
dostawcy w kwocie 1000 zamieniono na jego udziały w spółce X.
BILANS SPÓŁKI X NA 31 PAŹDZIERNIKA 200X r.
Aktywa Pasywa
Środki trwałe 3 000 Kapitał zakładowy
11 000
Towary 1 500 Zobowiązania wobec dostawcy
200
Należności od odbiorcy 500
Środki pieniężne w banku 6 200
11 200
11 2000
32
1. Zmienia się wyłącznie struktura aktywów; zmniejszeniu
jednego składnika aktywów towarzyszy zwiększenie
drugiego składnika aktywów o tę samą kwotę, bądź
pojawienie się nowego składnika aktywów w tej
kwocie.
Suma bilansowa nie ulega zmianie.
2. Zmienia
się
wyłącznie
struktura
pasywów;
zmniejszeniu jednego składnika pasywów towarzyszy
zwiększenie drugiego składnika pasywów o tę samą
kwotę, bądź pojawienie się w tej kwocie nowego
składnika pasywów.
Suma bilansowa pozostaje bez
zmian.
3. Zwiększa się składnik aktywów i równocześnie
zwiększa się składnik pasywów o tę samą kwotę.
Suma
bilansowa ulega zwiększeniu.
4. Zmniejsza się składnik aktywów i równocześnie
zmniejsza się składnik pasywów o tę samą kwotę.
Suma bilansowa ulega zmniejszeniu.
33
Analizując wpływ operacji gospodarczych na składniki
bilansowe należy podkreślić następujące momenty:
• każda operacja gospodarcza wpływająca bezpośrednio
na składniki bilansowe może być zaliczona do jednego z
czterech podanych powyżej typów operacji,
• każda operacja, niezależnie do jakiego typu operacji jest
zaliczona powoduje zawsze zmiany w dwóch składnikach
bilansowych, te podwójne zmiany są zawsze równe co do
kwoty i dlatego nie naruszają równowagi bilansowej; po
każdej operacji aktywa = pasywa i jest to zgodne z
metodą bilansową,
• zapis zmian majątkowych jest dokonywany z punktu
widzenia jednostki, w której te operacje miały miejsce,
zgodnie z metodą podmiotową,
• operacje gospodarcze są przypisane do danego okresu
sprawozdawczego, dlatego mamy do czynienia z
bilansem początkowym a następnie po dokonaniu
zapisów
operacji
gospodarczych
za
dany
okres
sporządza się bilans zamknięcia.
34
Pośredni wpływ operacji gospodarczych
na składniki bilansu
Według
założeń koncepcyjnych sporządzania i
prezentacji sprawozdań
finansowych pośredni
wpływ na kapitał własny wywiera wynik działalności,
zwiększając go, jeśli wypracowany został zysk, lub
zmniejszając go, jeśli wystąpiła strata a więc różnica
pomiędzy przychodami i kosztami.
W bilansie nie występują kategorie kosztów i
przychodów.
W bilansie w ramach kapitału własnego wykazywany
jest wynik działalności.
35
Przykład
BALANS POCZĄTKOWY JEDNOSTKI. X NA l STYCZNIA 2OXX ,
Aktywa Pasywa
Środki trwałe 5 000 Kapitał własny 7
000
Materiały 800 Zobowiązania
3 000
Wyroby gotowe 1 200
Należności 1 800
Środki pieniężne w banku 1 200
10 000
10 000
1) 4 stycznia przychód ze sprzedaży wyrobów gotowych wyniósł 800;
odbiorca wpłacił tę kwotę na rachunek bankowy. W aktywach zwiększa się
wartość środków pieniężnych w banku i o tę kwotę zwiększa się w pasywach
kapitał własny.
BILANS JEDNOSTKI X NA 4 STYCZNIA 20XX r.
Aktywa Pasywa
Środki trwałe 5 000 Kapitał własny 7 800
Materiały 800 Zobowiązania 3 000
Wyroby gotowe 1 200
Należności 1 800
Środki pieniężne w banku 2 000
10 800
10 800
36
37
2) 5 stycznia wydano odbiorcy sprzedane wyroby; koszt wytworzenia
wyrobów wynosi 600. W aktywach zmniejsza się wartość wyrobów
gotowych przekazanych odbiorcy o 600, a w pasywach zmniejsza się
kapitał własny o tę samą kwotę.
