WODOLECZNICTWO

i

Balneoterapia

Wodolecznictwo inaczej

hydroterapia

• Wodolecznictwo, inaczej

hydroterapia jest metodą
leczenia bodźcowego
polegająca na
zastosowaniu wody o
różnych postaciach:
ciekłej, stałej lub gazowej.

• Podstawę leczniczego

działania stanowi
odpowiednia temperatura
lub ciśnienie wody użytej
odpowiednio do danej
terapii.

Wpływ bodźców termicznych na ustrój

zależy od następujących czynników:

• natężenia bodźca termicznego, które określa różnica między

temperaturą wody a temperaturą ustroju,

• okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu na ustrój
• bodźca termicznego,
• możliwości termoregulacyjnych ustroju,
• czasu działania bodźca,
• zmiany natężenia bodźca w czasie,
• powierzchni, na którą działa bodziec termiczny,
• właściwości fizycznych środowiska, które wchodzi w bezpośredni
• kontakt ze skórą.

W hydroterapii istotna jest skala odczuwania

przez człowieka bodźców termicznych

• Przekroczenie określonej granicy ciepła lub zimna może

prowadzić do uszkodzenia tkanek, nazywanego w skrajnych
sytuacjach oparzeniem lub odmrożeniem.

• Ważnym elementem jest strefa komfortu cieplnego, czyli

zakres temp., w którym nie odczuwa się ani ciepła, ani
zimna.

• Strefa komfortu cieplnego zależy od średniej temp. Skóry i

jest bliska cieplnemu punktowi obojętnemu skóry
(33˚C mierzone na tułowiu)

• Zakres strefy cieplnej jest sprawą indywidualna
• Skal odczuwania przez człowieka temp. wody:

Zimna 8 - 20˚
Chłodna

21 - 27˚

Letnia 28 - 33˚
Ciepła 34 - 37˚
Gorąca 38 - 42 ˚

OBOJĘTNY PUNKT CIEPLNY SKÓRY

• W WODZIE = 34 – 36 stopni
• W POWIETRZU = 20 stopni

DLATEGO

• Kąpiel w wodzie o temp. 25 stopni =

chłodna

DZIĘKI DOBREMU PRZEWODNICTWU CIEPLNEMU WODY, CIEPŁO Z

USTROJU SZYBKO PRZECHODZI DO WODY

• Kąpiel w powietrzu o temp. 25 stopni =

ciepła

GORSZE PRZEDOWNICTWO CIEPLNE POWIETRZA UTRUDNIA

ODDAWANIE CIEPŁA PRZEZ USTRÓJ

• Przewodnictwo wody jest około 25

razy większe niż przewodnictwo
cieplne powietrza

• Utrata ciepła zanurzonego w wodzie

organizmu jest około 250 razy
większa niż w powietrzu o tej samej
temperaturze.

Temperatura wody wywiera znaczny wpływ na układ

krążenia.

DZIAŁANIE ZIMNA

Odczyn prawidłowy

• Zblednięcie skóry

(skurcz naczyń
powierzchownych)

• Zaróżowienie

(rozszerzenie naczyń
powierzchownych)

Odczyn nieprawidłowy

• Bladość skóry
• Zasinienie
• Gęsia skórka
• Dreszcze
• Przyśpieszenie akcji

serca

• Złe samopoczucie

Niezbyt intensywny bodziec

cieplny

• Rozszerzenie naczyń

krwionośnych skóry
(tętniczek, naczyń
włosowatych i
żylnych)

• Otwarcie nieczynnych

naczyń włosowatych

• Przekrwienie skóry

Intensywny bodziec

cieplny

• Krótkotrwały skurcz

naczyń krwionośnych
skóry (zblednięcie)

• Rozszerzenie naczyń

Temperatura wody wywiera znaczny wpływ na układ

krążenia.

DZIAŁANIE CIEPŁA

Wpływ zabiegów hydroterapii na ukł.

i narządy ustroju:

Układ lub

narząd

Woda ciepła

Woda gorąca

Woda zimna

Naczynia

powierzchown

e

rozszerzenie

zwężenie,

następnie

rozszerzenie

skurcz,

następnie

rozszerzenie

Naczynia

głębokie

zgodnie z prawem Dastre – Morata

Czynność

serca

przyśpieszenie

przyśpieszenie

zwolnienie

Ciśnienie krwi

obniżone

obniżone

przyśpieszone

Prawo Dastre-Morata – bodźce termiczne działając na duże
powierzchnie skóry powodują przeciwne do naczyń skóry
zachowanie się dużych naczyń: klatki piersiowej i jamy brzusznej.
Naczynia nerek śledziony i wieńcowe wykazują taki sam odczyn jak
naczynia skóry.

