Formy organizacji

produkcji

1

Forma organizacji przebiegu przedmiotów pracy

określa sposób powiązania stanowisk roboczych w
procesie produkcyjnym poszczególnych wyrobów.
Określa ona dwa podstawowe rodzaje powiązań
za pomocą kryteriów:

• Stałości kierunków przebiegu (przepływu)

przedmiotów pracy

• Równomierności tego przebiegu między

stanowiskami pracy.

Forma organizacji produkcji – jest to rodzaj

przepływu części, zespołów, wyrobów między
stanowiskami roboczymi w cyklu produkcyjnym.

2

Formy organizacji produkcji

Można wyróżnić dwie podstawowe formy organizacji

procesu produkcyjnego:

• Produkcja nierytmiczna (niepotokowa)

• Produkcja rytmiczna (potokowa)

3

• Kierunek przepływu przedmiotów pracy

• Przepływ przedmiotu pracy – ciągłość/nieciągłość

• Powiązanie poszczególnych stanowisk roboczych

• Przestrzenne rozmieszczenie stanowisk

• Zakres operacji na stanowisku roboczym,

charakter stanowisk roboczych

• Maszyny i urządzenia

• Specjalizacja struktury produkcyjnej

4

Produkcja potokowa (rytmiczna)

Produkcja potokowa polega na możliwie najlepszym

dostosowaniu przedsiębiorstwa do wymagań procesu

produkcyjnego, tak aby mógł on przebiegać w sposób jak

najbardziej sprawny (bez zakłóceń i przerw) oraz

możliwie oszczędny.

Zasadniczą cechą odróżniającą produkcję potokową od

niepotokowej jest ścisły przydział detalooperacji do

poszczególnych stanowisk roboczych i praca stanowisk

według harmonogramu rytmicznego przebiegu produkcji

w czasie.

Zasadniczymi cechami produkcji potokowej są:

• Liniowość

• Ciągłość

• Rytmiczność

5

Produkcja potokowa (rytmiczna)

W przypadku produkcji potokowej kierunek

przebiegu przedmiotów pracy pomiędzy
stanowiskami pracy jest stały, co oznacza, że
stanowiska pracy są rozmieszczone w kolejności
odpowiadającej poszczególnym etapom
przebiegu procesu – produkcja potokowa odbywa
się w potokowych liniach produkcyjnych

6

Cechą charakterystyczna takiej organizacji

produkcji jest dążenie do uzyskania

ciągłości procesu produkcyjnego odnoszonej

do:

• przedmiotu pracy – od momentu wprowadzenia

go do procesu produkcji powinien ciągle podlegać

obróbce lub być transportowany na kolejne

stanowisko pracy, aż do momentu powstania

wyrobu gotowego albo stanowić przedmiot

kontroli sprawdzającej poprawność wykonania

określonych etapów obróbki. Przy zapewnieniu

takiej ciągłości zapasy międzyoperacyjne są

niskie, a wielkość produkcji w toku

ustabilizowana.

• środków pracy – powinny być w bezustanny

sposób wykorzystywane do wykonywania zadań

produkcyjnych – niezwłocznie po zakończeniu

operacji technologicznej na danym egzemplarzu

wyrobu powinna się rozpocząć na tym stanowisku

obróbka następnego egzemplarza.

7

Równomierność i
rytmiczność produkcji

• Równomierność produkcji – polega na wytwarzaniu w

równych jednostkach czasu jednakowych wielkości produkcji,

co związane jest z równomiernym rozłożeniem w czasie

nakładów materiałowych i pracy ludzkiej oraz równomiernym

wykorzystaniem maszyn i urządzeń.

• Rytmiczność produkcji – traktowana jest na ogół jako

wyższa forma równomierności wytwarzania, charakteryzująca

się regularną powtarzalnością określonego zespołu

detalooperacji na stanowiskach roboczych.

• Rytmiczność procesu produkcyjnego można zatem

zdefiniować jako planową powtarzalność procesu

produkcyjnego w jednakowych odstępach czasu prowadzącą

do równomiernego w czasie wykonywania planów

produkcyjnych jak i wykorzystania siły roboczej, surowców,

materiałów, wykorzystania maszyn i urządzeń.

• Pojęcie równomierności stosowane jest do określenia

regularności produkcji jednostkowej i małoseryjnej, natomiast

pojęcie rytmiczności odnosi się do produkcji o wyższym

stopniu powtarzalności organizowanej na sposób potokowy.

8

Kolejnymi istotnymi cechami produkcji potokowej

są:

• specjalizacja stanowisk roboczych i obsługujących

je pracowników. Specjalizacja pozwala na

uzyskanie lepszych wyników produkcji pod

względem ilościowym (wzrost wydajności pracy) i

pod względem jakościowym (wyższej, a przede

wszystkim stabilnej jakości wytwarzanych

wyrobów)

• przestrzenne rozmieszczenie stanowisk w

kolejności identycznej jak kolejność

wykonywanych operacji technologicznych –

kolejność rozmieszczenia stanowisk roboczych

jest zatem identyczna jak ich kolejność we

włączaniu się w proces produkcyjny. Pozwala to

na skrócenie długości tras i czasu transportu

międzyoperacyjnego (co wiąże się z

przedmiotową strukturą produkcyjną).

