PRANIE BRUDNYCH PIENIĘDZY

Geneza procederu prania

brudnych pieniędzy

Przyjmuje się, iż przestępstwo prania

brudnych pieniędzy wywodzi się ze

Stanów Zjednoczonych Ameryki

Północnej i jego korzenie wywodzą się

z okresu prohibicji.

Chcąc mówić o twórcach czy

prekursorach tego zjawiska stwierdza

się, że niewątpliwie były nimi gangi

mafijne, a raczej szefowie owych

gangów.

Definicja „prania brudnych

pieniędzy”

Określenie „pranie brudnych pieniędzy” pochodzi

od angielskiego laundering dirty money.

Termin „pranie pieniędzy” został po raz pierwszy

użyty publicznie w brytyjskim „The Guardian”.

W Polsce pojęcie „prania pieniędzy” pojawiło się

po raz pierwszy w zarządzeniu nr 16/92 Prezesa

Narodowego Banku Polskiego z dnia 1

października 1992.

Wg Ustawy z dnia 6 czerwca

1997 – Kodeks karny definicja

„prania brudnych pieniędzy”

brzmi następująco:

Art. 299.

§ 1. Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe,

papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa

majątkowe lub inne mienie ruchome lub

nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z

popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje,

przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do

przenoszenia ich własności lub posiadania albo

podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub

znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego

pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie,

zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze

pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Do strony przedmiotowej przestępstwa zaliczamy:

1. Czyn podmiotu – w tym przypadku będą to takie zachowania jak:

kto przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do
przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne
czynności – czyli wszystko co czyni aby mógł nastąpić skutek
przestępstwa tzn.:

2. udaremnienie lub znaczne utrudnienie stwierdzenia przestępnego

pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycia, zajęcia albo
orzeczenia przepadku.

3. Zaś przedmiotem wykonawczym czynu (przedmiotem materialnym
na którym dokonuje się danego przestępstwa są – środki płatnicze,
instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe,
prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, które
pochodzą z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego.

Podmiotem przestępstwa jest KAŻDY kto dopuszcza się czynu
przestępstwa

Ustawa z dnia 16 listopada 2000

roku o przeciwdziałaniu praniu

pieniędzy i finansowaniu

terroryzmu

Art. 2
9)

praniu pieniędzy

– rozumie się przez to zamierzone postępowanie polegające na:

a) zamianie lub przekazaniu wartości majątkowych pochodzących z działalności o
charakterze przestępczym lub z udziału w takiej działalności, w celu ukrycia lub
zatajenia bezprawnego pochodzenia tych wartości majątkowych albo udzieleniu
pomocy osobie, która bierze udział w takiej działalności w celu uniknięcia przez nią
prawnych konsekwencji tych działań,

b) ukryciu lub zatajeniu prawdziwego charakteru wartości majątkowych lub praw
związanych z nimi, ich źródła, miejsca przechowywania, rozporządzania, faktu ich
przemieszczania, ze świadomością, że wartości te pochodzą z działalności o
charakterze przestępczym lub udziału w takiej działalności,

c) nabyciu, objęciu w posiadanie albo używaniu wartości majątkowych pochodzących z
działalności o charakterze przestępczym lub udziału w takiej działalności,

d) współdziałaniu, usiłowaniu popełnienia, pomocnictwie lub podżeganiu w
przypadkach zachowań określonych w lit. a – c
– również jeżeli działania, w ramach których uzyskano wartości majątkowe, były
prowadzone na terytorium innego państwa niż Rzeczpospolita Polska.

Do najważniejszych jej postanowień należy zaliczyć:

• zwiększenie zbioru instytucji obowiązanych, do których zalicza się

nie tylko banki, ale także m.in.: domy maklerskie, KDPW, fundusze
inwestycyjne, przedsiębiorstwa leasingowe, Pocztę Polską czy
podmioty. Których działalność związana jest z grami losowymi;

• powołanie GIIF oraz nakreślenie jego zadań;
• ustalenie zasad w zakresie rejestracji transakcji powyżej 10 000

EUR, a także operacji podejrzanych bez względu na to , jakiej sumy
dotyczą;

• określenie zasad dotyczących ujawniania danych klientów oraz

poszczególnych transakcji na żądanie GIIF bądź innego organu
prowadzącego dochodzenie w sprawie prania brudnych pieniędzy;

• regulacje dotyczące identyfikacji klientów;
• zalecenia w zakresie współpracy pomiędzy jednostkami

współpracującymi a GIIF oraz innymi instytucjami;

• określenie zasad w zakresie kontroli instytucji obowiązanych;
• wprowadzenie regulacji dotyczących zatrzymania dyspozycji klienta;
• obowiązek prowadzenia szkoleń w zakresie przeciwdziałania praniu

brudnych pieniędzy oraz wypracowania procedur w tym obszarze.