Układ lub

narząd

Woda ciepła

Woda gorąca

Woda zimna

Krew

zabiegi ogólne:

b/z

Zabiegi

miejscowe:

zwiększenie

liczby białych

krwinek

zabiegi ogólne:

pozorne

zwiększenie

liczby krwinek

czerwonych i

białych

Zabiegi

miejscowe:

zagęszczenie

krwi na skutek

pocenia się

Zabiegi ogólne:

zwiększenie

liczby krwinek

czerwonych i

białych

Zabiegi

miejscowe:

zwiększenie

liczby białych

krwinek

Nerki

wzmożenie

czynności

wydzielniczej

może wystąpić

zmniejszenie

czynności

wydzielniczej

Wzmożenie

czynności

wydzielniczej

Wydzielanie

potu

nieznacznie

wzmożone

wzmożone

zmniejszenie

lub

zahamowanie

Układ lub

narząd

Woda ciepła

Woda gorąca

Woda zimna

Gruczoły

przewodu

pokarmowego

zmniejszenie

wydzielania

zmniejszenie

wydzielania

zwiększenie

wydzielania

Mięśnie

szkieletowe

zmniejszenie

napięcia

znaczne

zmniejszenie

napięcia

wzmożone

napięcie

Przemiana

materii

nieznacznie

wzmożona

wzmożona

wzmożona w

celu

wyrównania

utraty ciepła

Ukł.

oddechowy

przyśpieszenie i

spłycenie

oddechu

przyśpieszenie i

pogłębienie

oddechu

zwolnienie i

pogłębienie

oddechu

Ukł. nerwowy

zmniejszenie

jego

pobudliwości

zmniejszenie

pobudliwości

obwodowego

ukł. nerwowego

Zwiększenie

pobudliwości

obw, nerwów

czuciowych i

ruchowych

Rodzaje kąpieli:

• Zimna
• Chłodna
• Ciepła
• Kinezyterapeutyczna
• Kąpiel o temperaturze wzrastającej,

wg Schweningera-Hauffego

• Parowe
• Wirowe

Natryski:

• Zimne
• Ciepłe
• Gorące
• O zmiennej temp.
• O niskim ciśnieniu
• O średnim ciśnieniu
• O wysokim ciśnieniu
• Ruchome
• Biczowe

• Wachlarzowe
• Stałe
• Spadowe
• Płaszczowe
• Natrysk z masażem

ręcznym typu Aix
les Bains

• Podwodny
• Nasiadowy

Dawkę zabiegu

leczniczego

stanowią:

• Powierzchnia ciała

na którą wpływa
zabieg

• Czas trwania

zabiegu

Czynniki dodatkowe

wpływające na odczyn

ustroju:

• Wiek
• Płeć
• Stosunek powierzchni

ciała do objętości

• Okołodobowe rytmy

regulacyjne (faza
rozgrzewania i faza
ochładzania)

Wskazania do hydroterapii:

• Są one bardzo rozległe, dotyczą

jednak głównie schorzeń narządu
ruchu, chorób układu nerwowego z
zaburzeniami czynności ruchowych
oraz wad postawy. Ćwiczenia w
wodzie stanowią ważny czynnik w
kompleksowym postępowaniu
rehabilitacyjnym.

Przeciwwskazania do

hydroterapii:

• Niewydolność krążenia, choroby

nowotworowe, czynna gruźlica płuc,
reumatoidalne zapalenie stawów,
gruźlica stawów i zakaźne choroby
skóry, zadrapania, otwarte rany.

Uwagi:

• Przed zleceniem zabiegu konieczne jest dokonanie

oceny stanu gospodarki cieplnej chorego

• Należy pouczyć chorego, że przed zabiegiem

konieczne jest opróżnienie pęcherza moczowego, a

przy zabiegach długotrwałych także oddanie stolca.

• W trakcie serii zabiegów obowiązuje zasada

stopniowego nasilania bodźców termicznych

• Należy obserwować chorego w trakcie zabiegu,

szczególnie policzki i usta

• W trakcie zabiegu należy kontrolować tętno ( nie może

być wyższe niż 100/min

• Po każdym ciepłym zabiegu stosujemy krótki zabieg

zimny

• Pomieszczenia zabiegowe muszą być dobrze wietrzone

i odpowiednio ogrzane. Przy zabiegach ciepłych – 22-

24 stopnie, Przy zabiegach zimnych – 25-27 stopni.

