Polityka zagraniczna II RP

Polska międzywojenna

podstawy

• Polska międzywojenna graniczyła z:

Niemcami, Czechosłowacją,
Rumunią, ZSRR, Łotwą, Litwą i
Wolnym Miastem Gdańskiem;

• Właściwie jedynie najkrótsze granice

czyli z Łotwą i Rumunią nie były
kwestionowane.

• Granice z pozostałymi państwami

zostały ustalone w wyniku mniej lub
bardziej poważnych wojen.

Granice Polski w okresie

międzywojennym

• Granica z ZSRR została ustalona po Pokoju Ryskim - III

1921.

• Granica z Niemcami: generalnie w wyniku ustaleń

konferencji paryskiej (układ wersalski), wraz z późniejszą
Konwencją Górnośląską,

• Granica z Rumunią została ostatecznie ustalona w 1921

przy okazji traktatu sojuszniczego,

• Granica z Czechosłowacją: 28 VII 1920 r. na konferencji

w Spa,

• Granica z Łotwą: jesień 1920 r.
• Granica z Litwą: jesień 1920 r.
• Granica z Gdańskiem: traktat wersalski czerwiec 1919 r.

Cele polityki zagranicznej II

RP

• - uznanie państwa polskiego,
• - zatwierdzenie granic II RP,
• - zapewnienie zbytu polskich towarów za

granicą,

• - utrzymanie sojuszu z Francją (przeciw

Niemcom), i z Rumunią (przeciw ZSRR),

• - polityka „równego oddalenia” od ZSRR i

Niemiec (prowadzona w latach 30-tych),

• - zawarcie traktatów bilateralnych o nieagresji

z wszystkimi sąsiadami (

cel nieosiągnięty

).

Polityka zagraniczna II RP

• Osoby odpowiedzialne za politykę

zagraniczną:

• - Roman Dmowski, (1918-1919)
• - Gabriel Narutowicz, (1922)
• - Aleksander Skrzyński, (1923-1924)
• - August Zaleski, (1926 – 1932)
• - Józef Beck (1932 – 1939)

Ministrowie SZ

Gabriel Narutowicz

Aleksander Skrzyński

Ministrowie SZ

August Zaleski

Józef Beck

Główne problemy w okresie

międzywojennym

• - stosunek do umowy w Rapallo,
• - stosunek do Paktu Reńskiego,
• - wojna celna z Niemcami (1925),
• - recepcja Paktu Brianda-Kelloga, - podpisanie tzw.

Protokołu Litwinowa.

• - zawarcie paktu o nieagresji z ZSRR (1932) i

Niemcami (1934),

• - zerwanie Małego Traktatu Wersalskiego (1934),
• - stosunek do podbojów Niemiec.
• - rewindykacja Zaolzia oraz Spiszu i Orawy (1938).

Rok 1939

• Marzec: aneksja Czech przez Niemcy (Protektorat

Czech i Moraw); niepodległe państwo słowackie pod
„opieką” Niemiec.

• Aneksja Kłajpedy (21 marca).
• 21 marca – pierwsze żądania Hitlera wobec Polski
• Kwiecień – mowa Hitlera w Reichstagu, w której

wypowiedział układ z Polską.

• 6 kwietnia - podpisanie umowy Polski z Wielką

Brytanią o wzajemnych gwarancjach.

• 19 maja - podpisanie konwencji wojskowej z Francją.
• 25 sierpnia – umowa z Wielką Brytanią.

POLITYKA ZAGRANICZNA
PRL

Polska po II wojnie

światowej

Granice

• Z NRD – układ zgorzelecki – 6 VII

1950 r.,

• Z Czechosłowacją – 13 VI 1958,
• z ZSRR – 15 II 1951,

Zamiana granic z ZSRR

(1951 r.)

Główne zadania polityki zagranicznej

RP/PRL po 1945 r.