BILANS JEDNOSTKI X NA 5 STYCZNIA 200X r.
Aktywa Pasywa
Środki trwale 5 000 Kapitał własny 7
200
Materiały 800 Zobowiązania 3
000
Wyroby gotowe 600
Należności 1 800
Środki pieniężne w banku 2 000
10 200
10 200
3) 15 stycznia opłacono z rachunku bankowego koszty prowadzenia
biura 70. W aktywach zmniejsza się stan środków pieniężnych na
rachunku bankowym o 70 i o tę samą kwotę zmniejsza się w pasywach
kapitał własny.
BILANS JEDNOSTKI X NA l STYCZNIA 200X r.
Aktywa Pasywa
Środki trwałe
5 000 Kapitał własny 7
130
Materiały
800 Zobowiązania 3 000
Wyroby gotowe 600
Należności 1 800
Środki pieniężne w banku 1 930
10 130
10 130
Kapitał własny na koniec okresu wynosi:
7000+800-600-70 = 7130
a zysk z działalności wynosi (przychody - koszty):
800-600-70 = 130
38
Stąd można więc zdefiniować, iż konto jest to
dowolny technicznie rachunek zmian stanu
określonej kategorii majątkowej, wywołanych
operacją gospodarczą, pozwalający na ujęcie
zwiększeń i zmniejszeń danej kategorii oraz
ustalenie w dowolnym momencie jej stanu
końcowego.
39
Debet (Dt)
Credit (Ct)
Winien (Wn) Nazwa konta
Ma
40
Każde konto niezależnie od jego formy technicznej i szaty
graficznej zawiera podstawowe elementy:
• nazwę konta wraz z nadanym mu symbolem dla celów
praktycznych,
• dwie przeciwstawne strony konta oznaczone symbolami
Debet
(Winien) i Credit (Ma)
dla ujęcia odrębnie zwiększeń i zmniejszeń
danej kategorii dla której utworzono konto.
W nawiązaniu do nazw stron konta określa się dokonywane na
nich zapisy jako:
zapisy po lewej stronie konta (Dt):
• debetowanie lub zapisanie na stronę Dt,
• obciążenie konta,
• zapisanie w ciężar;
zapisy po prawej stronie konta (Ct):
• kredytowanie lub zapisanie po stronie Ct,
• uznanie konta,
• zapisanie na dobro konta.
41
Konta bilansowe to konta odzwierciedlające zmiany w
składnikach bilansowych, czyli w składnikach aktywów
i pasywów.
Konta aktywów
odzwierciedlają zmiany w zasobach
(środkach gospodarczych) jednostki i ich stany na
moment bilansowy.
Konta pasywów
odzwierciedlają zmiany w źródłach
pochodzenia (finansowania) zasobów jednostki i ich
stany na moment bilansowy.
42
Funkcjonowanie kont bilansowych
• zmiana debetowa (Dt) oznacza zwiększenie składnika aktywów,
• zmiana kredytowa (Ct) oznacza zmniejszenie składnika aktywów.
Dt Konto aktywu Ct
zwiększenie zmniejszenie
43
Konta pasywów funkcjonują zaś odwrotnie:
• zmiana debetowa oznacza zmniejszenie składnika pasywów,
• zmiana kredytowa oznacza zwiększenie składnika pasywów.
Na koncie teowym pasywu przedstawia się to następująco:
Dt
Konto pasywu Ct
zmniejszenie
zwiększenie
44
Zadaniem kont bilansowych aktywów i pasywów jest:
• przejęcie z bilansu początkowego poszczególnych,
wyjściowych stanów wartościowych aktywów i
pasywów,
• ujęcie zmian tych stanów na podstawie
udokumentowanych operacji gospodarczych,
• ustalenie wartościowych stanów poszczególnych
składników aktywów i pasywów na koniec okresu
sprawozdawczego, które są podstawą sporządzenia
bilansu końcowego.