BALNEOTERAPIA

• Dział lecznictwa,

w którym
wykorzystuje się
naturalne
tworzywa
lecznicze.

• Do naturalnych

tworzyw
leczniczych
zalicza się: wody
mineralne, gazy
zawarte w
niektórych
zdrojach oraz
peloidy

Co to jest woda lecznicza?

• Woda podziemna, bez zarzutu

bakteriologicznie i chemicznie, o
niewielkich wahaniach składu i
swoich właściwości, uznana za
leczniczą po przeprowadzeniu badań
bądź obserwacji lekarskiej
(zatwierdzona przez Min. Zdrowia i
Opieki Społecznej)

Lecznicze wody mineralne

• Powstają w wyniku wzbogacenia o

składniki mineralne wód
infiltracyjnych

• Podziału dokonuje się wg dwóch

kryteriów: makro i mikroskładników
(swoistych, szczególnie aktywnych
biologicznie)

• Mogą być także chłodne lub cieplicze

(powyżej 20 stopni)

Zastosowanie:

• W leczeniu uzdrowiskowym
• Kąpiele
• Wziewanie
• Kuracje pitne (krenoterapia)

Borowina

• Borowinę zalicza się do peloidów, czyli występujących w

przyrodzie tworzyw powstałych w wyniku naturalnych procesów
geologicznych, które po rozdrobnieniu i zmieszaniu z wodą
stosowane są do celów leczniczych w postaci kąpieli i okładów.

• Wskazania. Okłady borowinowe wykonuje się w przewlekłym

gośćcu stawowym, zapaleniach okołostawowych, nerwobólach i
zespołach bólowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej
kręgosłupa oraz w stanach po przebytym miąższowym zapaleniu
wątroby.

• Przeciwwskazaniami do stosowania okładów borowinowych są:

niewydolność krążenia, zaawansowana miażdżyca, uszkodzenie
mięśnia sercowego, tętniaki, skłonność do krwawień z przewodu
pokarmowego przypadki podejrzane o tło nowotworowe, ciąża
powyżej 3ms. Zabiegów borowinowych niestosuje się u dzieci do
7 lat.

Kąpiele solankowe

• Solankę do kąpieli przygotowuje się przez dodanie

do wody-w zależności od pojemności wanny - od 1
do 4 kg soli kąpielowej, np. iwonickiej,
ciechocińskiej, zabłockiej lub soli kuchennej nie
oczyszczonej

• Kąpiele rozpoczyna się w solance o słabym

stężeniu, wykonując je co drugi dzień, a następnie
zwiększa się stężenie w kolejnych kąpielach,
zwiększając jednocześnie ich częstość do 4-5
kąpieli tygodniowo. Czas trwania kąpieli wynosi od
15 do 20 minut. U dzieci wykonuje się kąpiele
solankowe w czasie 5-10 minut.

Kąpiele kwasowęglowe

• Wodę do kąpieli kwasowęglowej uzyskuje się dzięki

użyciu specjalnego urządzenia, zwanego saturatorem. W
saturatorze woda z sieci wodociągowej zostaje nasycona
pod ciśnieniem bezwodnikiem kwasu węglowego. Kąpiel
przygotowuje się w ten sposób, że do wanny napełnionej
do połowy wodą o temperaturze 60°C dolewa się z
saturatora wody nasyconej bezwodnikiem kwasu
węglowego w takiej ilości, aby woda kąpielowa osiągnęła
temperaturę od 32 do 34°C.

• Wskazania: wady serca w okresie wyrównanego krążenia,

niewydolność krążenia nieznacznego stopnia, stany po
przebytym zapaleniu mięśnia sercowego różnego
pochodzenia, zwyrodnienie mięśnia sercowego, otyłość.

Kąpiel siarkowodorowa

• Do wanny wypełnionej wodą (ok. 150 l) wlewa się

150 ml 20% roztworu siarczku potasowego oraz 50
ml 36% technicznego kwasu solnego. W wyniku
reakcji zachodzącej między siarczkiem potasowym
a kwasem solnym wytwarza się w wodzie
siarkowodór w ilości oddziaływającej leczniczo.

• Wskazania do kąpieli siarkowodorowych są bardzo

rozległe. Spośród najważniejszych należy wymienić
przewlekłe zapalenia stawów, zapalenia nerwów
pochodzenia toksycznego, stany po zatruciach
metalami ciężkimi, nerwobóle, choroby narządu
rodnego, łuszczycę i pokrzywkę.