Dr hab. Aleksandra Tokarz, prof AWF

Wykład 9 z Psychologii

r.a.2010/2011

Mowa i komunikacja pozawerbalna

Wydział Turystyki i Rekreacji

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Im. B. Czecha w Krakowie

Mowa a język

• Język : „system znaków i reguł posługiwania się

nimi”

• Mowa: „konkretne czynności używania języka”
• Kompetencja językowa = wiedza dotycząca

posługiwania się językiem

• Kompetencja komunikacyjna = umiejętność

odpowiedniego używania języka

• Wypowiedź a dyskurs (rozmowa, złożona

wypowiedź , rozumowanie)

Istota języka

Język jako uniwersalna, biologiczna właściwość

gatunkowa człowieka

Natywistyczne podejście do badań w tym

zakresie - UNIWERSALNA GRAMATYKA

Początek: koncepcja Noama Chomsky’ego
2 składniki UG:
1. Ludziom wspólny jest system reguł formalnych

(syntaktycznych) języka

2. Uniwersalny jest system znaków

semantycznych

Język a porozumiewanie się zwierząt -1

• Dwoistość= podwójna artykulacja

• Produktywność= tworzenie nowych przekazów

• Arbitralność= zakres umowności znaku

• Zdolność do wymiany= przemienność ról

odbiorcy i nadawcy

• Specjalizacja= stopień powiązania sygnału i

reakcji

• Przemieszczanie się= odniesienia do czasu i

przestrzeni

• Transmisja kulturowa =przekazywanie przez

socjalizację

Język a porozumiewanie się

zwierząt -2

Cechy języka

Taniec
pszczó

ł

Zawołania
gibbonów

Język
ludzk

i

DWOISTOŚĆ

Nie(?)

Nie

TAK

PRODUKTYWNOŚĆ

Tak

Nie

TAK

ARBITRALNOŚĆ

Niewie
lka

Niewielka Wiel

ka

Język a porozumiewanie się

zwierząt -3

Cechy języka

Taniec
pszczó

ł

Zawołania
gibbonów

Język
ludzk

i

ZDOLNOŚĆ DO
WYMIANY

Tak

Tak

TAK

SPECJALIZACJA

Tak

Tak

TAK

PRZEMIESZCZANIE Tak

Nie

TAK

TRANSMISJA

KULTUROWA

Nie

Nie (?)

TAK

Język pełni dwie podstawowe funkcje

• Reprezentatywną

[przedstawieniową], czyli
pozwalającą nazwać rzeczywistość

• Komunikacyjną [użytkową],

ukierunkowaną na użytkowników
danego języka, tych , którzy się nim
posługują

Jakie są relacje między językiem a

poznaniem?

• Determinizm językowy: język

wyznacza i determinuje myślenie, nie
możemy pomyśleć o niczym, co nie
zostałoby wcześniej zakodowane w
języku.

• Relatywizm językowy [hipoteza

Sapira-Whorfa]: sposób ujmowania
świta zależy do języka, jakim
mówimy

[za Kurcz, 2000]

Funkcje zachowań niewerbalnych

Ogólne (za: Walbott, Scherer, 1985):

Semantyczna
Syntaktyczna
Pragmatyczna
Funkcja regulowania konwersacji

Funkcje zachowań niewerbalnych

Funkcje specyficzne:
Emblematy
Ilustratory
Wskaźniki emocji
Regulatory konwersacyjne
Autoadaptatory
Alteroadaptatory

Ograniczenia interpretacji języka ciała

• Różnice indywidualne
• Indywidualna odmienność w zakresie

ekspresji [wyrazistość]

• Choroby somatyczne
• Inteligencja emocjonalna
• Kompetencje społeczne
• Różnice kulturowe i społeczne