9

Produkcja niepotokowa (nierytmiczna)

• kierunek przebiegu przedmiotów pracy między

stanowiskami jest zmienny, co oznacza, że każde

stanowisko pracy może współpracować z różnymi

stanowiskami i kolejność operacji

technologicznych może być zmienna,

• na stanowiskach roboczych wykonywane są

różne, przypadkowo przydzielone operacje.

Przebieg tych operacji czasie nie jest regulowany

cyklicznie powtarzalnymi harmonogramami, a

więc jest również w znacznym stopniu

przypadkowy. Dlatego można uznać, że w

warunkach braku cyklicznie powtarzalnego

harmonogramu stanowiska robocze są powiązane

ze sobą w stopniu minimalnym.

10

Produkcja niepotokowa odbywa się najczęściej w gniazdach

produkcyjnych o specjalizacji technologicznej,
rzadziej w gniazdach o specjalizacji przedmiotowej lub
w liniach produkcyjnych.

Komórki o strukturze technologicznej – grupują

stanowiska robocze wykonujące operacje technologiczne z
zastosowaniem jednakowych metod obróbki, nie mające
ścisłych powiązań między sobą z punktu widzenia procesu
produkcyjnego wytwarzanych wyrobów. (np. gniazda
szlifierek, frezarek, tokarek).

W określonym gnieździe przebiega tylko wycinek procesu

technologicznego, gotowe części otrzymuje się w wyniku ich
przepływu przez kilka różnych gniazd produkcyjnych.

11

Wyroby

I

II

III

Obróbka
plastyczna

Obróbka
wiórowa

Montaż

stanowisko pracy

komórka
organizacyjna

przepływ przedmiotu
pracy

Struktura
technologicz
na

12

Produkcja niepotokowa (nierytmiczna)

Produkcja w gniazdach przedmiotowych –

stanowiska pracy powstają na określonej

przestrzeni produkcyjnej, gdzie zgrupowane są

maszyny i urządzenia niezbędne do wytworzenia

grupy części (podzespołów, wyrobów).

Produkcja w liniach produkcyjnych odznacza się

ustawieniem maszyn i urządzeń zgodnie z

kolejnością operacji procesu technologicznego i

jest pod tym względem zbliżona do produkcji

potokowej. Jednak brak przydziału detalooperacji

do stanowisk roboczych oraz brak harmonogramu

rytmicznego przebiegu produkcji powodują, że te

odmiany produkcji zaliczamy do niepotokowej

formy odmiany produkcji.

13

Wyroby

I

II

III

Obróbka
plastyczna

Obróbka
wiórowa

Montaż

stanowisko pracy

komórka
organizacyjna

przepływ przedmiotu
pracy

Struktura
przedmiotow
a

14

Produkcja niepotokowa (nierytmiczna)

Niepotokowa organizacja produkcji wynika z dążenia

do stworzenia elastycznego systemu, który
pozwalałby realizować różne procesy produkcyjne
bez konieczności wprowadzania zwykle
kosztownych zmian do istniejącej organizacji.

Jest to dosyć duża zaleta ale z kolei oznacza to

równocześnie, że taki układ organizacyjny
realizujący różne zadania produkcyjne do
żadnego z nich nie jest w pełni przystosowany.
Największą sprawność i oszczędność zapewnia
system produkcji potokowej.

15

Charakterystyk

a

Niepotokowa organizacja produkcji

Potokowa organizacja produkcji

Kierunek

przepływu

przedmiotów

pracy

zmienny

stały

Przepływ

przedmiotu pracy

z przerwami, duży i wahający się poziom zapasów

międzyoperacyjnych

Ustabilizowana wielkość produkcji w toku,

ciągły, minimalny poziom zapasów

międzyoperacyjnych

Powiązanie

poszczególnych

stanowisk

roboczych

powiązane ze sobą minimalnie,

każde stanowisko pracy może współpracować z

różnymi

stanowiskami,

kolejność operacji technologicznych może być

zmienna

bardzo ścisłe powiązanie pomiędzy

stanowiskami,

Przestrzenne

rozmieszczenie

stanowisk

Nie jest możliwe rozmieszczenie stanowisk

roboczych w sposób dostosowany do przebiegu

procesu produkcyjnego, gdyż wymagałoby to

wprowadzania

zmian takiego rozmieszczenia przy każdym

następnym

zleceniu

według kolejności przebiegu procesu

technologicznego

Zakres operacji

na stanowisku

roboczym

wykonywane są różne, przypadkowo przydzielone

operacje, duża liczba przezbrojeń

ścisły przydział detalooperacji do

poszczególnych stanowisk roboczych

Charakter
stanowisk

roboczych

uniwersalne stanowiska robocze oraz uniwersalne

kwalifikacje pracowników obsługujących je

specjalizacja stanowisk roboczych i

obsługujących je pracowników

Maszyny i

urządzenia

Niski stopień specjalizacji maszyn i

oprzyrządowania,

procesy słabo poddają się automatyzacji

Wysoki stopień specjalizacji maszyn i

oprzyrządowania, duży udział

mechanizacji i automatyzacji oraz duży

stopień oprzyrządowania i

zmechanizowania transportu.

