FORMUŁOWANIE CELÓW KSZTAŁCENIA Z
UWZGLĘDNIENIEM OPERACJONALIZACJI I
TAKSONOMII WG DZIEDZINY I KATEGORII
FORMUŁOWANIE CELÓW KSZTAŁCENIA Z
UWZGLĘDNIENIEM OPERACJONALIZACJI I
TAKSONOMII WG DZIEDZINY I KATEGORII
Edukacja
Ogół działań skierowanych na wywołanie
celowych zmian korzystnych w uczniu.
„Uczniem” jest każdy człowiek uczący się
nowych czynności, a ten, który tymi
działaniami kieruje jest „nauczycielem”.
Edukacja jest działalnością celową, świadomą
i nieprzypadkową, a zmiany jakie wywołuje
powinny być wartościowe, trwałe i głębokie,
nie zaś powierzchowne i przelotne.
Uczenie się
Zdobywanie doświadczeń, które
prowadzą do powstania trwałych zmian w
zachowaniu człowieka:
Procesy emocjonalne
Procesy poznawcze
Nauczanie
Działanie mające na celu wywołanie
wywołanie zmian emocjonalnych w
uczniu. Wynikiem takiego działania jest
zdobycie wiadomości i umiejętności
Kształcenie
Zakłada harmonię oddziaływań
emocjonalnych i poznawczych, która jest
uzyskiwana dzięki dzięki ich pewnemu
ograniczeniu. Wynikiem kształcenia jest
zdolność do sprawnego osiągania celów o
wysokiej wartości społeczno-moralnej.
Operacjonalizacja celów kształcenia
Cele kształcenia są formułowane w
rozmaity sposób. Najistotniejsze jest
rozróżnienie celów ze względu na
operacyjność, czyli możliwość
porównania opisu z rzeczywistymi
osiągnięciami uczniów. Wyróżniamy 2
rodzaje celów kształcenia:
Ogólne
Operacyjne
Cele ogólne
Wykazują kierunki dążenia uczniów.
Ważne jest, aby obrany kierunek był dla
ucznia wartościowy. Formułowanie
celów ogólnych ma wiele zalet, jednak
lista wad jest równie długa.
Zalety
-Jest bogate znaczeniowo
-Akcentuje ważne wartości społeczne
-Jest persfazyjne
-Jest zwięzłe
Wady
-Wieloznaczność, nieokreśloność
-Założenia idealizujące
-Deklaratywność
-Niejasny adresat
Cele operacyjne
Są one opis wyników, które mają być
uzyskane. Opis ten powinien być na tyle
dokładny, by umożliwić rozpoznanie, czy
cel został osiągnięty. Tak jak cele ogólne,
cele operacyjne również mają wady a
także zalety.
Zalety
-Jest – praktycznie biorąc – jednoznaczne
-Wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty
-Odnosi się wprost do ucznia
-Mobilizuje ucznia i nauczyciela
Wady
-Względne ubóstwo znaczenia
-Podporządkowanie emocji i motywacji procesom poznawczym
-Poszatkowanie przedmiotu
-Pracochłonność
Procedura operacjonalizacji
Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią
światów odrębnych. Granica między nimi jest płynna, a
nadto musi być często przekraczana. Bywa, że
pragniemy określić i poddać ocenie społecznej cele
ogólne, jakie reprezentuje jakiś szczegółowy program
nauczania, a więc uogólniamy jego cele. Znacznie
częściej jednak zamieniamy cel ogólny na -w
zamierzeniu równoważny - zbiór celów operacyjnych,
czyli dokonujemy operacjonalizacji celu.
Procedura operacjonalizacji
c.d.
Operacjonalizacja celów kształcenia jest
zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są
formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy
szkoły. Występują w manifestach politycznych,
uchwałach, statutach, planach państwowych i
lokalnych, a także w programach nauczania
i planach dydaktyczno-wy chowawczych
poszczególnych placówek oświatowych. Aby ich
realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je
sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować. Te
właśnie procesy składają się na operacjonalizację
celów.
