Małgorzata Repa gr.45

HORMONY

PODWZGÓRZA,

PRZYSADKI,

PRZYTARCZYC.

LEKI WPŁYWAJĄCE

NA METABOLIZM

KOŚCI.

PRZEDNI PŁAT
PRZYSADKI WYDZIELA:



Kortykotropinę (ACTH)



Somatotropinę



Folitropinę (FSH)



Lutropinę (LH)



Tyreotropinę (TSH)



Prolaktynę

TYLNY PŁAT
PRZYSADKI WYDZIELA:



Wazopresynę



Oksytocynę

HORMONY PODWZGÓRZOWE:

 Hormon uwalniający kortykotropinę (CRH)

 Hormon uwalniający wzrostu (GHRH)

 Somatostatyna (h. hamujący uwalnianie h. wzrostu)

 Hormon uwalniający gonadotropinę (GnRH)

 Hormon uwalniający tyreotropinę (TRH)

 Hormon hamujący uwalnianie prolaktyny

ZASTOSOWANIE HORMONÓW PODWZGÓRZA I

PRZYSADKI MÓZGOWEJ:

Stosuje się je w celach diagnostycznych i terapeutycznych.

•

Hormony podwzgórza-przydatne są do oceny czynności
hormonalnej przedniego płata przysadki mózgowej.

•

Hormony przedniego płata przysadki- przydatne do oceny
czynności hormonalnej narządów docelowych, pobudzania tej
czynności w stanach ich niewydolności oraz w celu leczenia
zastępczego w stanach niedoborów hormonalnych.

•

Hormony tylnego płata przysadki- leczniczo w celu pobudzenia
określonych czynności fizjologicznych.

Hormony podwzgórza i przysadki mózgowej są

peptydami lub

małymi białkami

-> intensywnie metabolizowane w jelicie po

podaniu

doustnym

-> większość z tego względu podawana

pozajelitowo

Hormony podwzgórza i

przedniego płata przysadki
mózgowej

Hormony tylnego płata

przysadki mózgowej i leki
pokrewne

Kortykotropina i leki pokrewne

1.Kozyntropina

2.Trifluorooctan kortykoreliny

1.Desmopresyna i Wazopresyna

2.Oksytocyna

Hormon wzrostu i leki pokrewne

1.Somatotropina

2.Somatrem

3.Sermorelina

4.Oktreotyd

5.Pegwisomant
Gonadotropiny i leki pokrewne

1.Gonadotropina kosmówkowa i

menotropiny

2.Leuprolid

3.Gonadorelina

4.Gozerelina

5.Nafarelina

6.Abareliks
Inne leki

Kabergolina i Bromokryptyna

LEKI DZIAŁAJĄCE NA PODWZGÓRZE I PRZYSADKĘ

MÓZGOWĄ:

HORMONY PRZEDNIEGO

PŁATA PRZYSADKI

MÓGZOWEJ

HORMONY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI
MÓZGOWEJ



KORTYKOTROPINA I LEKI POKREWNE

Kortykotropina (ACTH)

-peptyd z 39 aminokwasów
-wydzielany pod wpływem podwzgórzowego CRH
-pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortyzolu,
aldosteronu, androgenów nadnerczowych

PREPARATY KORTYKOTROPINY

1.KOZYNTROPINA

-Syntetyczna forma kortykotropiny ludzkiej (mniej reakcji
uczuleniowych niż kortykotropina z przysadek świńskich->
zalecana).

ZASTOSOWANIE KLINICZNE:



Testy diagnostyczne:

-różnicowanie wrodzonego przerostu kory nadnerczy z
hiperandrogenizmem pochodzenia jajnikowego
-diagnostyka niedoczynności kory nadnerczy

(oznaczenie stężenie

kortyzolu we krwi przed wstrzyknięciem kozyntropiny i po nim. Zdrowi->
rośnie stężenie kortyzolu we krwi. Chorzy z niedoczynnością- brak wzrostu
kortyzolu)

-

Pacjenci z pierwotną niedoczynnością: stężenie kozyntropiny jest
podwyższone, ponieważ kora nadnerczy zwrotnie nie hamuje
czynności podwzgórza i przysadki mózgowej.

-

Pacjenci z wtórną niedoczynnością: stężenie kozyntropiny
obniżone z powodu niedostatecznego wydzielania przez przysadkę

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:



Syntetyczna forma wywołuje mniej uczuleń.

