UKŁAD KRĄŻENIA

UKŁAD

LIMFATYCZNY

Fizjologia

KRĄŻENIE I FUNKCJE

KRWI

Główną funkcją płynów krążących w organizmie jest

szybki transport substancji i tlenu na odległość, przy której
dyfuzja jest niewystarczająca lub zbyt wolna.

Takimi płynami mogą być:
o Hemolimfa- płyn krążący w jamie ciała organizmów z

otwartym układem krążenia; jest ona bogata w substancje
organiczne i nieorganiczne; w hemolimfie są rozpuszczone
barwniki oddechowe transportujące tlen.

o Krew-płyn ustrojowy występujący u organizmów z

zamkniętym układem krążenia.

o Limfa- płyn ustrojowy, który powstał w związku z

wyodrębnieniem układu limfatycznego.

SKŁAD KRWI

Krew składa się z:
o Osocza, części płynnej krwi;
o Elementów morfotycznych:

erytrocytów, leukocytów i
trombocytów (płytek krwi).

Stosunek objętości elementów

morfotycznych (głównie
erytrocytów) do objętości osocza
nazwano hematokrytem.

Odczyn krwi jest lekko zasadowy i

waha się w bardzo wąskim zakresie
pH 7,35 – 7,45.

OSOCZE

Osocze- zawiera ok. 92% wody. Główną część

pozostałych składników ok. 9% stanowią białka tj.:
albuminy, globuliny- α i β, immunoglobuliny oraz
fibrynogen.

Białka osocza krwi są syntetyzowane w wątrobie.

Wyjątek stanowią immunoglobuliny, które wytwarzane są w
narządach, np.: śledziona, węzły chłonne i komórkach
układu odpornościowego-plazmocytach. Białka osocza krwi
chronią organizm przed znacznymi zmianami pH.

ELEMENTY

MORFOTYCZNE KRWI

W procesie zwanym hematopoezą, który zachodzi przez całe życie człowieka

produkowane są poszczególne elementy morfotyczne krwi.

Erytrocyty ( Erytrocyty ssaków są

okrągłymi dwuwklęsłymi dyskami,
brak w nich jądra, mitochondriów
i rybosomów, dzięki takiej budowie
czerwonych krwinek możliwe jest
wypełnienie ich hemoglobiną) powstają w szpiku kostnym
o

Trombocyty (biorą udział w procesie

krzepnięcia krwi, czyli hemostazy,
która jest zespołem mechanizmów
zapewniających zdolność do tamowania
wypływu krwi z naczyń krwionośnych)
o

Granulocyty,

Leukocyty (wytwarzane są w szpiku kostnym,

ale dojrzewają w układzie odpornościowym)
-Limfocyty,
-Monocyty,

ELEMENTY MORFOTYCZNE KRWI

Erytrocyty-krwinki czerwone, powstają w procesie erytropoezy, mają
kształt dysku, nie posiadają jądra, tworzone są w czerwonym szpiku
kostnym, rozkładane w śledzionie , uczestniczy w transporcie tlenu do
wszystkich żywych komórek organizmu.

Leukocyty- krwinki białe-komórkowy składnik krwi. Leukocyty są
niemal bezbarwne i mniej liczne od erytrocytów, posiadają zdolność
ruchu. Ich zadaniem jest ochrona organizmu przed patogenami takimi
jak wirusy i bakterie.

Płytki krwi, zwane również trombocytami, powstają w wyniku
fragmentacji komórek szpiku kostnego, są najmniejszymi elementami
morfotycznymi krwi, nie posiadają jądra komórkowego, mają zdolność
zmiany kształtu oraz do agregacji (wzajemne przyleganie płytek) i
adhezji (przyleganie płytek do uszkodzonej ściany naczyń lub obcych
powierzchni)

PROCES ZRÓŻNICOWANIA I DOJRZEWANIA

SKŁADNIKÓW MORFOTYCZNYCH KRWI

FUNKCJE KRWI

•

Transport tlenu (O

) z płuc do tkanek;

Krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny
ma kształt sigmoidalny.
Odzwierciedla zależność stopnia
nasycenia hemoglobiny od ciśnienia
cząst. tlenu.
Przesunięcie krzywej w prawo
oznacza spadek powinowactwa
hemoglobiny do tlenu, a jej
przesunięcie w lewo odzwierciedla
wzrost powinowactwa hemoglobiny
do tlenu i szybkie jego wiązanie.

