Pozycja Polski w strukturze

geologicznej Europy

Główne rysy budowy

geologicznej Europy

Bibliografia:

• Geologia mineralna, Włodzimierz
Mizerski

• Grafika z google

Kinga Śleziak
Kamil Świątek
Natalia
Ślęczkowska
Tobiasz
Tylmanowski

Główne jednostki tektoniczne

Europy

• Prekambryjska platforma

wschodnioeuropejska

• Kaledonidy N i NW Europy
• Platforma paleozoiczna zachodniej i

środkowej Europy

• Paleozoiczna platforma scytyjska na

SE

• Struktura hercyńska Uralu
• Strefa fałdowań alpejskich na S

kontynentu

Elementy kontynentu europejskiego w obrębie prakontynentów Baltika,
Awalonia, Pangea i Laurencja

Najstarsze skały fundamentu odsłaniają się na tarczy

bałtyckiej, w północno- wschodniej części półwyspu Kola.
Są to archaiczne gnejsy i granitognejsy (3,8-3,2 mld lat).

W tym samym rejonie występują także nieco młodsze

kwarcyty żelaziste

i gnejsy biotytowe(2,8 mld lat). Gnejsy

znane tez z tarczy ukraińskiej mają wiek 3-2,7 mld lat.

W większości fundament krystaliczny platformy składa

się ze skał proterozoiku, wieku 2,5-1,7mld lat. Są to
głównie gnejsy i łupki krystaliczne, niekiedy też ofiolity,
będące pozostałością skorupy oceanicznej wbudowanej w
kontynent podczas subdukcji.

Główne jednostki
tektoniczne Europy

Podczas orogenezy karelskiej

(sfekofeńskiej) ok. 1,7 mld lat temu miał
miejsce silny metamorfizm, w wyniku
którego powstały skały proterozoiczne
podłoża. Następnie nastąpiła orogeneza
gotyjska (1,4 mld lat temu), której
towarzyszył silny magmatyzm granitoidowy.

Po ruchach gotyjskich powstała seria

jotnicka (piaskowce ze zlepieńcami i
wulkanitami) wieku 1,4-1,2 mld lat w
północnej części platformy i piaskowce
owruckie na południu platformy.

Po ich powstaniu nastąpiła orogeneza

dalslandzka (1mld lat temu), która
ostatecznie usztywniła podłoże platformy i
odegrała istotną rolę w brzeżnych częściach
tarczy bałtyckiej.

Pozycja Polski na tle jednostek

tektonicznych Europy

• -prekambryjska platforma

wschodnioeuropejska

• -młoda platforma paleozoiczna

zachodniej i środkowej europy

• -strefa fałdowań alpejskich Europy

środkowej

TESZ-Trans European

Suture Zone

• Strefa paleozoicznej kolizji

prekambryjskiego kratonu
wschodnioeuropejskiego z
mikrokontynentami- AWALONIĄ,
BARRANDIENEM i ARMORYKĄ, które
oderwaly się od lezącej na południu
GONDWANY.

Strefa TEISSEYRE’A-

TORNQUISTA

• Strefa T-T jest granicą między

prekambryjską platformą zachodniej i
środkowej Europy których pokrywa
osadowa zazębia się ze sobą a od
permu powstawała w obrębie
jednego basenu sedymentacyjnego

Piętrowość budowy geologicznej

Polski

• Terrany - jednostka

tektoniczna

orogenu

o stosunkowo jednorodnej

budowie geologicznej, oddzielona od
innych podobnych jednostek
relatywnie ostro wyrażoną strefą
nieciągłości (tzw.
szwem tektonicznym). Terrany
powstają z odrębnych bloków
skorupy ziemskiej, przede wszystkim

kontynentalnej

, które zderzyły się ze

sobą, przyrastając do istniejącego

kratonu

lub do siebie nawzajem.

3 strefy po ruchach

waryscyjskich

• Orogen waryscyjski
• Przedpole orogenu waryscyjskiego
• Platforma prekambryjska

Ruchy laramijskie

• Kreda-kenozoik, wypietrzenie

obszaru i powstanie rozległych
jednostek tektonicznych o kierunku
NW-SE

Ruchy Alpejskie

• Płaszczowinowa struktura Karpat
• Nasunięcie się Karpat ku północy
• Powstanie rowu przedgórskiego
• Rów przedgórski oraz Karpaty

nałożone na jednostki starsze

-plan podkenozoiczny

Plan
waryscyjski-

Regionalizacja geologiczna Polski

Jednostki tektoniczne Polski

• Prekambryjskie

platforma wschodnioeuropejska

• Paleozoiczne

blok dolnośląki
struktura śląsko-morawska
zapadlisko górnośląskie
trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich
antyklinorium dolnego Sanu

• Laramijskie

niecka brzeżna
wał środkowopolski
niecka szczecińsko-łódzko-miechowska
monoklina przedsudecka i śląsko krakowska
niecka opolska

• Alpejskie

Karpaty
zapadlisko przedkarpackie

PLATFORMA

WSCHODNIOEUROPEJSK

A

JEDNOSTKI PLATFORMOWE

• OBNIŻENIE (SYNEKLIZA)

PERYBAŁTYCKIE

• WYNIESIENIE (ANTEKLIZA) MAZURSKIE
• OBNIŻENIE PODLASKIE
• STRUKTURA ZRĘBOWA PODLASKO-

LUBELSKA

W podłożu krystalicznym wyróżniamy

jednostki różnego wieku:

Prekarelskie strefy fałdowe: zbudowany z silnie
zmetamorfizowanych skal- grupy granulitowej(starsze)
i grupy plagiognejsowych(młodsze)

Prekarelskie masywy granitowe: zbudowane z
ortoklazowych i mikroklinowych granitów.