2.TRIFLUOROOCTAN KORTYKORELINY

-Hormon uwalniający kortykotropinę-> jego podanie pobudza
wydzielanie kortykotropiny i kortyzolu

ZASTOSOWANIE KLINICZNE:



Różnicowanie kortyzolemii (zespół Cushinga):

-

pochodzenia przysadkowego

(nadmierne wydzielanie

kortykotropiny przez gruczolaka przysadki)
-

pochodzenia nadnerczowego

(nadmierne wydzielanie kortyzolu

przez guz kory nadnerczy)



HORMON WZROSTU I LEKI POKREWNE

Hormon wzrostu (somatotropina):

-peptyd 191 aminokwasów
-działa bezpośrednio i pośrednio na czynność wielu
narządów: pobudza lipolizę, antagonizuje hipoglikemizujące
działanie insuliny
-działa za pośrednictwem

IGF-

> wzrost szkieletu, transport

aminokwasów, synteza białek, kwasów nukleinowych,
proliferacja komórek
-wydzielanie pobudzane przez

GHRH

, hamowane przez

somatostatynę

Hormon wzrostu i leki

pokrewne

Somatotropina

Somatrem

Sermorelina

Oktreotyd

Pegwisomant

Karbegolina, Bromokryptyna

PREPARATY HORMONU WZROSTU

1.

SOMATREM

-syntetyczny preparat stosowany przy niedoborze hormonu
wzrostu

ZASTOSOWANIE KLINICZNE:



Leczenie niedoboru hormonu i u ludzi z niskim wzrostem

(niektórzy zapadali na ch.Creutzfeldta-Jakoba)



Niedobory hormonu uwarunkowane:

-

Zespół Turnera

-

Zespół Pradera-Williego

-

Przewlekła niewydolność nerek

-

Mukowiscydoza

-

Dzieci po radioterapii (słabiej reagują z powodu nowotworów-
>większe dawki)

FARMAKOKINETYKA:

Somatrem i rekombinowana somatotropina:

podskórnie

1x na

dobę

PREPARATY HORMONU UWALNIAJĄCEGO HORMON
WZROSTU

2

.SERMORELINA

-Syntetyczny

analog GHRH

ZASTOSOWANIE KLINICZNE:

Różnicowanie niedoboru hormonu wzrostu:



O etiologii podwzgórzowej



O etiologii przysadkowej

Oznaczanie stężenia hormonu wzrostu w warunkach
podstawowych i po jednorazowym wstrzyknięciu sermoreliny.
Prawidłowa reakcja wskazuje na zdolność przysadki do
wydzielania hormonu wzrostu i pozwala rozpoznać
podwzgórzowe tło jego niedoboru.

PREPARATY HORMONU HAMUJĄCEGO
UWALNIANIE HORMONU WZROSTU

3

.SOMATOSTATYNA

ZASTOSOWANIE KLINICZNE:



hormon hamujący wydzielanie GH



Hamuje wydzielanie innych gruczołów dokrewnych w tym trzustki

(insulina, glukagon) i żołądka (gastryna, sekretyna, VIP, pepsyna,
HCl)

•

stosowany w przebiegu nadżerek, owrzodzeń, krwotocznego
zapalenia błony śluzowej

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:



hipoglikemia (po 2-3h może przejść w hiperglikemię)



nudności



uderzenia gorąca, nudności, bóle brzucha, biegunka-> przy

szybkim podaniu

4

. OKTREOTYD

-analog somatostatyny z 8 aminokwasów
-45x silniej niż somatostatyna hamuje wydzielanie h.wzrostu
-2x silniej niż somatostatyna hamuje wydzielanie insuliny

ZASTOSOWANIE KLINICZNE:



leczenie akromegalii



Zespół rakowiaka



Gruczolak przedniego płata przysadki wydzielający tyreotropinę



Guz wydzielający wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP)

FARMAKOKINETYKA:

-podskórnie co 8h lub domięśniowo
-dłuższy czas działania od somatostatyny
-silniejszy inhibotor GH

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE OKTREOTYDU:

-Kamica pęcherzyka żółciowego
-zaburzenia układu pokarmowego: biegunka tłuszczowa,
nudności, wymioty, zgaga, bóle kurczowe brzucha
-zaburzenie glikemii
-zaburzenia rytmu serca( bradykardia, zaburzenia
przewodzenia)
-zaburzenia czynności wątroby (żółtaczka, wzrost enzymów
wątrobowych)
-Niedoczynność tarczycy
-Reakcje skórne (świąd, łuszczenie, wypadanie włosów)

5

.KABERGOLINA

-

agonista dopaminy ( pobudza receptor D2)

-obniża stężenie hormonu wzrostu, IGF, prolaktyny
-pochodna alkaloidów sporyszu
-skuteczniejsza i lepiej tolerowana niż bromokryptyna