Polski system walki z praniem brudnych

pieniędzy tworzą:

a. Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF),

b. Instytucje obowiązane,

c. Jednostki współpracujące ( sądy, prokuratura,
jednostki podległe lub nadzorowane przez ministra
właściwego do spraw wewnętrznych, organy kontroli
skarbowej, organy podatkowe, celne organy inspekcji
celnej, organy nadzoru nad rynkiem finansowym, NBP,
NIK, Bank Funduszy Gwarancyjnych, Krajowa
Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa,
Związek Banków Polskich).

Do najważniejszych zadań GIIF, zgodnie z ustawą

należy:

uzyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji w trybie
określonym w ustawie oraz podejmowanie działań w celu przeciwdziałania praniu
pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a w szczególności:

1) badanie przebiegu transakcji, co do których Generalny Inspektor powziął
uzasadnione podejrzenia;
2) przeprowadzanie procedury wstrzymania transakcji lub blokady rachunku;
3) rozstrzyganie w przedmiocie zwolnienia zamrożenia wartości majątkowych;
4) udostępnianie i żądanie przekazania informacji o transakcjach;
5) przekazywanie uprawnionym organom dokumentów uzasadniających
podejrzenie popełnienia przestępstwa;
6) inicjowanie i podejmowanie innych działań w celu przeciwdziałania praniu
pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w tym szkolenie pracowników instytucji
obowiązanych w zakresie zadań nałożonych na te instytucje;
7) sprawowanie kontroli przestrzegania przepisów dotyczących przeciwdziałania
praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
8) współpraca z zagranicznymi instytucjami i międzynarodowymi organizacjami
zajmującymi się przeciwdziałaniem praniu pieniędzy lub finansowaniu
terroryzmu;
9) nakładanie kar pieniężnych, o których mowa w ustawie.

Kontrole przeprowadzone przez

GIIF

Kontrole w 2010 r. objęły następujące kategorie
instytucji obowiązanych:
• banki – 2,
• oddziały instytucji kredytowych – 3
• notariusze – 8,
• adwokaci – 1,
• banki spółdzielcze – 3,
• spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe – 1,
• podmioty prowadzące działalność w zakresie
usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych – 1,
• podmioty prowadzące działalność w zakresie gier
losowych i zakładów wzajemnych –2.

Kontrole przeprowadzone przez

instytucje nadzorujące:

• Narodowy Bank Polski – 1758 przeprowadzonych kontroli w
1809 kantorach,
• Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową –
22 kontrole w Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo
Kredytowych,
• Komisję Nadzoru Finansowego – 9 kontroli w bankach, 18
kontroli w bankach spółdzielczych, 7 kontroli w domach
maklerskich, 4 kontrole w towarzystwach ubezpieczeń, 2
kontrole w towarzystwach funduszy inwestycyjnych oraz 8
kontroli w oddziałach instytucji kredytowych
• Prezesów Sądów Apelacyjnych – 151 kontroli u notariuszy,
• Naczelników Urzędów Celnych – 176 kontroli w 31
podmiotach prowadzących salony gier i kasyna gry.
• Urzędy Kontroli Skarbowej – 16 przeprowadzonych kontroli.

Pochodzenie brudnych

pieniędzy

• czyste

• szare

• brudne

Dwie ostatnie grupy przynoszą bardzo
wysokie dochody, dlatego dla osób
które je uzyskują jest rzeczą ważną
aby je zalegalizować.

W Polsce największe dochody sprawcy

czerpią z następujących przestępstw:

• kradzież samochodów,
• produkcja i sprzedaż narkotyków,
• przemyt artykułów tytoniowych i napojów

alkoholowych, handel pirackimi kasetami, płytami
CD i DVD, oprogramowaniem,

• handel próbkami markowych towarów,
• nielegalny przemyt ludzi za granicę,
• handel żywym towarem, prostytucja, wymuszanie

haraczy, rozboje włamania,

• nielegalny hazard,
• oszustwa finansowe.