Na przyłączenie O

do hemoglobiny

wpływają:
-odpowiednia temperatura,
-zawartość CO

-pH

FUNKCJE KRWI

Wyrównuje ciśnienie
osmotyczne;

Wyrównuje stężenie jonów
wodorowych – czyli pH;

Wyrównuje różnicę temperatur
występujących między
różnymi narządami i tkankami;

Tworzy zaporę przed
drobnoustrojami – krwinki
białe;

Za pomocą przeciwciał i
układu immunologicznego
eliminuje substancje obce np.
toksyny;

Transport dwutlenku węgla (CO

) z

tkanek do płuc; 70%
transportowane jest przez osocze,
erytrocyty przenoszą 30%;

Transport produktów
energetycznych i budulcowych do
tkanek z przewodu pokarmowego;

Transport produktów przemiany
materii, wchłoniętych z tkanek do
nerek – wydalane są wraz z
moczem;

Transport hormonów
syntezowanych w organizmie oraz
witamin;

UKŁAD KRĄŻENIA

ZAMKNIĘTY

Krew krąży w systemach naczyń zamkniętych. Między

tętnicami i żyłami występują naczynia włosowate, które
zapewniają wymianę substancji między krwią a komórkami
ciała.

FUNKCJONOWANIE UKŁADU

KRĄŻENIA

Przepływ płynów ustrojowych jest powodowany:
o ruchami całego ciała;
o skurczami mięśni szkieletowych, które wywołują zmiany

ciśnienia w naczyniach żylnych, gdy kurczą się mięśnie, żyły
się zwężają, a zastawki zapewniają wymuszony ruch krwi;

o rytmicznymi skurczami serca, które pełni funkcję pompy

wprawiającej w ruch krew.

SERCE

Jest silnie umięśnionym narządem w kształcie odwróconego

stożka. Znajduje się w śródpiersiu za mostkiem, zwrócone
podstawą ku górze. Jest otoczone workiem osierdziowym, który
składa się z dwóch blaszek; między nimi znajduje się jama
osierdziowa wypełniona płynem surowiczym zmniejszającym tarcie
w trakcie pracy serca.

Serce ssaków jest czterodziałowe i składa się z:
o Części prawej żylnej, która zaopatruje w krew krwiobieg mały

(płucny); między przedsionkiem prawym a komorą prawą znajduje
się zastawka trójdzielna;

o Części lewej tętniczej, która pompuje krew do krwiobiegu dużego

(obwodowego); między przedsionkiem lewym i komorą lewą
występuje zastawka dwudzielna.

BUDOWA SERCA

OBIEG KRWI

Obieg mały ( płucny)

Przepływa przez płuca;

Po wysyceniu tlenu wraca do lewej połowy serca;

Krew odpływa z komór serca naczyniami tętniczymi;

Dopływa do przedsionków serca naczyniami żylnymi;

Obieg duży (obwodowy)– wyróżniamy dwa układy:

Tętniczy ( wysokociśnieniowy);

Żylny (niskociśnieniowy);

Krążenie rozpoczyna się tętnicą główną, krew z górnej części ciała
dopływa do prawego serca przez żyłę główną górną, a z dolnej części
przez żyłę główną dolną.

KRĄŻENIE KRWI W

OBIEGU PŁUCNYM I

OBWODOWYM

UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA

Serce wykazuje automatyzm, tzn., że impulsy pobudzające

je do skurczu powstają i są przewodzone w nim samym,
bez udziału układu nerwowego.

Wkład odpowiadający za jego automatyzację składa się z

włókien mięśniowych tworzących układ przewodzący
(tkankę węzłową) serca.