-okres półtrwania= 65h

ZASTOSOWANIE KLINICZNE:



Gruczolaki przysadki wydzielające hormon wzrostu i prolaktynę



Hamowanie laktacji



Leczenie akromegalii

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
-

senność, depresja, zmęczenie

-wady zastawek serca, zapalenie osierdzia, wysięk osierdziowy
-zawroty, bóle głowy, omdlenia
-bóle piersi
-nudności, bóle brzucha, zaparcia, ból w nadbrzuszu

6

. BROMOKRYPTYNA

-

Także agonista dopaminy (pobudza rec.D2)

-

FARMAKOKINETYKA: podawana

doustnie

,

T1/2=15h

ZASTOSOWANIE:



Leczenie zachowawcze gruczolaków przysadki wydzielających prolaktynę

i hormon wzrostu



Leczenie wspomagające terapii lewodopą u pacjentów z zaawansowaną

ch.Parkinsona



Choroba Parkinsona u pacjentów z wahaniami czynności ruchowych typu

efekt „zanikania” i „włączenia-wyłączenia”

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-splątanie, sedacja
-obniżenie poziomu prolaktyny
-suchość w jamie ustnej
-dyskinezje
-halucynacje, bujne sny
-nudności
-hipotensja ortostatyczna

ANTAGONIŚCI RECEPTORÓW HORMONU
WZROSTU

8

.PEGWISOMANT

-

analog hormonu wzrostu

-antagonista receptorów h.wzrostu w narządach docelowych,
normalizujący stężenie IGF we krwi u 97% pacjentów z akromegalią
-glikol polietylenu->zwiększa okres półtrwania leku

ZASTOSOWANIE:



Łagodzi objawy i następstwa nadmiaru hormonu wzrostu u chorych z

akromegalią.



Zmniejsza obwód palców rąk, obrzęk tkanek, bóle stawów i głowy,

nadmierne pocenie i uczucie zmęczenia.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-uważany za lek bezpieczny, ale zalecane jest monitorowanie czynności
wątroby



GONADOTROPINY I LEKI POKREWNE

Gonadotropiny i leki pokrewne

Gonadotropina kosmówkowa

Menotropiny

Leuprolid

Gonadorelina

Gozerelina

Nafarelina

Abareliks



GnRH

pulsacyjnie

stymuluje przysadkę mózgową



Przysadka wydziela dwie gonadotropiny

FSH i LH



Rodzaj wydzielanej gonadotropiny zależy od częstotliwości

i amplitudy pulsów GnRH

KOBIETY:

-FSH-

>pobudzanie dojrzewania pęcherzyka jajnikowego

-

LH

->pobudza działanie FSH, indukcja owulacji, stymulacja

ciałka żółtego do wytwarzania progesteronu i androgenów

MĘŻCZYZNA:

-FSH-

>pobudzenie spermatogenezy

-

LH-

>stymulacja wydzielania testosteronu przez kom.

Leydiga

PREPARATY GONADOTROPIN:

MENOTROPINA

-ludzka gonadotropina menopauzalna-> otrzymywana z moczu
kobiet po menopauzie

-

zawiera FSH i LH

ZASTOSOWANIE:

-leczenie niepłodności
-podawana sekwencyjnie
-codziennie przez 9-12dni w celu pobudzenia dojrzewania
pęcherzyka jajnikowego ( gonadotropina kosmówkowa->indukcja
owulacji )
-u mężczyzn z hipogonadyzmem hipogonadotropowym-> by
pobudzić spermatogenezę

GONADOTROPINA KOSMÓWKOWA

-zawiera głównie LH
-wytwarzana przez łożysko-> izolowana z moczu kobiet ciężarnych

ZASTOSOWANIE:

-Leczenie niepłodności, sekwencyjne podawanie
-podawana w jednorazowej dawce-> dzień po ostatniej dawce
menotropin w celu indukowania owulacji
-chłopcy z wnętrostwem i hipogonadyzmem pobudza wydzielanie

testosteronu

i ułatwia zstąpienie jąder

AGONIŚCI GnRH:



Gonadorelina



Gozerelina



Leuprolid



Naferelina

ANTAGONIŚCI GnRH:



Abareliks

PREPARATY HORMONU UWALNIAJĄCEHGO
GONADOTROPINY

-działają na receptory (w przysadce mózgowej) dla hormonu
uwalniającego gonadotropiny -> wpływają na wydzielanie
gonadotropin
-

podawanie pulsacyjnie-

>naśladuje naturalną sekrecję GnRH ->

pobudza wydzielanie LH i FSH przez przedni płat przysadki
-

podawanie ciągłe-

> „down regulation” receptorów GnRH->

zmniejszenie wydzielana FSH i LH (w celu osłabienia stymulacji
narządów docelowych przez gonadotropiny)

