Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

1

LIBERALIZACJA HANDLU POMIĘDZY KRAJAMI EUROPY

ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ – JEJ ZNACZENIE W PROCESIE

INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

I.

Determinanty integracji gospodarczej krajów Europy
Środkowo-Wschodniej

II.

Liberalizacja handlu w ramach CEFTA – jej wpływ na wymianę
handlową krajów- sygnatariuszy w okresie 1993-2003

III.

Liberalizacja handlu w ramach BAFTA – jej znaczenie dla
handlu krajów członkowskich w latach 1993-2003

IV.

Liberalizacja handlu pomiędzy krajami b. ZSRR

V.

Liberalizacja handlu pomiędzy krajami Europy Południowo-
Wschodniej

VI.

Zmiany zagranicznych powiązań handlowych krajów CEFTA
i BAFTA w pierwszych latach członkostwa w UE

VII. „Polityka wschodnia UE” po 2004 roku czynnikiem

wspomagającym procesy integracyjne w Europie

VIII. Podsumowanie i wnioski

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

2

Determinanty integracji

gospodarczej krajów Europy

Środkowo-Wschodniej

1. Definicja krajów EŚW

•

Europa Środkowa (Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia i Węgry)

•

kraje bałtyckie (Estonia, Litwa, Łotwa)

•

Europa Południowo-Wschodnia (Albania, Bułgaria, Rumunia i państwa
postjugosłowiańskie: Bośnia/Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra,
Macedonia oraz Serbia)

•

kraje Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP), obejmujące
europejskie republiki b. ZSRR (Rosja, Ukraina, Białoruś, i Mołdowa) oraz
pozostałe republiki b. ZSRR: azjatyckie (Kazachstan, Kirgistan,
Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan) i kaukaskie (Armenia, Azerbejdżan i
Gruzja)

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

3

Determinanty integracji

gospodarczej krajów Europy

Środkowo-Wschodniej

2. Pojęcie transformacji systemowej

Transformacja jest postrzegana jako przeobrażenie

dotychczasowego systemu, którego istotą jest przejście od
gospodarki planowej typu socjalistycznego do gospodarki
rynkowej typu kapitalistycznego. Wskazuje się, iż jest ona
procesem obejmującym wiele dziedzin życia gospodarczego,
społecznego i politycznego.

Ekonomiści nie definiują transformacji jednoznacznie. Część

utożsamia ją ze stabilizacją gospodarki, część także z
tworzeniem infrastruktury systemowej właściwej gospodarce
rynkowej i prywatyzacją.

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

4

Determinanty integracji

gospodarczej krajów Europy

Środkowo-Wschodniej

3. Próby integracji państw ESW przed 1990 r.

•po I wojnie światowej (utworzenie zapory dla przeniesienia

rewolucji bolszewickiej z Rosji do Europy Zachodniej);

•po zakończeniu II wojny (federacji polsko-naddunajskiej,

federacja bałkańska)

•nieśmiałe propozycje podczas istnienia RWPG (tzw. mała

RWPG, Międzynarodowa Organizacja Współpracy Gospodarczej)

4. Rozpad RWPG (28.06.1991)

5. Zróżnicowane warunki startu

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

5

Determinanty integracji

gospodarczej krajów Europy

Środkowo-Wschodniej

6. Czynniki sprzyjające procesom integracji subregionalej

•

konieczność rozwiązywania podobnych problemów

•

konieczność spełnienia tych samych kryteriów uczestnictwa w
strukturach europejskich

•

tendencje do całościowego postrzegania regionu przez
państwa zachodnie

•

chęć wzmocnienia pozycji wobec Rosji

•

konieczność przeciwstawienia się wspólnym zagrożeniom

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

6

Determinanty integracji

gospodarczej krajów Europy

Środkowo-Wschodniej

6. Czynniki utrudniające procesy integracji subregionalej

•

zacofanie gospodarcze i niski poziom dochodu narodowego

•

brak kapitałów i nowoczesnych technologii

•

odziedziczona po okresie realnego socjalizmu zbliżona
struktura gospodarek

•

brak zaufania do rzeczywistych intencji partnera

•

zadawnione antagonizmy narodowościowe

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

7

Determinanty integracji

gospodarczej krajów Europy

Środkowo-Wschodniej

7. Pierwsze formy organizacyjne integracji subregionalej

•

tzw. Quadragonale (listopad 1989 r.: Włochy, Austria,
Jugosławia i Węgry)

•

Grupa Wyszehradzka (Czechosłowacja, Polska i Węgry - luty
1991 r.)

•

Środkowoeuropejska Umowa o Wolnym Handlu – CEFTA
(grudzień 1992 r.)

•

Bałtycka Strefa Wolnego Handlu (Litwa, Łotwa i Estonia –
wrzesień 1993 r.)