Procedura operacjonalizacji celów
1. Zapisanie celu w postaci ogólnej.
2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel.
3. Luźne zapisy celów operacyjnych.
4. Selekcja luźnych zapisów.
Procedura operacjonalizacji celów c.d.
5. Klasyfikacja luźnych zapisów.
6. Sformułowanie celów operacyjnych.
7. Sprawdzenie celów operacyjnych.
8. Ewentualne powtórzenie etapów 2.-7.
Błędy operacjonalizacji
Zbytnie rozdrobnienie celu: długie listy
celów operacyjnych jest bezużyteczne a
uszczegółowianie celów może nie mieć końca.
Trzeba dążyć do jak najmniejszej liczby liczby
celów operacyjnych, które wystarczą do
sformułowania opisu wyniku.
Błędy operacjonalizacj c.d.
Preferowanie celów poznawczych:
niektórzy nauczyciele za „konkretne”
uważają tylko to, co jest zawarte w
podręczniku, i co może być przez ucznia
dokładnie odtworzone.
Błędy operacjonalizacji c.d.
Zapominanie o celu ogólnym: kolejne
etapy operacjonalizacji grożą
stopniowym odchodzeniem od celu
wyjściowego. Bezmyślne, mechaniczne
stosowanie tej procedury zuboża ten cel,
zamiast go wzbogacać.
Błędy operacjonalizacji c.d.
Zamknięcie zbioru celów operacyjnych:
początkującym „operacjonalizatorom” może
się wydawać, że przebycie siedmiu etapów
tworzy pełny i ostateczny zbiór celów
szczegółowych, tymczasem nieraz należy
wszystko przeredagować.
Błędy operacjonalizacji c.d.
Zaniedbanie osiągnięcia celów
operacyjnych: podobnie jak cele ogólne
również cele operacyjne mogą pozostać
tylko na papierze. Należy więc zastanowić
się czy osiągnięcie tak ambitnego celu jest
w ogóle możliwe.
Klasyfikacja celów
kształcenia
Uporządkowanie według rosnącej
wartości. Wyższe kategorie celów
operacyjnych zawierają w sobie niższe, a
tego rodzaju kumulacja świadczy o
hierarchiczności układu.
Taksonomie celów
kształcenia
Hierarchiczne klasyfikacja wybranej
dziedziny celów kształcenia:
Dziedzina emocjonalna
Dziedzina poznawcza
Dziedzina światopoglądowa
Dziedzina praktyczna
Dziedzina emocjonalna
Postawy będące osiągnięciami ucznia
opierają się głównie na jego własnych
działaniach. Cele tej dziedziny,
nazywanej też motywacyjną, można
pogrupować w cztery grupy:
1. Uczestnictwo w działaniu.
2. Podejmowanie działania.
3. Nastawienie na działanie.
4. System działań.
Dziedzina poznawcza
Umiejętności są stosowaniem wiadomości w
odpowiednich sytuacjach. Istnieją bowiem
postawy oparte głównie na uznanych
wiadomościach. Grupy tej dziedziny są
następujące:
1. Zapamiętanie wiadomości.
2. Zrozumienie wiadomości.
3. Stosowanie wiadomości w sytuacjach
typowych.
4. Stosowanie wiadomości w sytuacjach
problemowych
Dziedzina światopoglądowa
W tej dziedzinie można wyróżnić
następujące kategorie celów kształcenia:
1. Przekonanie o prawdziwości wiedzy.
2. Przekonanie o wartości wiedzy.
3. Nastawienie na zastosowanie wiedzy.
4. System zastosowań wiedzy.
Dziedzina praktyczna
W tej dziedzinie, zwanej też
psychomotoryczną, kategorie celów
kształcenia są następujące:
1. Naśladowanie działania.
2. Odtwarzanie działania.
3. Sprawność działania w stałych
warunkach.
4. Sprawność działania w zmiennych
warunkach.