Układ przewodzący serca ma hierarchiczną strukturę, składa

się kolejno z:

Węzła zatokowo-przedsionkowego, leżącego u
ujścia żyły głównej górnej; jest on ośrodkiem
pierwszorzędnym i narzuca swój rytm całemu sercu;

Węzła przedsionkowo-komorowego, położonego
pomiędzy przedsionkami, tuż nad komorami;

AUTOMATYZM SERCA

SSAKÓW

Pęczka przedsionkowo-komorowego (pęczka Hisa), którego włókna
schodzą od węzła przedsionkowo-komorowego wzdłuż przegrody
międzykomórkowej; jest elementem układu bodźcoprzewodzącego w sercu.
Dzieli się na dwie odnogi, prawą i lewą. Pęczek Hisa przewodzi impuls z węzła
przedsionkowo-komorowego do przegrody międzykomorowej i dalej poprzez
swoje odnogi do mięśnia prawej i lewej komory. Szybkość przewodzenia w
pęczku Hisa wynosi ok. 4 m/sek.

Schematyczny przekrój serca z uwidocznieniem

elementów układu bodźcotwórczo-przewodzącego

serca. Pęczek Hisa i jego rozgałęzienia zaznaczone

zostały na czerwono.

Na niebiesko węzeł zatokowo-przedsionkowy.

Włókien Purkinjego, które stanowią odgałęzienia włókien pęczka Hisa i
wnikają w mięsień komory lewej i prawej.

BLOK LEWEJ ODNOGI PĘCZKA

HISA

Blok lewej odnogi pęczka Hisa – to następstwo zwolnienia lub przerwania przewodzenia w

lewej odnodze pęczka Hisa.

Blok lewej odnogi występuje najczęściej w:
• -pierwotnych chorobach układu przewodzącego serca
• -niedokrwieniu mięśnia sercowego i zawale
• -zwłóknieniu mięśnia sercowego.

Blok prawej odnogi pęczka Hisa – podczas bloku prawej odnogi pęczka Hisa, prawa

komora serca aktywowana jest za pomocą impulsów przemieszczających się nie
bezpośrednio poprzez prawą odnogę pęczka, lecz poprzez lewą odnogę pęczka. W
przypadku niezupełnego bloku prawej odnogi pęczka Hisa również bezpośrednio, choć w
sposób ograniczony.

Blok może towarzyszyć:
• zaburzeniom krążenia,
• zapaleniu serca,
• większemu obciążeniu prawej komory,
• zatruciom.

CYKLICZNOŚĆ PRACY

SERCA

Obejmuje następujące fazy:
o Skurcz przedsionków, podczas którego krew przepływa przez

otwarte zastawki przedsionkowo-komorowe i wypełnia
maksymalnie komory;

o Skurcz komór, wskutek ich kurczenia się wzrasta ciśnienie

wewnątrz komór, zamykając zastawki przedsionkowo-komorowe,
co wywołuje pierwszy ton serca; wzrost ciśnienia w komorach w
czasie ich maksymalnego skurczu przekracza jego wartość w
tętnicach, zastawki półksiężycowate otwierają się i krew wpływa
do aorty i tętnicy płucnej;

o Rozkurcz komór powoduje spadek ciśnienia krwi w komorach,

zamykają się zastawki półksiężycowate, wywołując drugi ton
serca; po opadnięciu ciśnienia w komorach poniżej jego wartości
w przedsionkach otwierają się zastawki przedsionkowo-komorowe
i część krwi wpływa do komór jeszcze przed kolejnym skurczem
przedsionków.

Fazy cyklu pracy

serca

Czas trwania w

sekundach

Zastawki

Przedsionko
wo-
komorowe

Półksiężycowate

Skurcz przedsionków

0,15

Otwarte

Zamknięte

Skurcz komór

0,3

Zamknięte

Otwarte

Rozkurcz komór

0,4

Otwarte

Zamknięte

TONY SERCA

To efekty akustyczne towarzyszące pracy serca, wysłuchiwane w konkretnych
miejscach na powierzchni klatki piersiowej, najczęściej przy użyciu stetoskopu.

Wyróżnia się cztery tony serca:
• Ton pierwszy (skurczowy) -powstaje w momencie zamknięcia zastawek

przedsionkowo-komorowych i jest wynikiem drgania ich płatków, drgań

napinających się strun ścięgnistych oraz drgań kurczącego się mięśnia sercowego.

• Ton drugi (rozkurczowy)- jest wynikiem zamknięcia zastawek oddzielających

komory i tętnice.