•

Wspólnota Niepodległych Państw (grudzień 1991)

•

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

8

Liberalizacja handlu w ramach CEFTA –

jej wpływ na wymianę handlową

sygnatariuszy

w okresie 1993-2003

1. Główne postanowienia umowy CEFTA

•

Cła:

• Zasada symetrii oraz standstill,
• Bilateralny charakter uzgodnień,
• Podział na 3 listy liberalizacyjne
• Artykuły przemysłowe (pełna liberalizacja do końca 2001 r.): 
• Artykuły rolne:

•

Utrzymanie w mocy przepisów chroniących przed konkurencją,

•

Zachowanie możliwości prowadzenia w pełni autonomicznej polityki rolnej

.

• Reguły pochodzenia

•

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

9

Liberalizacja handlu w ramach CEFTA

1. Główne postanowienia umowy CEFTA (c.d.)

•

Klauzule ochronne:

•

Ogólna (art.18),

•

Restrukturyzacyjna (art.28),

•

Antydumpingowa (art.26),

•

Antysubwencyjna (art.23),

•

O trudnościach płatniczych (art.32),

•

Rolna (art.14). 

•

Warunki dla uczciwej konkurencji

•

Bariery pozacelne.

•

Ochrona praw własności intelektualnej

•

Klauzula ewolucyjna

•

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

10

Liberalizacja handlu w ramach CEFTA

2. Modyfikacje Umowy CEFTA w latach 1994-2002

PD (29.04.1994r.) – zmiana zakresu i harmonogramu realizacji koncesji;
PD nr 2 (18.08.1995r.) – przyspieszenie znoszenia ceł na artykuły przemysłowe;
PD nr 3 (21.12.1995r.) – ustanowienie nowych, koncesji rolnych;
PD nr 4 (11.09.1996r.) – określenie nowych reguł pochodzenia;
PD nr 5 (11.09.1996r.) – ustanowienie nowych koncesji na artykuły przemysł.
PD nr 6 (19.09.1997r.) – dostosowanie Umowy ze Słowenią do koncesji rolnych
PD nr 7 (10.12.1998r.) – zmiana „reguł pochodzenia”;
PD nr 8 (20.10.1999r.) – zmiana ECU na EURO;
PD nr 9 (15.11.2000) – modyfikacja „reguł pochodzenia”;
PD nr 10 (16.11.2001) - koncesje rolne: R W a R Cz, R S);
PD nr 11 (16.11.2001) – ujednolicenie koncesji i reguł pochodzenia
PD nr 12 (5.12.2002) – liberalizacja handlu rolnego: R Cz, RS a Słowenią

•

Prof. nadzw. E. Molendowski

11

3. Dynamika wzajemnych obrotów handlowych krajów

CEFTA

na tle obrotów globalnych oraz z krajami UE

Wyszczególnienie 

OGÓŁEM

UE -15

1

CEFTA

2

Relacja

4:2

4:3

1

2

3

4

5

6

 

Dynamika 1993-2003 (1993=100)

Obroty

3

485,1

553,2

933,8

1,92

1,69

Eksport

3

507,1

608,5

885,9

1,75

1,46

Import

3

468,3

508,3

982,5

2,10

1,93

 

Średnioroczne tempo wzrostu (1993-2003)

Eksport

3

117,6

119,8

124,4

1,06

1,04

Import

3

116,7

117,7

125,7

1,08

1,07

1 Dla zapewnienia porównywalności dane za lata 1993-1994 obejmują również obroty z Austrią, Finlandią
i Szwecją.
2 Wg składu członkowskiego w 1993 oraz w 2003 r.
3 Bez handlu wzajemnego pomiędzy R. Czeską i Słowacją.

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

12

Liberalizacja handlu w ramach CEFTA

•

3. Dynamika wzajemnych obrotów handlowych krajów
CEFTA
na tle obrotów globalnych oraz z krajami UE

Prof. nadzw. E. Molendowski

13

4. Udział CEFTA w obrotach poszczególnych krajów

Kraje

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Eksport ogółem = 100%

Bułgaria

2,7

1,9

1,4

2,0

2,6

5,1

4,6

4,0

4,9

5,5

5,9

R. Czeska

1

4,7

6,5

7,4

8,2

8,7

9,1

9,3

9,1

8,8

8,9

8,8

Węgry

5,9

5,3

5,9

8,7

8,1

8,9

7,8

8,1

9,0

9,0

10,1

Polska

4,6

4,7

5,4

6,1

6,6

7,2

8,2

8,4

8,7

8,9

9,5

Rumunia

3,1

4,2

3,0

3,6

4,1

4,4

7,0

8,2

7,1

6,4

7,3

Słowacja

2

7,5

8,3

9,0

10,4

11,1

12,0

11,7

12,8

13,4

13,1

11,0

Słowenia

4,0

4,3

4,8

5,4

5,9

6,5

7,2

7,9

8,0

8,7

9,3

CEFTA

3

5,3

5,9

6,6

7,6

7,4

8,2

8,4

8,7

8,9

8,9

9,3

Prof. nadzw. E. Molendowski

14

4. Udział CEFTA w obrotach poszczególnych krajów

Kraje

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

 

