min. zawartość

składnika

użytecznego [%,

g/t]

maks. zawartość

domieszek

szkodliwych

[%, g/t]

min.

wartość

opałowa

[MJ/kg]

Kryteria

jakościo

we

głębokoś

ć

[m]

miąższość

[m]

miąższość

nadkład :

złoże

Kryteria

geologiczno-

górnicze

zasobnoś

ć

[m%,

t/m2]

KRYTERIA BILANSOWOŚCI / PRZEMYSŁOWOŚCI ZŁÓŻ

kryteria bilansowości – brzeżne wartości określonych parametrów, przy których zysk z
eksploatacji = koszty pozyskania surowca;

kryteria jakościowe – określają techniczno-

ekonomiczne możliwości wykorzystania kopaliny,

kryteria geologiczno-górnicze –

określają techniczno-ekonomiczne możliwości wydobycia kopaliny,

zasobność

(wydajność) – funkcja zawartości składnika użytecznego i miąższości złoża, służąca do
zbilansowania bogatych złóż o niewielkiej miąższości,

zasoby – ilość kopaliny lub

składnika użytecznego gwarantująca zwrot kosztów inwestycji

inne kryteria geologiczne – zmienność budowy geologicznej, zagrożenia naturalne

kryteria niegeologiczne – warunki społeczno-polityczne, ochrona środowiska

Kopalin
a
substancj
a

–

naturalna stała,

ciekła

lub

gazowa, której
wykorzystanie

moż
e

przynieść
korzyść

gospodarcz
ą

naturaln
e

Złoże

–

nagromadzen
ie

kopaliny
w

skorupie
ziemskiej,

któreg
o

jest
możliwa

i
opłacalna

eksploatacj
a
technicznie
ekonomiczn
ie

zasob
y [t]

ZASOBNOŚĆ

F = (1,5-)3,5
m

ruda Pb
[%]

M

Z [m%] = M [m] • Pb [%]
Z [kg/m

2

] = 0.01 • M [m] • Pb [%] •

[kg/m

3

]

F – furta eksploatacyjna (o minimalnej wysokości wynikającej z

gabarytów stosowanych urządzeń samojezdnych, w szczególności

maszyn kotwiących strop), M – miąższość rudy, Pb – średnia
zawartość metalu (np. ołowiu) w rudzie,



– gęstość rudy, Z –

zasobność

Zadanie I. Średnia miąższość złoża M = 3,5 m. Jaka musi być

minimalna zawartość Pb [%] w rudzie, aby spełnione
zostało kryterium minimalnej zasobności Z = 7 m% i
eksploatacja złoża stała się opłacalna ?

Zadanie II. Średnia zawartość metalu w rudzie Pb = 14
%. Jaka może być minimalna miąższość złoża M [m], aby
spełnione zostało kryterium minimalnej zasobności Z =
7 m% i eksploatacja złoża stała się opłacalna ?

? %

•

3,5 m = 7 m% 

2 %

14 %

•

? m = 7 m% 

0.5 m

PARAMETRY JAKOŚCIOWE RUD METALI

METAL

MINIMALNE ZAWARTOŚCI METALI w RUDACH
MONOMETALICZNYCH

Niskie wymagania jakościowe (%) Wysokie wymagania jakościowe (%)

Fe

20 (kwarcyty magnetytowe)

45 (niekwarcytowe rudy hematytowe)

Mn

10 (węglanowe rudy metalurgiczne)

50 (tlenkowe rudy elektrotechniczne)

Al

2

O

3

40 (boksyty metalurgiczne)

85 (boksyty ścierne)

Cu

0.15 (ługowalne rudy utlenione)

1(rudy siarczkowe eksploat.

podziemnie)

U

3

O

8

0.05 (złoża o dużych zasobach)

0.1

Au

0.00003 = 0.3 g/t

(rudy ze starych hałd)

0.0005 = 5 g/t

(zwięzłe rudy eksploat. podziemnie)

Sc

0.01 = 100 g/t (domieszki w rudach W, U, F lub P)

Minimalna zawartość metali
Maksymalna zawartość domieszek szkodliwych technologicznie i/lub
ekologicznie Proporcje określonych składników (np. Ni:Fe)


FORMA ZŁOŻA

VS.

KRYTERIA

BILANSOWOŚCI

O

GP

R

U

R

S

Z
G

>1,5
%

>1,0
%

>0,5
%

D

Ł

P

ZG – zakład górniczy
O

GP

– składowisko

odpadów P – ruda
piaskowcowa
Ł – ruda łupkowa
D – ruda dolomitowa
R

S

– pierwotne rudy

siarczkowe R

U

– wtórne

rudy tlenkowe

skała
płonna

skała
płonna

ZMIANY MIĄŻSZOŚCI vs. KRYTERIA

BILANSOWOŚCI

Lubin-Sieroszowice (próby bruzdowe)

z dnia 18 grudnia 2001 r.

w sprawie kryteriów bilansowości złóż kopalin

Dz.U. Nr 153, poz. 1774 z późn. zm. (2005, 2007, 2008)

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20011

531774

Zmianę kryteriów dopuszcza się w przypadkach:

1.

wystąpienia szczególnych warunków techniczno-ekonomicznych
wydobywania lub użytkowania kopaliny

2.

uzasadnionych ochroną środowiska lub bezpieczeństwem pracy

3.

skomplikowanej budowy geologicznej złoża

4.

planowanego wykorzystania kopaliny na potrzeby lokalne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA
ŚRODOWISKA

Zalecane kryteria bilansowości z 1993 r.