• Ton trzeci- powstaje podczas wypełniania się krwią komór serca w czasie ich

rozkurczu. Występuje jako ton fizjologiczny u młodych, zdrowych ludzi.

• Ton czwarty- pojawia się tuż przed tonem pierwszym, wtedy, kiedy ciśnienie w

przedsionkach jest wysokie lub ściany komory są sztywne z powodu ich przerostu.

Jest wywołany wypełnieniem się komór krwią podczas skurczu przedsionków. U

ludzi, w warunkach prawidłowych, ton czwarty jest słyszalny rzadko.

EKG

Pracy serca towarzyszą zjawiska elektryczne, które bada się za

pomocą elektrokardiografu, a zapis czynności bioelektrycznej
serca określa się mianem elektrokardiogramu czyli EKG.

EKG jest to metoda pośrednia polegająca na rejestracji

elektrycznej czynności mięśnia sercowego z powierzchni klatki
piersiowej w postaci różnicy potencjałów (napięć) pomiędzy
dwoma elektrodami. Graficznie w formie krzywej.

LINIA IZOELEKTRYCZNA

Linia izoelektryczna jest poziomą, podstawową linią zapisu elektrokardiografu, zarejestrowaną w czasie, gdy serce nie wykazuje aktywności elektrycznej. Służy jako układ odniesienia dla amplitud załamków i położenia odcinków. Najprostszym sposobem wyznaczenia linii podstawowej jest poprowadzenie linii prostej przez

odcinek PQ lub odcinek TP.

Na wykresie EKG analizuje się :

Linię izoelektryczną (w sercu nie
ma pobudzeń);

Załamki (wychylenie od linii
elektrycznej -załamek dodatni,
załamek ujemny);

Odcinki:

•

Odcinek PQ – czas przewodzenia
depolaryzacji przez węzeł
przedsionkowo komorowy,

•

Odcinek ST-okres depolaryzacji
mięśnia komór.

Odstępy;

Załamki:

•

Załamek P : depolaryzacja mięśnia
przedsionków,

•

Zespól QRS : depolaryzacja
mięśnia komór,

•

Załamek T : szybka repolaryzacja
mięśnia komór.

Parametry

Stan serca

Podczas
spoczynku

Podczas wysiłku

-liczba skurczów
serca w ciągu
minuty,

70-72

180

-objętość wyrzutów
serca (cm

)

200

-pojemność
minutowa serca
(dm

)

5,5-6

35-40

Parametrami określającymi pracę

serca są:

-liczba skurczów serca w ciągu

minuty;

-objętość wyrzutowa serca-jest to

ilość krwi wtłaczanej przez
jedną z komór serca do
tętnicy płucnej lub aorty;

-pojemność minutowa serca-jest

to ilość krwi tłoczonej przez
jedną z komór serca w czasie
jednej minuty.

UKŁAD LIMFATYCZNY

(chłonny)

Wraz z układem krwionośnym stanowi układ

krążenia. Jest otwartym układem naczyń i
przewodów, przez które płynie płyn
ustrojowy zwany limfą (chłonką).

W jego skład wchodzą:
• Płyn śródtkankowy,
• Cienkościenne naczynia chłonne, które ten płyn

zbierają,

• Kapilary limfatyczne rozpoczynające się ślepo w

przestrzeniach międzykomórkowych, które
łączą się w większe naczynia limfatyczne;

• Węzły chłonne, wraz z grudkami chłonnymi

wchodzą w skład wtórnych, obwodowych
narządów limfatycznych. Mają kształt
nerkowaty, są otoczone kolagenowa torebką,
niektóre są dobrze wykrywalne przy
dotyku(podżuchwowe, szyjne). Rozmieszczone
wzdłuż naczyń krwionośnych, w pobliżu
narządów wewnętrznych i w miejscach
najbliższego kontaktu ze środowiskiem
zewnętrznym. Łączy je sieć naczyń
limfatycznych, w których płynie limfa(chłonka).
Do ich głównej funkcji należy filtracja
drobnoustrojów, wirusów, komórek
nowotworowych z płynów tkankowych i limfy.
Przez węzły przepływają naczynia limfatyczne
odprowadzające limfę do przewodów
limfatycznych

-przewód piersiowy zbiera limfę z górnej lewej

części ciała i całej strony dolnej,

-prawy przewód limfatyczny, do którego uchodzą

naczynia chłonne z prawej strony ciała.