Specjalizacja

struktury

produkcyjnej

najczęściej technologiczna, rzadziej przedmiotowa

lub w

liniach produkcyjnych

specjalizacja przedmiotowa – linie

produkcyjne

Harmonogramy

produkcji

brak harmonogramów, opiera się na zleceniowym

systemie planowania produkcji

praca stanowisk według harmonogramu

rytmicznego przebiegu produkcji w

czasie.

16

Takt produkcji

Podstawową cechą produkcji potokowej jest rytmiczny

przebieg wytwarzania według określonego taktu.

Takt produkcji wyrobu – jest to okres miedzy rozpoczęciem lub

zakończeniem obróbki dwóch kolejnych jednostek wyrobu na

linii potokowej przy założeniu całkowicie równomiernego

rozłożenia produkcji wyrobów w planowanym okresie.

W odniesieniu do pojedynczego stanowiska roboczego mówimy o

takcie roboczym czyli o okresie, w ciągu którego wykonywana

jest na nim określona operacja technologiczna.

Takt produkcji linii potokowej wyraża zależność:

gdzie:

•

– takt średni produkcji (wyrażony najczęściej w min/szt)

• – efektywny fundusz czasu pracy stanowiska lub linii

produkcyjnej

(w godz., min, s)

• P – planowana lub faktycznie wytworzona produkcja (w szt)

17

P

T

t

e

s



s

t

e

T

Czas pracy

•

Kalendarzowy fundusz czasu pracy dla jednej

zmiany – teoretyczna liczba godzin obliczona dla pracy

stanowiska na jedną zmianę we wszystkich dniach roku

•

Nominalny fundusz czasu pracy – mniejszy od

kalendarzowego o liczbę godzin wynikającą z systemu

pracy danego przedsiębiorstwa. Ustala się go jako

różnicę pomiędzy czasem kalendarzowym a czasem

przerw wynikających z tytułu dni wolnych od pracy

(niedziele, święta, wolne soboty)

•

Efektywny (dysponowany) fundusz czasu pracy –

stanowi różnicę między czasem nominalnym a czasem

przeznaczonym na remonty i planowe przestoje, przy

uwzględnieniu liczby zmian roboczych

18

Efektywny fundusz czasu pracy

lub

gdzie:

– efektywny fundusz czasu pracy [godz., min, s],
– nominalny fundusz czasu pracy [godz., min, s],

p – planowane przestoje (w % czasu nominalnego lub

wielkość bezwzględna w godz., min.),

– współczynnik zmianowości ustalony na poziomie

optymalnym dla określonego typu produkcji w danych
warunkach

19

z

n

e

W

p

T

T









)

100

1

(

z

n

e

W

p

T

T







)

(

e

T

n

T

z

W

Liczba stanowisk roboczych

- liczba stanowisk roboczych
- czas trwania i-tej operacji
- średni takt produkcji

20

s

i

s

t

t

l 

s

l

i

t

s

t

Stopień obciążenia stanowiska roboczego

gdzie:

• –

współczynnik obciążenia stanowiska roboczego –

wyraża stopień zajęcia stanowiska roboczego przy

wykonaniu określonej detalooperacji w ciągu godziny

•

– zadanie godzinowe – liczba produktów wynikająca z

programu produkcyjnego określonego wyrobu

wykonywanego w danym czasie oraz z odpowiedniego

funduszu czasu pracy stanowiska roboczego dla tego czasu

• – możliwość godzinowa stanowiska roboczego to

odwrotność czasu jednostkowego potrzebnego na

wykonanie operacji na tym stanowisku, informuje ona

zatem ile tego typu operacji można wykonać w danej

jednostce czasu na danym stanowisku.

21

g

g

m

Z







g

Z

g

m

Zadanie godzinowe – odwrotność taktu:

[szt./godz.]

Możliwość godzinowa:

lub [szt./godz.]

gdzie - takt dla i – tego stanowiska roboczego

22

i

g

t

m

1



e

g

T

P

Z 

i

t

i

t

60

Współczynnik równomierności obciążenia

stanowisk:

gdzie:
V

S

– współczynnik równomierności obciążenia

stanowisk pracy,

t

j

– łączny czas trwania operacji

l

s

– liczba stanowisk pracy,

t

s

– takt pracy zespołu.

Współczynnik średniej straty taktu:

gdzie:
V

t

– współczynnik średniej straty taktu,

t

p

–strata czasu pracy na stanowisku,

l

s

– liczba stanowisk pracy,

t

s

– takt pracy zespołu.

23

s

s

j

s

t

l

t

V







s

s

p

t

t

l

t

V