45
Dt Konto aktywu
Ct
Saldo z bilansu początkowego
Operacje gospodarcze Operacje
gospodarcze
zwiększające stan aktywu zmniejszające stan
aktywu
Obrót debetowy Obrót kredytowy
Saldo końcowe
(debetowe)
zapisane dla
zamknięcia kont
Zbilansowany obrót debetowy Zbilansowany
kredytowy obrót
(łącznie z saldem
końcowym)
46
Dt Konto pasywu Ct
Saldo z bilansu
początkowego
Operacje gospodarcze Operacje gospodarcze
zwiększające
zmniejszające stan pasywu stan pasywu
Obrót debetowy Obrót kredytowy
Saldo końcowe (kredytowe)
zapisane dla zamknięcia konta(Sk)
Zbilansowany obrót debetowy
Zbilansowany obrót kredytowy
(łącznie z saldem końcowym)
47
Funkcjonowanie kont kosztów przedstawia się następująco:
Dt Koszty
Ct
powstanie kosztu zmniejszenie.
przeksięgowanie
kosztu
48
Funkcjonowanie kont przychodów przedstawia się następująco:
Dt Przychody (sprzedaż) Ct
zmniejszenie powstanie
przychodu
przeksięgowanie
przychodu
49
Dt Straty nadzwyczajne Ct
poniesione przeksięgowanie
straty nadzwyczajne kwoty strat
nadzwyczajnych
Dt Zyski nadzwyczajne Ct
przeksięgowanie kwoty zrealizowane
zysków nadzwyczajnych zyski nadzwyczajne
50
PODWÓJNY „EFEKT" OPERACJI GOSPODARCZYCH
Aktywa = Kapitał własny + Zobowiązania
Podwójny efekt (skutek) operacji gospodarczych
jest podstawą podwójnego zapisu w
rachunkowości.
51
ZASADA PODWÓJNEGO KSIĘGOWANIA
Każda operacja gospodarcza jest księgowana na
dwóch kontach, po dwóch przeciwstawnych stronach
tych kont
52
Zasada podwójnego księgowania wynika z dwóch faktów:
• po pierwsze
, każda operacja gospodarcza powoduje
zmiany dwóch składników bilansowych,
• po drugie
, z przyjętych od średniowiecza sposobów
funkcjonowania kont aktywów i pasywów, a mianowicie, iż
konta aktywów i pasywów funkcjonują na odwrót.
Dla kont aktywów
zmiany
Dt
mają znak arytmetyczny
+
(zwiększenie składnika) a zmiany
Ct
znak
-
(zmniejszenie
składnika).
Dla kont pasywów
przyjęto odwrotne znaczenie stron;
zmiany
Dt
mają charakter
-
(zmniejszenie) a zmiany
Ct
mają charakter
+
(zwiększenie).
53
Zasada podwójnego zapisu na kontach bilansowych
Dt konto aktywu B Ct
Dt konto aktywu A Ct
1
Dt konto pasywu C Ct
Dt konto pasywu D Ct
3
Dt konto pasywu C Ct
Dt konto aktywu A Ct
2
Dt konto aktywu B Ct
Dt konto pasywu D Ct
4
54
Przykład
Bilans początkowy firmy X przedstawia się następująco:
Aktywa
Pasywa
I. Aktywa trwale
4 500
Środki trwałe
3 000
Środki trwałe w budowie
1
000
Należności długoterminowe
500
II. Aktywa obrotowe
2 700
Materiały
300
Wyroby gotowe
400
Towary
500
Należności
200
Środki pieniężne w banku 1
300
Razem aktywa
7
200
I Kapitał własny 4
500
Kapitał zakładowy 4 000
Zysk
500
II. Kapitał obcy 2
700
Kredyty bankowe
2 200
Zobowiązania
500
Razem pasywa
7 200