STRATOIDALNE ZŁOŻA RUD MIEDZIOWO-

SREBROWYCH

PARAMETR

JEDNO-

STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość
Cu

e

w próbce
kontur.

%

min.

0,7

0,7

Zawartość

Cu

e

w profilu

złoża

%

min.

0,7

0,5

Zasobność
Cu

e

kg/m

2

min.

50

35

Głębokość

spągu
złoża

m

maks.

1250

1500

Cu

e

[%] = Cu [%] + 0,01·Ag

[g/t]

Zalecane kryteria bilansowości z 2007 r.

ZŁOŻA RUD CYNKU i OŁOWIU

w formie siarczkowej

PARAMETR

JEDNO-

STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość

Zn+Pb

*

w próbce kontur.

%

min.

2

-

Zawartość

Zn+Pb

*

w profilu złoża

%

min.

2

-

Zasobność

Zn+Pb

*

m%

min.

5

-

Stopień

utlenienia

**

%

-

-

Głębokość spągu

złoża

m

maks.

500

*

cynk+ołów w formie siarczkowej

, niezależnie od stopnia

utlenienia rudy
** cynk+ołów w formie tlenkowej / całkowita zawartość
cynk+ołów

Zalecane kryteria bilansowości z

2007 r. ZŁOŻA RUD CYNKU

w

formie tlenkowej

PARAMETR

JEDNO-

STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Zn

w próbce
kontur.

%

min.

5

-

Zawartość Zn

w profilu złoża

%

min.

5

-

Zasobność Zn

m%

min.

10

-

Głębokość spągu

złoża

m

maks.

500

Zalecane kryteria bilansowości z

2001 r.

PIERWOTNE ZŁOŻA RUD ZŁOTA

(ŻYŁOWE, SKARNOWE,

STRATOIDALNE)

PARAMETR

JEDNO-

STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Au

e

w profilu

złoża

g/t

min.

2,5

Zasobność
Au

e

g/m

2

min.

5

Głębokość

dokumentow

ania

m

maks.

1250

Au

e

[g/t] = Au [g/t] + 0,01·Ag [g/t] + 2·Cu

[%]*

*

samodzielnie min. 250 g/t Ag lub 0,5% Cu

Zalecane kryteria bilansowości z

2001 r.

OKRUCHOWE ZŁOŻA RUD ZŁOTA

PARAMETR

JEDNO-

STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Au

w profilu złoża

g/m

3

min.

0,5

Zasobność Au

g/m

2

min.

5

Głębokość

dokumentow
ania

m

maks.

50

Zalecane kryteria

bilansowości ZŁOŻA
SOLI KAMIENNEJ

PARAMETR

JEDNO

-STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

EKSPLOATACJA

OTWOROWA

EKSPLOATACJA

PODZIEMNA

ZŁOŻA

WYSADOWE

ZŁOŻA

POKŁADOWE

KŁODAWA

SIEROSZO-

WICE

Zawarto

ść

NaCl

%

min.

80

min.

80

min.

96,5

min.

96,5

Miąższo

ść
złoża

m

min.

30

min.

30

min.

10

min.

30

Grubość

półki
bezp.

m

min.

150

-

-

(25)

Głęboko

ść
dokume
nt.

m

maks.

1400

maks.

1200

maks.

1000

maks.

1200

Zalecane kryteria

bilansowości ZŁOŻA KAMIENI
BUDOWLANYCH

PARAMETR

JEDNO-

STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

KAMIENIE

NIEBLOCZNE

KAMIENIE BLOCZNE

Miąższość
złoża

m

min.

20

min.

15

Nadkład / złoże

maks.

0,2

maks.

0,5

Bloczność

%

-

5-20%

Udział skał nie

spełniających

wymagań

jakościowych (PN)

%

maks.

20

-

•marmury, serpentynity – 5%

•sjenity, gabra, wapienie i dolomity przyjmujące poler –

10%

•granitoidy, tufy, piaskowce, pozostałe wapienie i dolomity

– 20%

ODLEGŁOŚCI MIĘDZY WYROBISKAMI DOKUMENTACYJNYMI

[m]

w kategorii rozpoznania C

2

TYP ZŁOŻA

GRUPA I

V < 30%

GRUPA II

V = 30-60%

GRUPA III

V > 60%

Pokłado

we
Fe

4000-2000

2000-1000

1000-500

Stratoidal

ne Cu-
Ag

4000-2000

2000-1000

1000-500

Szlirow

e Fe-
Ti-V

1000-500

500-250

Sztokwerko

we Cu-
Mo

1000-500

500-200

Stratoidalne

U

1000-500

500-100

Stratoidal

ne Zn-
Pb*

500-300

300-150

Żyłowo-

gniazdow
e REE

200-100

100-50

*

także stratoidalne złoża Sn, pirytów,

wietrzeniowe Ni V – współczynnik zmienności
parametrów złożowych

ODLEGŁOŚCI MIĘDZY WYROBISKAMI DOKUMENTACYJNYMI

[m]

dla poszczególnych kategorii rozpoznania

(zmienność
przeciętna)

TYP ZŁOŻA

C

2

  40%

C

1

  30%

B

  20%

A

  10%

Pokłado

we
Fe

4000-2000 2000-500

500-200

200*

Stratoidal

ne Cu-
Ag

3000-1000 1500-500

500*

200*

Stratoidalne

Zn-Pb

500-300

300-150

100-50*

* - wyrobiska górnicze udostępniające
 – dopuszczalny błąd oszacowania
zasobów