AGONIŚCI:

GONADORELINA

-syntetyczna wersja naturalnego GnRH

-okres półtrwania=

5min

-może być podawana w sposób

pulsacycjny

: pompa infuzyjna->

wstrzyknięcia podskórne co 60-120min

ZASTOSOWANIE:
-leczenie niepłodności u kobiet z powodu braku miesiączki
pochodzenia podwzgórzowego (pulsacyjnie przez 10-20dni->
indukcja owulacji)
-diagnostyka: do oceny czynności komórek przysadki
wydzielających gonadotropiny ( mierzenie stężenia gonadotropin
we krwi przed i po podaniu gonadoreliny)

GOZERELINA-LEUPROLID-NAFARELINA

-syntetyczne

analogi GnRH

-podawane w sposób

CIĄGŁY

w celu zahamowania sekrecji

gonadotropin przez przedni płat przysadki

Skutkuje to tym,że:
-hamowanie wydzielania testosteronu przez jądra oraz estrogenów
przez jajniki-> zmniejszona stymulacja gruczołu krokowego,
sutków, macicy
-skuteczne w leczeniu przedwczesnego dojrzewania płciowego
chłopców i dziewcząt i leczeniu raka prostaty, raka sutka i
endometriozy u dorosłych

NAFARELINA:
-okres półtrwania ok.3h
-w postaci

aerozolu donosowego

-leczenie endometriozy u kobiet
-leczenie przedwczesnego dojrzewania płciowego pochodzenia
centralnego u dzieci

LEUPROLID I GOZERELINA:

-

podskórne implanty

powoli uwalniające lek

-okres półtrwania ok 3h
-leczenie zaawansowanego raka gruczołu krokowego, raka sutka,
endometriozy
-na początku terapii u mężczyzn może dochodzić do wzrostu
stężenia testosteronu, dlatego do czasu obniżenia jego stężenia
należy podawać antagonistów testosteronu (np.flutamid,
bikalutamid)

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
-uderzenia gorąca
-u mężczyzn początkowo wzrost stężenia testosteronu

ANTAGONISTA GnRH:

ABARELIKS

-syntetyczny dekapeptyd
-blokuje receptory GnRH-> redukcja wydzielania LH FSH->
zmniejszenie wydzielania testosteronu
-podawany domięśniowo
-4tyg. po jednorazowym podaniu domięśniowym 90% mężczyzn
osiąga medyczną kastrację- obniżenie stężenia testosteronu we
krwi do wartości poniżej 50ng/dl.

ZASTOSOWANIE:

-leczenie zaawansowanego objawowego raka gruczołu krokowego
-medyczna kastracja

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
-niewielki procent reaguje natychmiastową nadwrażliwością



TYREOTROPINA I LEKI POKREWNE

TYREOTROPINA (TSH):

-hormon stymulujący tarczycę
-wydzielany pod wpływem hormonu uwalniającego tyreotropinę
(TRH)
-preparat rekombinowanego ludzkiego TSH wykorzystuje się w celu:

•

zwiększenia wychwytu jodu przez tarczycę

•

w diagnostyce różnych schorzeń gruczołu i w monitorowaniu
pacjentów leczonych z powodu raka tarczycy

PROTYRELINA

ZASTOSOWANIE:
-diagnostyka niedoczynności tarczycy pochodzenia ośrodkowego
spowodowanej niedostatecznym wydzielaniem TSH (po jej podaniu
mierzy się odpowiedź przysadki przez oznaczenie stężenia TSH we
krwi i porównanie z odpowiedzią u ludzi zdrowych)



PROLAKTYNA I LEKI POKREWNE

PROLAKTYNA:

-peptyd 198 aminokwasów
-działa na gruczoł sutkowy-> pobudza jego wzrost i laktację ze
współudziałem estrogenów, gestagenów
-obecnie nie stosowana w praktyce klinicznej
-hamowana przez DOPAMINĘ
-pobudzana przez podwzgórzowe czynniki stymulujące
-nadmierne jej wytwarzanie->

hiperprolaktynemia

-> nadmierne

wydzielania mleka, hipogonadyzm, niepłodność
-często przyczyną hiperprolaktynemii jest gruczolak przedniego
płata przysadki mózgowej

KABERGOLINA I BROMOKRYPTYNA

(opisane wcześniej)