55
Operacje gospodarcze w bieżącym okresie:
1.Zakupiono towary płacąc za nie z rachunku bankowego
100
2.Przeznaczono część zysku na zasilenie kapitału zakładowego
300
3.Zakupiono materiały (zapłata nastąpi w terminie umownym)
400
4.Spłacono część kredytu bankowego
1 000
56
1. Dt Towary
100
2. Dt Zysk
300
3. Dt Materiały
400
4. Dt Kredyty bankowe 1 000
Razem Dt
1 800
Ct Rachunek bankowy 100
Ct Kapitał zakładowy
300
Ct Zobowiązania
400
Ct Rachunek bankowy 1 000
Razem Ct
1 800
Dekretacja operacji gospodarczych wskazująca na sposób
ich księgowania:
57
Wyroby
Dt gotowe Ct
Rachunek
Dt Towary Ct Dt Należności Ct Dt
bankowy Ct
BO 400
BO 500
BO 200
BO 1300 100 (1
1) 100
1 000 (4
Kapitał
Dt zakładowy
Ct
Kredyty
Dt Zysk Ct Dt bankowe Ct Dt
Zobowiązania Ct
4 000 BO
500 BO
2200 BO
500
BO
300 (2
2) 300
(4) 1000
400
(3)
Dt Środki trwałe
Ct
Środki trwałe
Dt w budowie
Ct
Należności
Dt długoterminowe
Ct
Dt Materiały
Ct
BO 3000
BO 1000
BO 500
BO 300
3) 400
58
Zasada podwójnego księgowania na kontach procesowych
Dt Konto aktywu Ct Dt Koszty Ct
1
Dt Przychody Ct
Dt Konto aktywu Ct
2
59
Realizacja zasady podwójnego zapisu na kontach bilansowych i
procesowych
Dt aktywu A Ct Dt aktywu B Ct Dt pasywu C Ct Dt
pasywu D Ct
1
2
3
4
Dt Koszty Ct Dt Przychody Ct
5
6
Straty
Zyski
Dt nadzwyczajne Ct Dt nadzwyczajne Ct
7
8
Konto Konto
Konto
Konto
60
Objaśnienia:
1.Typ operacji gospodarczej powodujący zwiększenie aktywu A (Dt) z
równoczesnym zmniejszeniem o tę samą kwotę aktywu B (Ct), a
więc powodujący tylko zmiany strukturalne aktywów.
2.Typ operacji gospodarczej powodujący zwiększenie pasywu C (Ct) z
równoczesnym zmniejszeniem o tę samą kwotę pasywu D (Dt), a
więc powodujący tylko zmiany strukturalne pasywów.
3.Typ operacji gospodarczej powodujący zwiększenie aktywu A (Dt) z
równoczesnym zwiększeniem o tę samą kwotę pasywu C (Ct).
Ogólna wartość majątku zwiększa się.
4.Typ operacji gospodarczej powodujący zmniejszenie aktywu B (Ct)
z równoczesnym zmniejszeniem o tę samą kwotę pasywu C (Dt).
Ogólna wartość majątku zmniejsza się.
5.Typ operacji gospodarczej o charakterze kosztowym, powodujący
zmniejszenie (zużycie) aktywu B (Ct) z równoczesnym powstaniem
w tej kwocie kosztu (Dt).
6.Typ
operacji
gospodarczej
o
charakterze
przychodowym,
powodujący zwiększenie aktywu A (Dt) z równoczesnym
powstaniem przychodu w tej samej kwocie (Ct).
7.Typ operacji gospodarczej o charakterze strat nadzwyczajnych,
powodujący zmniejszenie aktywu B (Ct) z równoczesnym
powstaniem straty nadzwyczajnej w tej samej kwocie (Dt).
8.Typ operacji gospodarczej o charakterze zysków nadzwyczajnych,
powodujący zwiększenie aktywu A (Dt) z równoczesnym
powstaniem zysku nadzwyczajnego (Ct).
