Układ bodźcowo-

przewodzący serca

• Odpowiedni rytm i synchronizację skurczów poszczególnych

części serca zapewnia jego układ bodźcowo-przewodzący.

• Układ ten podobnie jak układ nerwowy, przewodzi impulsy

elektryczne, jednakże w odróżnieniu od układu nerwowego
nie składa się z neuronów lecz z komórek mięśniowych
wyspecjalizowanych w przewodzeniu bodźców i odpowiednio
komunikujących się między sobą

• Cechami charakterystycznymi układu bodźcowo-

przewodzącego są jego autonomiczność i automatyzm.

• Impulsy pobudzające do skurczów są periodycznie

generowane przez wyspecjalizowane komórki mięśnia serca,
które nie są pobudzane bodźcami zewnętrznymi.

• Komórki układu przewodzącego serca komunikują się między

sobą elektrycznie za pomocą połączeń tworzonych przez
koneksony który nie powoduje on praktycznie żadnego
opóźnienia przenoszonego impulsu.

• Połączenia pomiędzy komórkami tworzone są na ich

końcach, zwykle jeden koniec komórki kontaktuje się z
dwoma innymi końcami.

• Utworzona w ten sposób sieć połączeń gwarantuje

rozchodzenie się pobudzenia we wszystkich komórkach i
zapobiega „zgubieniu” impulsu w przypadku
nieprawidłowego działania któregoś z elementów sieci.

• w skład układu bodźcowo- przewodzącego serca wchodzą

grupy komórek mięśniowych nazywane węzłami i pęczkami.

• Impulsy elektryczne decydujące o częstotliwości skurczów

serca generowane są w węźle zatokowo-
przedsionkowym nazywanym również rozrusznikiem serca.

• Węzeł ten położony jest w pobliżu ujścia żyły głównej górnej

do prawego przedsionka.

• Powstające tu, z częstotliwością wynoszącą około 78

impulsów/min., potencjały czynnościowe inicjują skurcz
przedsionków i jednocześnie za pośrednictwem pęczków
międzywęzłowych docierają do węzła przedsionkowo-
komorowego położonego w dolnej części przegrody
międzyprzedsionkowej.

• Charakterystyczną cechą części komórek wchodzących w

skład węzła przedsionkowo-komorowego jest mała prędkość
rozchodzenia się w nich potencjału czynnościowego, co
wynika bezpośrednio z małej prędkości narastania potencjału
czynnościowego tych komórek.

• w świetle tego mechanizmu jest jasne, że im szybciej błona jest

lokalnie depolaryzowana, tym szybciej powstaje różnica
potencjałów elektrycznych między obszarem pobudzonym i
niepobudzonym, a więc tym szybciej potencjał czynnościowy
przemieszcza wzdłuż błony.

• Dzięki powolnemu charakterowi depolaryzacji dochodzi więc w

strefie przedsionkowo-węzłowej do opóźnienia w przekazywaniu
pobudzenia do mięśni komór o około 0,1 s.

• Komórki węzła przedsionkowo-komorowego też posiadają

zdolność do samoistnego generowania potencjałów
czynnościowych.

• Jednak dzięki wolniejszemu narastaniu generowania potencjału w

fazie powolnej spoczynkowej depolaryzacji, częstotliwość
generowanych impulsów jest mniejsza niż w węźle zatokowo-
przedsionkowym (50/min)

• Zanim więc potencjał czynnościowy zostanie wygenerowany w

węźle przedsionkowo-komorowym jest on pobudzany impulsem
dochodzącym do niego z wyższego piętra układu przewodzącego,
to znaczy z węzła zatokowo-przedsionkowym.

• Rozprzestrzenienie się pobudzenia w mięśniach komór

zapewnia pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa), jego
odnogi i włókna Purkiniego.

• Pęczek Hisa wychodzi z węzła przedsionkowo-komorowego

w postaci jednego pnia i następnie rozdziela się na dwie
odnogi : lewą i prawą.

• Odnogi biegną w kierunku koniuszka serca i w jego pobliżu

zakręcają się w stronie podstawy serca.

• W miarę oddalania się od pnia odnogi rozdzielają się coraz

bardziej, by w końcu stać sie pojedynczymi włóknami
rozchodzącymi się w mięśniu komór.

• Pęczek przedsionkowo-komorowy zbudowany jest z

komórek przewodzących nazywanych włóknami Purkiniego.

• Pęczek Hisa posiada zdolność do samoistnego generowania

potencjałów czynnościowych, jednakże ich częstotliwość
jest jeszcze mniejsza od częstotliwości węzła
przedsionkowo-komorowego (30/min)

• wynika stąd, że pęczek Hisa jest w

stanie przyjąc funkcję rozrusznika
serca, lecz jedynie w przypadku
uszkodzenia wyższych pięter układu
przewodzącego, gdyż w przeciwnym
razie zostanie on pobudzony przez
węzeł przedsionkowo-komorowy.

•Potencjał

czynnościowy

mięśniowy komórki

roboczej serca

• Potencjał czynnościowy mięśniowy

komórki roboczej serca różni się
istotnie od potencjału
czynnościowego neuronu lub komórki
mięśnia szkieletowego. W jego
przebiegu wyróżnia sie kilka faz które
związane są z działaniem wielu
typów kanałów jonowych.

Faza 0

• Po pobudzeniu i przekroczeniu przez

potencjał błony wartości progowej;
następuje aktywacja napięciowo-
zależnych kanałów sodowych.
Napływ jonów sodu do wnętrza
komórki powoduje gwałtowną
depolaryzację błony do wartości
+25mV. W związku ze zmianą
potencjału błonowego do wnętrza
komórki zaczyna płynąć prąd
Chlorkowy.

Faza 1

• Prąd chlorkowy oraz zmniejszenie prądu

sodowego są przyczyną spadku potencjału
błonowego.

• Zbytniemu spadkowi potencjału

przeciwdziała dokomórkowy prąd
wapniowy, który zaczyna płynąć przez
aktywowane napięciem kanały wapniowe
typu L. Kanały te otwierają się gdy
potencjał błonowy jest większy od około
-35mV.