Etapy i metody prania brudnych

pieniędzy

Dwa etapy prania pieniędzy:

1. pranie pieniędzy pierwszego stopnia (money
laundering) - można przy tym etapie wymienić takie
transakcje, jak: wymiana nielegalnych środków np. na
papiery wartościowe.
2. pranie pieniędzy drugiego stopnia –W tym etapie
dokonywane są średnio- i długoterminowe transakcje
tak długo, aż powiązanie pieniędzy z daną działalnością
będzie całkowicie niemożliwe. Zakończeniem tego
etapu jest przedstawienie dochodów przed organami
podatkowymi i pokrycie nałożonych na nie podatków.

W literaturze wyróżniane są trzy fazy prania

brudnych pieniędzy:

I. Umiejscawianie (placement),
II. Maskowanie (layering),
III. Integracja/legalizacja (integration).

Warto również wymienić także fazę

przygotowawczą, która obejmuje

wszelkie działania poprzedzające

umieszczenie brudnych pieniędzy w

systemie finansowym.

FAZA UMIEJSCAWIANIA

•

Smurfing

•

Structuring

•

Blending

•

Kasyna, gry losowe, wyścigi konne

•

Zakup oraz sprzedaż walut obcych w

kantorach

•

Rynek ubezpieczeń

•

Udzielanie kredytu

•

Nielegalne zatrudnienie

•

Inne techniki charakterystyczne dla fazy

umiejscawiania

TECHNIKI FAZY

MASKOWANIA

W omawianej fazie najczęściej są wykorzystywane następujące metody:
- Dokonywanie dużej liczby transferów pieniężnych zarówno w drodze
prostego wydania dyspozycji, jak i przy wykorzystaniu zleceń stałych.
Najczęściej wykorzystywana jest droga elektroniczna, gdzie pranie
pieniędzy odbywa się poprzez przelewanie z jednego rachunku na drugi, a
podstawą przelewów są fikcyjne tytuły. Zazwyczaj wykorzystywane są tu
firmy posiadające rachunki bankowe w rajach podatkowych, gdzie nie jest
przywiązywana uwaga do pochodzenia środków.
- Skrzynka rozdzielcza – zasilanie rachunku kwotami poniżej progu
wymagającego rejestracji, pochodzącymi z różnych źródeł. Po osiągnięciu
odpowiedniego salda środki przelewane są na inny rachunek bądź rachunki.
- Kupno instrumentów finansowych, a następnie dokonywanie rozmaitych
operacji z ich użyciem.
- Realizacja czeków podróżnych w celu otrzymania gotówki.
- Zakup ubezpieczenia na życie wraz z funduszem inwestycyjnym, w tych
państwach, gdzie taka polisa upoważnia do renty, można nią obracać
niemalże jak zwykłym towarem na rynku. Istnieje zatem możliwość
sprzedania jej bądź zamiany na inne inwestycje.
- Przelew na nieistniejące konto nieistniejącego klienta

FAZA INTEGRACJI

- Blending
- Obrót (kupno i sprzedaż) dobrami trwałymi
charakteryzującymi się wysoką ceną
- Transakcje w imporcie i eksporcie
- Zaciąganie kredytów a następnie ich spłata
- Transakcje rodzinne
- Oferowanie i udzielanie kredytów legalnym podmiotom na
atrakcyjnych warunkach.
- Wykorzystywanie długoterminowych depozytów jako
zabezpieczenia kredytu zaciągniętego w innym banku,
najczęściej w innym państwie.
- Mieszanie dochodów z legalnej działalności z wartościami
majątkowymi pochodzącymi z przestępstwa.
- Akredytywy
- Kasyna

Skutki prania brudnych pieniędzy

1. destabilizuje system finansowy państwa, a w szczególności system podatkowy;
dotyczy to zwłaszcza państw o nie w pełni stabilnych systemach gospodarczych,
gdyż brudne pieniądze po przeprowadzeniu operacji uprania wyprowadzane są do
państw o stabilniejszym systemie finansowym gdzie ramach pralni często
inwestowane są w przedsięwzięcia okresowo zwolnione z opodatkowania i
likwidowane przed końcem ulgi, w efekcie podmioty działające legalnie płaca
wyższe podatki, kapitał nie tworzy nowych miejsc pracy, gdyż ma charakter
spekulacyjny i powoduje drenaż gospodarki zamiast jej rozwoju;

2. narusza zasady gospodarki rynkowej , niszczy uczciwa konkurencję gdyż
głównym celem pralni jest wykazanie dochodu, co odbywa się poprzez zaniżanie
kosztów własnych, co powoduje eliminacje z rynku podmiotów działających
legalnie;

3. powoduje sztuczne zawyżanie cen na dobra, których zakup służy praniu
pieniędzy (głównie nieruchomości i dzieła sztuki);

4. umożliwienia kumulowanie kapitału w ramach przestępców;

5. wywołuje brak stabilności instytucji finansowych pośrednio lub bezpośrednio
zaangażowanych w pranie brudnych pieniędzy.