61
CZYNNOŚCI KSIĘGOWE OD BILANSU OTWARCIA DO BILANSU ZAMKNIĘCIA
Otwarcie kont i księgowanie operacji gospodarczych
Aktywa
Pasywa
I. Aktywa trwale
1
200
Środki trwale
800
Środki trwale w budowie
400
II. Aktywa obrotowe
1
000
Materiały
120
Produkty gotowe
80
Towary
90
Należności
60
Kasa
50
Rachunek bankowy
600
Razem aktywa
2200
I. Kapitał własny 1
350
Kapitał zakładowy
1300
Zysk
50
II. Kapitał obcy
850
Kredyty bankowe
700
Zobowiązania
150
Razem pasywa
2 200
Przykład
Bilans początkowy firmy X przedstawia się następująco:
62
Operacje gospodarcze w okresie sprawozdawczym:
1.Pobrano gotówkę z banku do kasy
100
2.Odbiorca wpłacił na rachunek bankowy
20
3.Zakupiono materiały od dostawcy (zapłata nastąpi w terminie
późniejszym) 40
4.Spłacono kredyt bankowy ze środków na rachunku bankowym
150
5.Sprzedano towar odbiorcom:
a) wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia (wydanie towarów)
50
b) wartość sprzedanych towarów w cenie sprzedaży
80
6.Koszty prowadzenia działalności opłacone gotówką
10
7.Przekazano zysk na zasilenie kapitału zakładowego
50
8.Spłacono gotówką zobowiązanie wobec dostawcy
60
9.Ustalono podatek dochodowy za bieżący okres
5
10.Przeksięgowanie kosztów i przychodów na wynik finansowy
a) Przeksięgowanie wartości sprzedanych towarów w cenie nabycia
50
b) Przeksięgowanie przychodu ze sprzedaży towarów
80
c) Przeksięgowanie kosztów działalności
10
11. Przeksięgowanie podatku dochodowego
5
Suma dokonanych operacji wraz z przeksięgowaniem wynosi
710
63
Dt
Środki trwałe
Ct Dt
Środki trwałe w
budowie
Ct Dt Materiały
Ct
(Sp)
800
(Sp)
400
Ct (Sp)
120
800
—
400
(3)
40
800 (Sk
400
160(Sk
800
800
400
400
160
160
Dt Produkty gotowe Ct Dt
Towary
Ct Dt
Należności Ct
(Sp)
80
(Sp)
90
50
(5a
)
(Sp)
60
20 (2)
80
90
50
(5b)
80
80
Sk)
40
Sk)
140
20
80
80
90
90
120(Sk
)
140
140
Dt
Kasa
Ct Dt Rachunek bankowy Ct Dt
Kapitał zakładowy
Ct
(Sp)
(1)
50
100
10
60
(6)
(8
(Sp)
(2)
600
20
100
150
(1)
(4
1300
(Sp
50
(7
150
70
80
(Sk
620
250
370
Sk
(Sk
1350
1350
150
150
620
620
1350
1350
64
Dt
Kredyty
bankowe
Ct Dt
Zobowiązania
Ct Dt
Zysk
Ct
(4) 150
700
(Sp) (8 60
150
40
5
(SP
(3)
(9)
(7) 50
50 (Sp)
(Sk)
150
550
700
50
50
700
700
60
195
Sk) 135
195
195
Dt
Sprzedaż
towarów
Ct
Koszty działalności Ct
Wynik finansowy Ct
(11) 80
80
(5b) (6) 10
10
(12 10)
50 80 (11
10
10
12)
10
80
80
13)
5
Sk)
65
15
80
8080
Dt
Koszt własny
sprzedaży
Ct Dt Podatek dochodowy
(5a) 50
50
(10) (9)
5
5
(13)
50
50
5
5
65
Zestawienie obrotów i sald na koniec okresu
sprawozdawczego
Nazwa konta
Obroty
Salda
Dt
Ct
Dt
O
Środki trwałe
800
800
Środki trwałe w budowie
400
—
400
—
Materiały
160
—
160
—
Produkty gotowe
80
—
80
—
Towary
90
50
40
—
Należności
140
20
120
—
Kasa
150
70
80
—
Rachunek bankowy
620
250
370
—
Kapitał zakładowy
—
1350
—
1350
Kredyty bankowe
150
700
—
550
Zobowiązania
60
195
—
135
Zysk
50
50
—
—
Koszt własny sprzedaży
50
50
—
—
Sprzedaż towarów
80
80
—
—
Koszty działalności
10
10
—
—
Podatek dochodowy
5
5
—
—
Wynik finansowy
65
80
—
15
2910
2910
2050
2050
66
Obroty Dt i Ct bilansują się w kwocie 2910 na którą
składają się:
• suma
sald
z
bilansu
początkowego ......................................... 2 200
• suma dokonanych operacji gospodarczych wynikająca
z
dziennika (wraz z
przeksięgowaniami) ................................ 710
Razem ...........................................................................
