Model pracy z uczniem 
niedostosowanym społecznie 
lub zagrożonym 
niedostosowaniem 
społecznym

Opracowały:

Joanna Marlęga

Iwona Ptak

Uczeń niedostosowany społecznie lub 
zagrożony niedostosowaniem społecznym 
uzyskuje orzeczenie o potrzebie kształcenia 
specjalnego na mocy  decyzji Zespołu 
orzekającego, działającego w publicznej 
poradni psychologiczno-pedagogicznej. W 
orzeczeniu Zespół przedstawia diagnozę,  
zalecenia i uzasadnienie. W orzeczeniu o 
potrzebie kształcenia specjalnego zalecane są 
warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, formy 
stymulacji,  terapii, usprawnienia, rozwijania 
potencjalnych możliwości i mocnych stron  
dziecka, a także najkorzystniejsze dla dziecka 
formy kształcenia specjalnego,  np. 
młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub 
młodzieżowym ośrodku socjoterapii.

Orzeczenie o potrzebie kształcenia 

specjalnego

W diagnozie zawarte są informacje



poziom rozwoju intelektualnego,



przyczyny niedostosowania społecznego,



poziom rozwoju poszczególnych funkcji 
poznawczych,



cechy społecznego funkcjonowania ucznia,



zaburzenia emocjonalne,



poziom opóźnienia szkolnego.

Zalecenia i wnioski



dostosowanie wymagań do możliwości ucznia,



zajęcia terapii pedagogicznej,



socjoterapia,



psychoterapia,



profilaktyka uzależnień,



resocjalizacja,



utrwalenie norm i zasad współżycia 
społecznego.

Wskazania

1)

Pomoc uczniom mającym  niepowodzenia szkolne w 
przygotowaniu ich do pełnego uczestnictwa w żuciu 
grupy dzieci.

2)

Ukierunkowanie aktywności ucznia poprzez 
stworzenie warunków do rozwoju zainteresowań, 
wzmacnianie poczucia własnej wartości, samooceny, 
odpowiedzialności za własne działania.

3)

Pomoc w nawiązywaniu pozytywnych kontaktów 
społecznych z rówieśnikami.

4)

Modyfikowanie wzorów zachowań, wskazywanie 
innych, alternatywnych i adekwatnych do wymagań 
konkretnych sytuacji wychowawczych.

5)

Promocja zdrowego stylu życia (profilaktyka 
uzależnień).

6)

Włączanie uczniów niedostosowanych do zajęć z 
zakresu strategii radzenia sobie ze stresem, treningów 
umiejętności społecznych.

7)

Wprowadzenie zajęć alternatywnych do zachowań 
ryzykownych młodzieży- odpowiadających 
zainteresowaniom uczniów.

Objawy nieprzystosowania 
społecznego wg. Ministerstwa 
Edukacji Narodowej



nagminne wagary,



ucieczki z domu i włóczęgostwo,



sporadyczne lub systematyczne picie 
alkoholu,



odurzanie się (jego prośby i faktyczne 
odurzanie się),



niszczenie mienia,



stosowanie przemocy,



bójki,



przywłaszczenie cudzego mienia,



kradzieże,



udział w grupach negatywnych,



usiłowanie i dokonanie samobójstwa.

Wybrane narzędzia diagnostyczne

1) 

Skala nieprzystosowania społecznego (SNS)  

wg. Lesława Pytki,

2)

 Arkusz Diagnostyczny Stotta w adaptacji 

Konopnickiego jako przykład wielowymiarowej 
diagnozy poziomu i rozwoju niedostosowania 
społecznego,

3)

 Kwestionariusz Achenbacha jako narzędzie do 

oceny stopnia i typu zaburzeń zachowania,

4)

 Skale Diagnostyczne dla dzieci- CAS i dla 

rodziców  - P-CAS do diagnozy zaburzeń w 
zachowaniu u dzieci.

5)

 Skala Wykolejenia w tłumaczeniu 

Radochońskiego,

6) 

Arkusz Zachowania się ucznia Markowskiej 

do oceny przystosowania szkolnego,

7) 

Inwentarz Jesnessa jako technika 

diagnozowania asocjalności,

8) 

Model diagnozowania niedostosowania 

społecznego i asocjalności Stanika,

9) 

Kwestionariusz Wywiadu Środowiskowego 

i Skale Oceny Funkcjonowania 
Społecznego- diagnoza kliniczna w ujęciu 
Ostrowskiej.

Aktywizujące metody i formy pracy

1) 

Zasada demokratyzacji pracy wychowawczej tzn. 

uczniowie powinni ponosić współodpowiedzialność 
za rekonstrukcję swojej osobowości.

2) 

Indywidualizowanie nauczania należy

:



zmierzać do rozwoju i wzmocnienie motywacji i chęć 
do nauki,



dobrze poznać ucznia.

3) 

Stopniowanie trudności przez odpowiednie 

dostarczanie uczniom zadań szkolnych pod 
względem ilości, jak i stopnia trudności oraz 
właściwe używanie wzmocnień pozytywnych. 

4) 

Funkcje oceny szkolnej powinna ona stanowić 

bodziec do działania oraz uzyskiwanie przez uczniów 
odpowiedniej gratyfikacji.

5)

 zasada pomocy w nauce by:



Przywrócić wiarę ucznia w uzyskanie pomyślnych 
wyników,



Nadrobić zaległości szkolne,



Przezwyciężyć nieufność i niechęć do nauczycieli i 
rówieśników

6) 

Zasada dominacji wychowania czyli 

podporządkowanie wszelkich oddziaływań 
dydaktycznych celom wychowawczym w celu 
wzbogacenia jego osobowości  wychowanka oraz 
zainteresowania go treściami nauczania.

7) 

metody i formy aktywizujące. Należy do nich 

m.in.:

a)

giełda pomysłów,

b)

burza mózgów,

c)

gry dydaktyczne (symulujące, inscenizację),

d)

dramy,

e)

metody sytuacyjne,

f)

metody laboratoryjne,

g)

metody problemowe.

8

) 

Zasada systematyczności, tj. konieczności 

planowego, konsekwentnego, systematycznego 
realizowania założeń edukacyjnych i 
wychowawczych.

9) 

Zasada treści kształcących tzn. eksponowanie 

tych treści nauczania, które kształtują u ucznia 
pozytywne cechy osobowości:

a)

Wrażliwość,

b)

Współczucie,

c)

Prawdomówność,

d)

Uczciwość,

e)

Pracowitość,

f)

Sumienność,

g)

Kulturę osobistą.

10)

 zasada nauczania zespołowego tj. stwarzanie 

sytuacji interakcyjnych, zaspokajanie potrzeby 
zrzeszenia się ,nadawaniu pozytywnego kierunku 
działania. Organizowanie procesu dydaktycznego z 
uwzględnieniem zainteresowań uzdolnień potrzeb, 
oraz cech osobowości ucznia.