-agoniści dopaminy (selektywne pobudzanie receptorów D2 w
przysadce)
-pochodne alkaloidu sporyszu
-naśladują działanie

PIH

(Prolactine Inhibitory Hormone)->

zmniejszają wytwarzanie prolaktyny

ZASTOSOWANIE:

-hiperprolaktynemia idiopatyczna i jej wtórne postacie
-redukcja wielkości guza u pacjentów z gruczolakami przedniego
płata przysadki
-mieszane gruczolaki wydzielające hormon wzrostu i prolaktynę

HORMONY TYLNEGO

PŁATA PRZYSADKI

MÓZGOWEJ



OKSYTOCYNA I LEKI

POKREWNE



WAZOPRESYNA I LEKI

POKREWNE



OKSYTOCYNA I LEKI POKREWNE

OKSYTOCYNA:
-

9 aminokwasów

-Zwiększa siłę skurczu macicy, kurczy komórki mioepitelialne
sutka i doprowadza do wypływu mleka z przewodów
-wytwarzana na drodze odruchowej w wyniku rozszerzenia
szyjki macicy, skurczów macicy i ssania brodawki sutkowej
-w miarę rozwoju ciąży-> wrażliwość macicy na oksytocynę
rośnie (zwiększanie ilości receptorów dla oksytocyny+
estrogeny nasilają wrażliwość macicy na oksytocynę)

SYNTETYCZNA OKSYTOCYNA:

ZASTOSOWANIE:

-dożylnie

->indukowanie lub wzmożenie skurczów macicy podczas

porodu
-

domięśniowo

-> zapobieganie krwotokom poporodowym

-aerozol donosowy

->pobudzenie wypływu mleka u karmiących

matek ( 2-3min.przed karmieniem aerozol)

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-zaburzenia rytmu serca
-pobudzenie OUN
-nadmierna czynność skurczowa macicy
-hiponatremia

PRZECIWWSKAZANA:

-w stanach zagrożenia płodu, nieprawidłowej pozycji płodu,
hipertonicznej czynności skurczowej mięśnia macicy i
niewspółmierności porodowej

AZOTYBAN

-peptyd z 9 aminokwasów
-działa jak antagonista oksytocyny

ZASTOSOWANIE:

-leczenie

przedwczesnych porodów

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
-

obniża masę urodzeniową noworodków

-stosowany przed 28tyg. ciąży zwiększa śmiertelność noworodków



WAZOPRESYNA I LEKI POKREWNE

WAZOPRESYNA:

-Wydzielana przez tylny płat przysadki w odpowiedzi na:

•

Zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego

•

Zwiększenie ciśnienia osmotycznego osocza

-Działa

antydiuretycznie

i

kurcząco na naczynia

poprzez dwa typy

receptorów:

•

V2-

w nerkach, poprzez wytwarzanie cAMP-> zwiększenie

wchłaniania zwrotnego wody przez kanały wodne w błonach
kom.cewek zbiorczych-> zwiększenie objętości płynu
pozakomórkowego->zagęszczenie moczu

•

V2-

w mięśniach gładkich naczyń krwionośnych-> skurcz naczynia

NIEDOBÓR WAZOPRESYNY-

>

moczówka prosta

(poliuria,

polidypsia)

WAZOPRESYNA-DESMOPRESYNA

-DESMOPRESYNA-syntetyczny długo działający analog wazopresyny
-silne działanie antydiuretyczne, ale słabiej niż wazopresyna kurczy
naczynia krwionośne
-preparaty do iniekcji lub aerozol donosowy (zapobiega nocnemu
wydalaniu moczu)

ZASTOSOWANIE:

-Leczenie moczówki prostej
-U dzieci z moczeniem nocnym
-Wazopresynę w postaci iniekcji-> leczenie krwawień z żylaków przełyku
lub uchyłków jelita grubego
-leczenie stanów przebiegających z krwotokami (np. choroba
Willebranda, łagodna hemofilia A, wrodzone/indukowane lekkie
zaburzenia czynności płytek krwi)

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
-

przedawkowanie-> zatrucie wodne z hiponatremią

-ostrożnie u chorych z choroba niedokrwienną serca

LEKI WPŁYWAJĄCE NA

MINERALIZACJĘ KOŚCI

Struktura i wytrzymałość kości zależą od odłożonych

w kości

soli wapnia

. Stan dynamicznej równowagi:

mineralizacja=demineralizacja

Gdy stężenie wapnia w płynie pozakomórkowym rośnie->

mineralizacja

Gdy stężenie wapnia w płynie pozakomórkowym maleje->

demineralizacja

Odpowiednie stężenie wapnia pozakomórkowego jest

niezbędne do prawidłowego funkcjonowania: nerwów,

mięśni, krzepnięcia krwi, aktywności enzymów.