................ 2 910
67
suma obrotów Dt = sumie obrotów Ct
suma sald Dt = sumie sald Ct
68
Zestawienie obrotów i sald
pozwala na wykrycie
następujących błędów:
• zaksięgowania operacji niezgodnie z zasadą podwójnego
księgowania(np. dwa razy jako zmiana debetowa, bądź
jako zmiana kredytowa, zapisanie kwoty tylko raz jako Dt
lub Ct, zapisanie nie jednakowych kwot operacji
gospodarczej na Dt i na Ct),
• niezaksięgowanie
w
ogóle
operacji
gospodarczej
(niezgodność z kwotą dziennika),
• błędne sumowanie obrotów dla poszczególnych kont,
• błędne sumowanie obrotów dla wszystkich koni,
• błędne ustalenie salda lub nieprawidłowe jego wpisanie
do zestawienia obrotów i sald,
• błędne sumowanie sald dla wszystkich kont.
69
Poprawa błędów księgowych
Sposób poprawy błędu zależy
od:
• techniki
prowadzenia
ewidencji,
• momentu
dostrzeżenia
błędu.
70
Storno może być dokonywane w dwóch postaciach:
• storna czarnego (dodatniego),
kiedy to dla
wyeliminowania błędnej kwoty zapisu dokonuje się
zapisu po przeciwnej stronie konta; jeśli błędna kwota
występuje po stronie Dt, dla przeciwwagi wpisuje się ją
po stronie Ct, a jeśli błędna kwota występuje po stronie
Ct, dla przeciwwagi wpisuje się ją po strome Dt,
• storna czerwonego (ujemnego),
kiedy to dla
wyeliminowania błędnej kwoty zapisu po danej stronie
konta, wpisuje się tę kwotę po tej samej stronie konta
ze znakiem ujemnym (na czerwono).
71
Dt Rachunek
bankowy Ct
Dt Kasa Ct
(1) 200 200 (2a)
200 (2b)
(2a) 200
(2b) 200
200 (1)
Przykład
Podjęcie gotówki z banku do kasy 200 zaksięgowanego Dt
„Rachunek bankowy", Ct „Kasa". Operacja ta powinna być
zaksięgowana odwrotnie - Ct „Rachunek bankowy", Dt „Kasa".
1) błędny zapis
2a) anulowanie błędnego zapisu przez zapisanie go po przeciwnych
stronach konta
2b) zapis prawidłowy
Zastosowanie storna czarnego:
72
Dt Rachunek bankowy Ct
Dt Kasa Ct
1) 200
(2a)
200
200 (2b)
(2b) 200
200(1
200
(2a)
Zastosowanie storna czerwonego:
1) błędny zapis
(2a) anulowanie błędnego zapisu (zapis ujemny,
„na czerwono„
)
(2b) zapis prawidłowy
73
Inwentaryzacja składników majątkowych
Inwentaryzacja w zależności od składnika majątku może być
przeprowadzona trzema sposobami:
• przeprowadzenie spisu z natury,
• uzyskiwanie od kontrahentów potwierdzeń prawidłowości
stanu aktywów,
• porównanie danych w księgach rachunkowych z
odpowiednimi dokumentami i weryfikacji realnej wartości
tych składników.
Inwentaryzacja drogą spisu ilości składników z natury, wyceny
tych ilości oraz porównania tych wartości z danymi ksiąg
rachunkowych jest dokonywana dla środków pieniężnych w
kasie, papierów wartościowych, zapasów, środków trwałych
74
Bilans zamknięcia i rachunek zysków i strat za
okres sprawozdawczy
Aktywa
Pasywa
Aktywa trwałe
1 200
Środki trwałe
800
Środki trwałe w budowie
400
II. Aktywa obrotowe 850
Materiały
160
Produkty gotowe
80
Towary
40
Należności
120
Kasa
80
Rachunek bankowy
370
Razem aktywa 2
050
I Kapitał własny
1 370
Kapitał zakładowy 1 350
Zysk
20
II Kapitał obcy
680
Kredyty bankowe
550
Zobowiązania
130
Razem pasywa 2
050
75
Rachunek zysków i strat za okres sprawozdawczy
1. Przychody netto ze sprzedaży
80
2. Koszty uzyskania przychodu
60
a)Wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia 50
b)Koszty działalności
10
3. Zysk brutto
20
Podatek dochodowy
5
Zysk netto
15
76
EWIDENCJA SYNTETYCZNA I ANALITYCZNA
Konta syntetyczne odzwierciedlające ogólne dane nie w
pełni spełniają funkcje kontrolną i informacyjną.