• - uzyskanie uznania TRJN na świecie,
• - Udział Polski w konferencji założycielskiej

ONZ w San Francisco (Polska dopisana
dopiero w październiku 1945 r. jako ostatni
członek założyciel),

• - zawarcie umów granicznych z państwami

sąsiednimi (największe kłopoty z
Czechosłowacją),

• Problem suwerenności Polski w świetle

stacjonowania Armii Czerwonej w Polsce,

Generalne założenia polityki

zagranicznej PRL

• Sojusz z ZSRR zawiązany w 1945 r. i przedłużony w 1965

r.,

• - udział w RWPG (od 1949 r.) i Układzie Warszawskim (od

1955 r.),

• - aktywna współpraca i wspieranie państw należących do

w.w. układów w imię zasady internacjonalizmu
socjalistycznego;

• - Zasada solidarności z narodami III świata oraz

walczącymi o swoje wyzwolenie społeczne i narodowe.

• - Zasada pokojowego współistnienia z innymi krajami.
• Do końca lat 60-tych obowiązywała ta gradacja celów,

później na drugie miejsce wysunęła się zasada
pokojowego współistnienia.

Inicjatywy polskiej polityki

zagranicznej w czasach PRL

• Plan Rapackiego (1957), zawierający zakaz produkcji składowania i

umieszczania broni jądrowej w środkowej Europie. Za realizacją planu
opowiedziały się Czechosłowacja, NRD i ZSRR. Propozycja wzbudziła
również zainteresowanie wśród wielu zachodnioeuropejskich partii
politycznych o profilu socjalistycznym i socjaldemokratycznym

.

Spotkała się jednak ze sprzeciwem RFN, USA i Wielkiej Brytanii, które
dostrzegły, że plan uderzałby w równowagę sił - NATO równoważyło
bowiem wówczas przewagę konwencjonalną ZSRR swoim
potencjałem jądrowym. Skrytykował go m.in. sekretarz generalny
NATO Paul-Henri Spaak, który powiedział, że plan jest pełen
hipokryzji

.

Wskazywano, że z punktu widzenia strategicznego jego

przyjęcie byłoby dla Zachodu wysoce niekorzystne - armia sowiecka
pozostałaby wówczas w środku Europy nienarażona na atak
nuklearny, zaś zachodnie siły nuklearne pozostawałyby w odległości
ok. 1000 km od terytorium ZSRR. Wskazywano także na faktyczny
brak realnych gwarancji postanowień planu

.

Inicjatywy c.d.

• Plan Gomułki (1963/64), rozwinięcie Planu Rapackiego, przewidywał

zamrożenie zbrojeń jądrowych na terenie Europy środkowej, a zwłaszcza obu
państw niemieckich, Czechosłowacji i Polski.

• Plan Jaruzelskiego (1987/88), Plan obejmował cztery zasadnicze elementy:
• ograniczenie operacyjnej i taktycznej broni jądrowej;
• ograniczenie najbardziej niebezpiecznej broni konwencjonalnej, w tym:

– broni o największej sile rażenia;
– broni o największej precyzji rażenia;
– broni służącej do operacji zaczepnych, w tym nagłych uderzeń;

• zmianę doktryn militarnych na doktryny o charakterze obronnym;
• poszukiwanie nowych środków bezpieczeństwa i budowy zaufania
• Projekt przewidywał również powołanie systemu inspekcji i kontroli

przestrzegania postanowień ewentualnego reżimu. Mówiono m.in. o
udzielaniu informacji, notyfikacjach i obserwacjach. Zakładano również
udzielenie gwarancji przez mocarstwa nuklearne dla państw Europy
Środkowej zaangażowanych w rozbrojenie. Plan nie był zatem typową
propozycją rozbrojeniową, ale raczej zbiorem celów do zrealizowania.

Ministrowie SZ PRL

• Edward Osóbka Morawski (1944-

1945),

• Wincenty Rzymowski (1945-1947),
• Zygmunt Modzelewski (1947-1951)
• Adam Rapacki (1956-1968),
• Stefan Olszowski (1971-1976, 1982-

1985),

• Marian Orzechowski (1985-1988)