Import ogółem = 100%

Bułgaria

2,9

3,6

3,0

3,3

4,9

5,6

6,6

8,9

7,7

7,3

8,0

R. Czeska

1

3,9

4,0

4,1

4,4

5,1

5,4

6,0

6,0

6,4

6,9

7,2

Węgry

5,1

6,2

6,3

7,8

6,9

6,9

7,2

7,5

7,9

8,5

9,1

Polska

3,6

4,2

5,6

5,8

6,2

6,3

6,7

7,1

7,4

7,3

7,8

Rumunia

4,0

4,0

4,7

4,6

5,7

8,8

8,8

8,9

9,7

9,7

10,5

Słowacja

2

3,3

4,1

5,0

5,0

5,2

5,6

6,0

6,0

6,7

7,1

9,2

Słowenia

4,5

5,6

6,6

6,5

7,4

7,2

8,4

9,1

9,5

9,5

9,2

CEFTA

3

4,0

4,6

5,2

5,7

5,9

6,4

6,8

7,2

7,6

7,8

8,4

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

15

Liberalizacja handlu w ramach BAFTA

–
jej znaczenie w latach 1993-2003

1. Uwarunkowania integracji państw bałtyckich
2. Umowa BAFTA (13.09.1993) i jej główne cele:

•

rozszerzenia handlu wzajemnego,

•

wspomaganie harmonijnego rozwoju relacji gospodarczych
pomiędzy sygnatariuszami,

•

zapewnienie warunków dla uczciwej konkurencji w handlu
wzajemnym,

•

rozwój współpracy w obszarach nie są objętych
porozumieniem (szczególnie wsparcie dla inwestycji
zagranicznych i budowa wspólnego rynku krajów bałtyckich)

•

Prof. nadzw. E. Molendowski

16

3. Dynamika obrotów handlowych państw BAFTA wg

grup krajów w okresie 1993 - 2003 r

Wyszczególnienie

OGÓŁEM

UE -15

1

BAFTA

Relacja

5:3

5:4

1

2

3

4

5

6

7

OBROTY

581,5

641,4

659,7

1,1

1,0

EKS

POR

T

BAFTA

521,9

539,0

743,0

1,4

1,4

Estonia

698,6

843,0

650,4

0,9

0,8

Litwa

618,1

388,4

850,0

1,4

2,2

Łotwa

278,1

535,2

687,9

2,5

1,3

IMPO

RT

BAFTA

636,5

753,4

573,9

0,9

0,8

Estonia

698,6

843,0

841,7

1,2

1,0

Litwa

707,1

628,1

363,4

0,5

0,6

Łotwa

496,6

937,1

598,8

1,2

0,6

Prof. nadzw. E. Molendowski

17

4. Zmiany struktury geograficznej obrotów handlowych

krajów BAFTA w latach 1994 i 2003

Kraje

Partnerzy

Udział w obrotach

ogółem (%)

1994

2003

Impor

t

 Estonia

 

BAFTA

5,1

7,5

UE-15

47,9

58,3

Kraje trzecie

52,1

41,7

 Litwa

 

BAFTA

4,3

3,0

UE-15

32,3

44,5

Kraje trzecie

67,7

55,5

 Łotwa

 

BAFTA

9,5

16,1

UE-15

40,7

51,0

Kraje trzecie

59,3

49,0

Eksp

ort

 Estonia

 

BAFTA

13,6

11,5

UE-15

47,9

58,3

Kraje trzecie

52,1

41,7

 Litwa

 

BAFTA

11,0

14,0

UE-15

30,1

42,1

Kraje trzecie

69,9

57,9

 Łotwa

 

BAFTA

8,1

14,8

UE-15

39,3

61,8

Kraje trzecie

60,7

38,2

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

18

Liberalizacja handlu pomiędzy krajami

b. ZSRR

1. Najważniejsze organizacje integracyjne państw b.

ZSRR:

•

Powołanie (1991) Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP

•

W 1997 r. utworzono GUUAM (Gruzja Ukraina, Uzbekistan,
Azerbejdżan i Mołdawia)

•

W 2000 r. powstała (założona przez Rosję, Białoruś,
Kazachstan, Kirgizję i Tadżykistan) Euroazjatycka Wspólnota
Gospodarcza – EWRAZES

•

Porozumienie o utworzeniu Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej
(2003 r. - Rosja, Białoruś, Ukraina i Kazachstan)

•

Unia Celna (2009 r. - Rosja, Białoruś, Kazachstan)

•

Prof. nadzw. E. Molendowski

2010/11

19

Liberalizacja handlu pomiędzy krajami

b. ZSRR

2. Przyczyny niewielkiej skuteczności procesów integracji

na obszarze b. ZSRR:

•

niski poziom rozwoju gospodarczego i istotne zróżnicowanie
potencjału gospodarczego

•

podobna struktura gospodarcza większości państw regionu

•

wysoki stopień restrykcyjności w zakresie polityki handlowej
i powolne otwieranie się mniejszych państw

•

niski poziom konkurencyjności towarów i rosnące
zapotrzebowanie na towary importowane

•

większe zainteresowanie współpracą bilateralną niż
multilateralną

•

zróżnicowany i często rozbieżny kierunek reform

•

duże różnice w mechanizmach sterowania gospodarkami.

•