Konta analityczne to pomocnicze urządzenia księgowe
służące do szczegółowej ewidencji danych podlegających
ewidencji ogólnej na kontach syntetycznych w taki
sposób, aby łączna suma ich obrotów i stanów była
zgodna z danymi ewidencjonowanymi na określonym
koncie syntetycznym.
77
Przykład
W jednostce gospodarczej X jest prowadzone dla ewidencji
należności i zobowiązań jedno konto „Rozrachunki" oraz konta
analityczne odrębne dla każdego wierzyciel i dłużnika.
Na początek okresu sprawozdawczego salda rozrachunków z
poszczególnymi kontrahentami wynoszą:
Dt
Ct
Kontrahent
(należności) (zobowiązania)
A
4 000
B
1 000
C
5 000
D
500
5 000
5 500
78
Operacje gospodarcze w okresie sprawozdawczym:
1. Spłata ze środków w banku zobowiązania wobec dostawcy C
1 000
2. Zakupiono towary od dostawcy D, zapłata nastąpi w
umownym terminie
2 000
3. Sprzedano produkty odbiorcy B, przychód równy należnościom
3 000
4. Koszt własny sprzedanych wyrobów (dot. póz. 3)
2 500
5. Wpłata należności na rachunek bankowy przez odbiorcę B
3 000
79
Dt Rozrachunki Ct Dt
A
Ct Dt
B
Ct
(Sp) 5000 5500 (Sp) (Sp) 4000 (Sp) 1000
(1) 1000 2000 (2) 4000 3) 3000 3000 (5)
(3) 3000 3000 (5) 4000 (Sk) 4000 3000
9000 10500 4000 4000 1000 (Sk)
(Sk) 6500 5000 (Sk) 4000 4000
15500 15500
Dt
C
Ct Dt
D
Ct
(1) 1000 5000 (Sp) 500 (Sp)
1000 5000 2000 (2)
(Sk) 4000 2500
5000 5000 Sk) 2500
2500 2500
Rachunek
Dt bankowy Ct Dt Towary Ct Dt Produkty Ct Dt Sprzedaż
Ct
X 1000 (1) (2) 2000 X 2500 (4) 3000
(3)
(5)3000
Koszt własny
Dt sprzedaż Ct
(4) 2500
80
Zestawienie obrotów i sald kont analitycznych do konta
syntetycznego „Rozrachunki":
Obroty
Salda
Dt
Ct
Dt
Ct
A
4000
4000
B
4000
3 000
1 000
—
C
1 000
5000
—
4000
D
—
2500
—
2500
9000
10500
5000
6 500
81
KLASYFIKACJA KONT
Konta bilansowe dzielą się na:
konta aktywów,
konta pasywów.
Konta procesowe (wynikowe) dzielą się na:
konta kosztów,
konta przychodów.
Podział kont ze względu na zakres informacji
konta syntetyczne,
konta analityczne.
Według kryterium (samodzielności) wyróżniamy:
konta podstawowe,
konta pomocnicze (w tym korygujące).
82
Pozostałe rodzaje kont
Konta pozabilansowe
Konta niebilansowe
Konta bezsaldowe
- rozliczeniowe
- zbiorczo-rozdzielcze
83
Metody podziału kont:
Podział poziomy
Dt Kapitał własny Ct
Dt Kapitał zakładowy
Ct
Dt Kapitał zapasowy Ct
84
Podział pionowy
Dt środki trwałe
Ct
Umorzenie
Dt środków trwałych Ct
Aktualizacja wyceny
Dt środków trwałych
Ct
85