Kontrola stężenia wapnia pozakomórkowego-

witamina D,

parathormon (PTH), kalcytonina

WITAMINA D:
-

pobudzanie wchłaniania wapnia (stymulacja syntezy białka

wiążącego wapń)
-ułatwia wchłanianie wapnia w jelicie
-pobudza resorpcję kości

-

awitaminoza

= krzywica, osteomelacja, oteoporoza

PARATHORMON:

Zwiększa pulę wapnia pozakomórkowego poprzez 4
mechanizmy:

1.

Pobudza wchłanianie wapnia w cewkach nerkowych

2.

Zmniejsza wchłanianie fosforanów w cewkach nerkowych

(spadek

fosforanów w płynie pozakom.->wzrost stężenia wapnia)

3.

Stymuluje hydroksylację Witaminy D w nerkach

4.

Zwiększa resorpcję kości->pobudza osteoklasty

(uwalnianie wapnia

z kości->wzrost stężenia Ca w płynie pozakomórkowym)

KALCYTONINA:

-wydzielana w

odpowiedzi

na wzrost stężenia wapnia we krwi

-hamuje resorpcję kości-> obniża stężenie Ca we krwi

CYTOKINY KOMÓRKI KOSTNEJ:

1.

Interleukiny

2.

czynnik martwicy nowotworów

3.

czynniki pobudzające kolonie

-biorą udział w przebudowie kości (100 dni):
-wytwarzane przez

osteoblasty i leukocyty -

>cytokiny->

aktywacja osteoklastów-> jony wodorowe i proteazy-> niszczenie
kości
-niszczona kość wytwarza czynniki wzrostu pobudzające tworzenie
osteoblastów i hamujące aktywność osteoklastów

Wapń i witamina D

Inne leki

1.Ergokalcyferol

2.Alfakalcydiol

3.Kalcyfediol

4.Kalcytriol

5.Węglan i cytrynian wapnia

1.Kalcytonina

2.Estrogeny

3.Raloksyfen

4.Plikamycyna

5.Ranelinian strontu

6.Fluorek sodu

Bifosfoniany

Parathormon i pokrewne
leki

1.Alendronian

2.Ibandronian

3.Tiludronian

4.Rizedronian

5.Pamidronian

6.Kwas zoledronowy

1.Teriparatyd

2.Cynakalcet



WAPŃ

FARMAKOKINETYKA:

-

stosowany doustnie lub dożylnie

-nie całkowite wchłanianie w jelitach

<30%

(mimo przyjmowania

odpowiedniej ilości witaminy D)

-wzrost wchłaniania, gdy tabletki przyjmowane między posiłkami

•

Węglan wapnia- wchłaniany w obecności kwasu żołądkowego

•

Cytrynian wapnia- nie wymaga obecności kwasu (wskazany u
osób starszych->zmniejszona sekrecja HCl)

ZASTOSOWANIE:

-leczenie hipokalcemii (razem z witaminą D)
-profilaktyka i leczenie osteoporozy

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

•

Najczęściej zaparcia

-zalecane spożywanie dużej ilości warzyw i owoców

INTERAKCJE:

•

Wapń NIE powinien być przyjmowany razem z

lekami przeciw

zaparciom

->mogą zmniejszać jego wchłanianie

•

Może osłabiać wchłanianie:

-cyprofloksacyny

-fluorków

-fenytoiny

-tetracykliny

Zatem preparaty wapnia należy przyjmować co najmniej 2h
przed lub po przyjęciu tych leków.

WITAMINA D

BUDOWA CHEMICZNA I FARMAKOKINETYKA :

•Rozpuszczalna w tłuszczach substancja przypominająca

cholesterol.