Oba przewody uchodzą do żył podobojczykowych

w pobliżu serca.

Oraz gruczoły:
• Śledziona,
• Grasica.
• Migdałki.

ROLA UKŁADU

LIMFATYCZNEGO

o Ułatwia powrót płynów tkankowych do układu krwionośnego,
o Pełni funkcję odpornościową,
o Produkuje limfocyty,
o Pobiera i transportuje tłuszcz z przewodu pokarmowego.

Porównanie układu limfatycznego i krwionośnego:

UKŁAD KRWIONOŚNY

UKŁAD LIMATYCZNY

Zamknięty

Otwarty

Krew płynie do serca i od serca

Limfa płynie tylko w jednym kierunku-do serca.

Płyn jest tłoczony do naczyń dzięki skurczom
serca.

Płyn jest tłoczony do naczyń dzięki skurczom
otaczających mięśni.

Tworzy obieg duży i mały.

Zbiera osocze i białe ciałka krwi, które
wydostały się do przestrzeni
międzykomórkowych.

Naczynia włosowate mają charakter tętniczek i
żył.

Naczynia włosowate są ślepo zakończone w
przestrzeniach międzykomórkowych.

Pełni funkcje transportowe, obronne,
termoregulacyjne.

Pełni funkcje odpornościowe i transportowe.

PODZIAŁ LEUKOCYTÓW

Komórkami układu odpornościowego są leukocyty. Ich główną funkcją jest rozpoznawanie i

unieczynnienie szkodliwych i obcych dla organizmu czynników, które wtargną do niego lub na

skutek nieprawidłowych przemian biochemicznych zostaną w nim wytworzone. Pierwszą linię

obrony, decydującą o tzw. nieswoistej odporności i reagującą najszybciej, stanowią granulocyty i

monocyty.

Leukocyty:

Granulocyty:

-neutrofil, granulocyty obojętnochłonne, najliczniejsze spośród leukocytów, mają dużą

zdolność do fagocytozy,

-bazofil, granulocyty zasadochłonne, najmniej liczna grupa leukocytów, nie wykazują

zdolności fagocyozy, zawierają i wydzielają heparynę (hamuje działanie trombiny na fibrynogen).

-eozynofil, granulocyty kwasochłonne, posiadają mniejszą zdolność do fagocytozy,

gromadzą się głównie w płucach i ścianie jelita, wzrost ich liczby towarzyszy stanom alergicznym,

ich funkcja wiąże się też ze zwalczaniem pasożytów jelitowych.

Agranulocyty:

-limfocyt, nie mają zdolności fagocytozy. W zależności od pełnionej funkcji dzieli się je na

kilka rodzajów:

-limfocyty NK (natural killer), duże z licznymi ziarnistościami, rozpoznają i niszczą

własne komórki zmienione na skutek infekcji wirusowej lub kom. nowotworowe.

-limfocyt T, w grasicy, uczestniczą w wytworzeniu swoistej odporności komórkowej.
-limfocyty B, w szpiku kostnym ssaków, posiadają zdolność wytwarzania białek

odpornościowych- immunoglobulin, które pełnią funkcję przeciwciał.

-monocyt, największe kom. krwi, mają zdolność do fagocytozy, uczestniczą zarówno w

wytwarzaniu wrodzonej odporności nieswoistej (fagocytoza nieswoista) oraz w wyt. nabytej

odporności swoistej.

UKŁAD LIMFATYCZNY

CZŁOWIEKA

SKŁAD LIMFY

Skład limfy, jednego z płynów ustrojowych, jest bardzo

podobny do składu osocza krwi. W porównaniu z nim
zawiera znacznie mniej białek. Pewne różnice w jej składzie
zależą od miejsca i fizjologii układów, z których pochodzi
(dotyczy to zawartości tłuszczów, limfocytów i białek).
Podobnie jak osocze, limfa zawiera fibrynogen i może
krzepnąć, nie zawiera erytrocytów.