Karelski kompleks metamorficzno-magmowy:skały
zmetamorfizowane i sfałdowane- amfibolity, łupki
krystaliczne
gnejsy(część dolna) i łupki krystaliczne,
kwarcyty(starsze)

Gotyjska strefa metamorficzno-magmowa: 1500-1300mln lat
orogeneza gotyjska intruzje granitów rapakiwi i anortyzotowe
(bogate złoża rud magnetytowo-tytanitowo-ilmenitowe)

Kompleks quasi-platfomowy: skały okruchowe z pokrywami
I sillami ryolitów i diabazów- osady molasowe

Paleozoiczne intruzje syenitowe i gabrowe.

KOMPLEKSY

STRUKTURALNE

• EDIAKARSKO-

STAROPALEOZOICZNY

• DEWOŃSKO-KARBOŃSKI
• PERMSKO-MEZOZOICZNY
• PALEOGEŃSKO-NEOGEŃSKI
• CZWARTORZĘDOWY

Osady Kaledońskie Obniżenia Perybaltyckiego

Sylur(występują w rowach-
mają miąższość do 2km, na
wyniesieniach od 0 do
kilkuset metrów) W polsce
do 1,5km.

Późny

Postludlow

Łupki margliste i iłowce ze
skamieniałościami fauny
płytkowodnej

Ludlow

Łupki ilaste z bogatą fauną
graptolitową

Wczesny

Wenkok
Landower

Ordowik(występuje tylko w
rowach i są małej
miąższości)

Późny

Aszgil

Piaszczyste wapienie z
graptolitami

Karadok

Wapienie detrytyczne z
graptolitami

Środkowy

Landeil
Lanwirn

Wczesny

Arenig

Glaukonitowe piaskowce

Tremadok

Iłowce wapniste z
soczewkami wapieni-
(formacja słowinska i
piaśnicka)

Kambr(wystepują tylko w
rowach)

Górny

Potsdam

Środkowy

Akad

Glaukonity(formacja
białogórska) iłowce
wapniste(formacja osiecka)
-Piaskowce formacji
dąbkowskiej
-Ciemno-szare
łupki(formacja sarbska)

Dolny

Georg

-Piaskowce i mułowce z
glaukonitami(formacja
Łeby) -Piaskowce kwarcowe
z trylobitami

Ediakar

Czerwone zlepieńce i piaskowce arkozowe(formacja smołdzińska i seria żarnowiecka
dolna)

Obniżenie podlaskie

Granice Obniżenia

podlaskiego

• Półn. Skrzydło

połogie

• Płd. Bardziej strome
• Półn granica –

zasięg utworów
paleozoicznych na
pow. Podpermskiej

• Płd. granica – strefa

dyslokacyjna

Przekrój geologiczny przez obniżenie

podlaskie

•

Najstarsze skały pokrywy osadowej – górny ediakar – czerwone piaskowce i zlepieńce o cechach
tillitów

•

Wyżej – bazalty, zlepieńce i aglomeraty tufowo – lawowe, są to warstwy wisznickie

•

Powyżej, zniezgodnością erozyjną – arkozy, piaskowce, zlepieńce + iłowce, mułowce – warstwy
kruszyniańskie (180 m miąższości)

•

Formacja włodawska

•

Na skałach serii włodawskiej – kompleks piaskowcowo – mułowcowy (700m), powstał w
morskim zbiorniku szelfowym

•

Następnie spoczywają transgresywne osady tremadoku (wczesny ordowik) – porowate
piaskowce kwarcowe przechodzące w iłowce

•

Transgresja postępuje na wschód – powstają zlepieńce, glaukonityty, wapienie

•

W wyższej częsci ordowiku powstają osady węglanowe z przeławiceniami mułowców
piaskowców i margli

Struktura zrębowa podlasko – lubelska

• Najstarsze skały – neoproterozoik –

czerwone i brunatne piaskowce
arokozowe

• Wyżej zalegają osady g. ediakaru –

seria sławatycka i siemiatycka
(wykszt. Podobnie jak w obniżeniu
podlaskim)

• Następnie leżą piaskowce i iłowce

serii białopolskiej oraz morskie
osady piaskowcowo – iłowcowe –
seria lubelska

• Skały kambru d. i śr. to seria osadów

piaszczysto – mułowcowych

• W ordowiku dominuje sed. węglanowa
• Osady syluru wykszt. w facjach ilasto

- węglanowych

• We wczesnym dewonie dominuje sed.

okruchowa, a w wyższej części
dewonu – węglanowa

• We franie sed. zostaje przerwana na

skutek fazy bretońskiej

• W późnym karbonie obszar przez

długi czas poddawany jest erozji i
został przykryty młodszymi osadami
w trakcie transgresji jurajskiej

Niecka nadbużańska