Zapobieganie praniu brudnych

pieniędzy

W Polsce podstawowym sposobem

zapobiegania tego procederu są przede

wszystkim regulacje prawne (KK z 1997

r., Ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o

przeciwdziałaniu prania pieniędzy i

finansowaniu terroryzmu). Jak również

bardzo ważną role odgrywają organy

takie jak GIIF, instytucje obowiązane i

jednostki współpracujące związane z

przeciwdziałaniem praniu pieniędzy.

Metody walki z praniem

pieniędzy

• identyfikacja klienta
• transakcje podejrzane
    - transakcje niejasne
    - transakcje nietypowe
    - transakcje nadzwyczajne
Również ważnym kryterium jest
badanie klienta przypadkowego.

Podczas identyfikacji klienta szczególnej uwagi wymagają
rodzaje przedsiębiorstw, które najczęściej wykorzystywane
są przy realizowaniu transakcji powiązanych z praniem
brudnych pieniędzy. Należą do nich:
• Instytucje świadczące usługi finansowe poza ściśle

kontrolowaną działalnością sektora finansowego, nawet
jeżeli utrzymują stałą współpracę z licencjonowanymi
bankami; należą do nich kantory walutowe, instytucje
zajmujące się inkasem czeków i usługami
telegraficznego przekazywania środków pieniężnych;

• Podmioty zajmujące się prowadzeniem gier hazardowych

(kasyna, loterie itp.);

• Przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem towarami o

wysokiej wartości jednostkowej, domy aukcyjne;

• Pośrednicy finansowi i podmioty prowadzące obsługę

rachunkową firm.

Jednym z ważniejszych dokumentów międzynarodowych
jest dyrektywa Rady 91/308/EWG z dnia 10 czerwca
1991 r. w sprawie uniemożliwienia korzystania z systemu
finansowego w celu prania pieniędzy. Dyrektywa ta
wymagała od Państw Członkowskich UE wprowadzenia
zakazu prania pieniędzy i zobowiązania sektora
finansowego, obejmującego instytucje kredytowe i
szeroka gamę innych instytucji finansowych, do:

• identyfikowania swoich klientów,
• prowadzenia odpowiednich rejestrów,
• ustanowienia wewnętrznych procedur szkolenia

personelu i zabezpieczeń w zakresie przeciwdziałania
praniu pieniędzy oraz zgłaszania właściwym organom
wszelkich przypadków, w których zachodzi podejrzenie
prania pieniędzy.

Innymi również ważnymi aktami prawnymi regulującymi
współpracę międzynarodową w sprawie zwalczania „prania
brudnych pieniędzy są:
a. KONWENCJA RADY EUROPY o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu i

konfiskacie dochodów pochodzących z przestępstwa oraz o
finansowaniu terroryzmu, sporządzona w Warszawie dnia 16
maja 2005 r.

b. Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26

października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystania z
systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz
finansowania terroryzmu

c. Dyrektywa 2001/97/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 4
grudnia 2001 r. zmieniająca Dyrektywę 91/308 EEC w sprawie
przeciwdziałania korzystania z systemu finansowego w celu
prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu
d. Decyzja Rady nr 2000/642/JHA z 17 października 2000 r. w
sprawie zasad współpracy pomiędzy jednostkami analityki
finansowej państw członkowskich w odniesieniu do wymiany
informacji
e. Rekomendacje Financial Action Task Force

BIBLIOGRAFIA:

Literatura:
1. Bieniek B., Pranie brudnych pieniędzy, Warszawa 2010.
2. Grzywacz J., Pranie pieniędzy, Warszawa 2010.
3. Pływaczewski E., Pranie brudnych pieniędzy, Warszawa 1993
Artykuły:
4. Jankowski R., Proceder prania brudnych pieniędzy – metodologia,
przyczyny i skutki.
Akty prawne:
5. Ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu
pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz.
1505).
6. Kodeks karny – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku.
Strony internetowe:
7.

Document Outline