Zawarta w diecie/w skórze pod wpływem UV-
>Wit.D3(cholekalcyferol;prekursor) ->KALCYTRIOL(1,23-
dihydroksywitamina D3)
Tworzenie kalcytriolu wymaga dwukrotnej hydroksylacji:

• Wątroba

-pozycja 25-> kalcyfediol

• Nerki

- pozycja 1-> kalcytriol ( pobudzane przez PTH)

ZASTOSOWANIE:

•

Profilaktyka i leczenie niedoboru witaminy D

•

Krzywica zależna od witaminy D

•

Leczenie rodzinnej hipofosfatemii (krzywicy opornej na wit.D)

•

Leczenie hipokalcemii w niedoczynności przytarczyc

•

Leczenie pooperacyjnej i samoistnej tężyczki

•

Zapobieganie niedoborowi witaminy D u pacjentów z niewydolnością
nerek

(niedobór 1alfa hydroksylazy

)

•

Starsze osoby przyjmujące zbyt małe dawki witaminy D

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-nadmierne dawki-> hiperkalcemia i hiperkalcuria

INTERAKCJE:
-

cholestyramina

-> hamuje wchłanianie witaminy D

-

fenytoina i barbiturany-

>indukują enzymy metabolizujące witaminy

D-> niedobór wit.D



BIFOSFONIANY

Bifosfoniany

1.Alendronian (II generacja)

2.Ibandronian (III generacja)

3.Tiludronian (II generacja)

4.Rizedronian (II generacja)

5.Pamidronian (II generacja)

6.Kwas zoledronowy (III generacja)



BIFOSFONIANY

WŁAŚCIWOŚCI:

-analogi pirofosforanu-> grupa fosfor-tlen-fosfor zastąpiona
przez fosfor-węgiel-fosfor (oporna na enzymatyczną hydrolizę

)

FARMAKOKINETYKA:

-po podaniu doustnym wchłanianie

<5%

-pokarm, płyny-> zmniejszają wchłanianie
-zaleca się stosowanie bifosfonianów 30min przed
jedzeniem/przyjęciem innych leków i popicie wodą
-po wchłonięciu ok. połowa odkłada się w kościach, a pozostała
część wydalana z moczem

-

okres półtrwania= ponad 10lat!!!

(ulegają adsorpcji do

hydroksyapatytu i podczas przebudowy kości powoli uwalniane)

Pamidronian i kwas

zoledronowy

dożylnie

Ibandronian

Doustnie i dożylnie

Inne bifosfoniany

Doustnie

MECHANIZM DZIAŁANIA:

-odkładane w kościach
-działają przeciwresospcyjnie -> hamują atywność osteoklastów-
uniemożliwiają ich przyłączanie się do kości oraz zmniejszają
aktywność metaboliczną osteoklastów i zdolność do resorpcji kości

ZASTOSOWANIE:

•

Osteoporoza

•

Choroba Pageta

•

Hiperkalcemia

•

Osteolityczne uszkodzenia kości w wyniku przerzutów
nowotworowych

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-doustnie->

nadżerki przełyku

(należy zachować stojącą pozycję po

ich przyjęciu, by temu zapobiec)
-(

działania niepożądane poszczególnych leków przy ich opisach)

INTERAKCJE:

•

Nie wchodzą w interakcje z innymi lekami

•

Preparaty wapnia i leki zmniejszające kwasowość soku
żołądkowego, zmniejszają ich wchłanianie (powinny być
stosowane co najmniej 2h przed lub po ich przyjęciu).

ALENDRONIAN I RIZEDRONIAN (II generacja)

ZASTOSOWANIE:

-

leczenie osteoporozy pomenopauzalnej i wywołanej

glikokortykosteroidami
-profilaktyka osteoporozy
-choroba Pageta
-hiperkalcemia
-osteolityczne uszkodzenia kości w wyniku przerzutów
nowotworowych

FARMAKOKINETYKA

- podawane

doustnie

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

(głównie przy dużych dawkach):

-nudności
-dyspepsja
-zaparcia, biegunka

PAMIDRONIAN (II generacja) i KWAS ZOLEDRONOWY

(III generacja

)

ZASTOSOWANIE:

•

Osteolityczne uszkodzenia kości w wyniku przerzutów
nowotworowych- najbardziej skuteczne (hamują resorpcję kości,
zmniejsza masę guza, łagodzą ból, redukują ryzyko złamań w
przypadku przerzutów do kości)

•

Hiperkalcemia- najbardziej skuteczne

•

U mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego->zmniejszają adhezję
komórek raka do kości

•

Choroba pageta

FARMAKOKINETYKA- podawane

dożylnie (głównie) i doustnie

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-

podrażnia błonę śluzową

-nadżerki przełyku-pamidronian (silniej niż inne bifosfoniany)

TALIDURONIAN (II generacja)

ZASTOSOWANIE:

•

Osteoporoza(pomenopauzalna)-skuteczniejszy niż suplementacja
wapnia i kalcytonina

•

Choroba Pageta- najszybsze efekty- po 3 miesiącach

•

Osteolityczne uszkodzenia kości w wyniku przerzutów
nowotworowych

•

hiperkalcemia

MECHANIZM I FARMAKOKINETYKA:

-podawany

doustnie

-zmniejsza aktywność fosfatazy tyrozynowej w osteoklastach-
>odłączanie osteoklastów od powierzchni kości
-zmniejsza aktywność pompy protonowej (przy jej udziale
osteoklasty usuwają jony wodorowe biorące udział w resorpcji
kości)

DZIAŁANIE NIEPOŻĄDANE:

-nadżerki przełyku

IBANDRONIAN (III generacja)

ZASTOSOWANIE:

•

Osteoporoza pomenopauzalna

•

Hiperkalcemia

•

Osteolityczne uszkodzenia kości w wyniku przerzutów
nowotworowych

FARMAKOKINETYKA:

•

Podawany

doustnie lub dożylnie

•

Stosowany raz na dobę lub raz na miesiąc

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-nadżerki przełyku

ESTROGENY I
RALOKSYFEN



ESTROGENY

MECHANIZM DZIAŁANIA:

Zmniejszają resorpcję kości na skutek regulowania
wytwarzania cytokin:

1.

Hamują wytwarzanie interleukiny 1

2.

Czynnika martwicy nowotworu

3.

Czynnika pobudzającego kolonie granulocytów i makrofagów
przez monocyty krwi obwodowej

4.

Wytwarzanie interleukiny 6

5.

Czynników pobudzających kolonie przez osteoblasty

Działania te prowadzą do->zmniejszenia tworzenia i aktywacji
osteoklastów-> zahamowana utrata kości u kobiet po menopauzie



RALOKSYFEN

MECHANIZM DZIAŁANIA:
selektywny modulator receptorów estrogenowych :

•

Naśladuje działanie estrogenów na kości (ale nie zwiększa ryzyka
powikłań zakrzepowo-zatorowych)

•

U kobiet po menopauzie zwiększa BMD ( bone mineral density)

•

U kobiet z osteoporozą zmniejsza ryzyko złamań kręgów

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

•

Wywołuje działanie antyestrogenowe w innych tkankach niż kości-
>powodując/nasilając uderzenia gorąca i inne objawy
menopauzy

INNE LEKI

Kalcytonina

Plikamycyna

Teriparatyd

Stront

Fluorki



KALCYTONINA

BUDOWA CHEMICZNA I FARMAKOKINETYKA:

-h

ormon peptydowy wydzielanym przez hormony

okołopęcherzykowe tarczycy
-nie wchłaniana w jelicie-> podawana

pozajelitowo

lub

donosowo

-obecnie dostępna rekombinowana kalcytonina ludzka ( wcześniej
łososiowa kalcytonina->50-100x silniejsza)

MECHANIZM DZIAŁANIA:

•

Wiąże się bezpośrednio z receptorami na osteoklastach->
zwiększa poziom AMP

•

Hamuje aktywność osteoklastów(podawana krótkotrwale)-
>zmniejsza resorpcję kości, obniża stężenie wapnia we krwi,
łagodzi ból kości

•

Podawana długotrwale może zmniejszać tworzenie kości

ZASTOSOWANIE:

•

Osteoporoza

-podawana przez okres do 2 lat zwiększa masę kostną
-u kobiet, które nie tolerują innych leków
-zwiększa BMD w kręgosłupie
-

podskórnie lub donosowo

-łagodzi ból
-w połączeniu z wapniem i witaminą D

•

Choroba Pageta

-

podskórnie lub domięśniowo

co 1-3dni

•

Hiperkalcemia

-

podskórnie lub domięśniowo

co 12h, aż do wyrównania

stężenia
wapnia we krwi



PLIKAMYCYNA

-

cytotoksyczny antybiotyk silnie hamujący

osteoklasty

-może blokować działanie PTH
-hamuje resorpcję kości
-stosowana jako

wlewy dożylne

ZASTOSOWANIE:

•

Hiperkalcemia i hiperkalcuria

pochodzenia nowotworowego

•

Choroba Pageta

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

-zahamowanie czynności szpiku
-zaburzenia krzepnięcia
-nudności i wymioty



TERIPARATYD

-

ś

rodek anaboliczny!!!

-

pobudza tworzenie kości

i ma zdolność odzyskiwania utraconej

masy kostnej!!!!
-rekombinowana postać ludzkiego

PTH

z 34 aminokwasów

-działanie na szkielet zależy od częstości i długości podawania:

•

Podskórnie przez krótki okres-> stymulacja tworzenia nowej kości na
powierzchniach kości beleczkowych i korowych (pobudzenie
osteoblastów)

•

Długotrwałe podawanie-> stymulacja resorpcji kości

-zwiększa poziom markerów kościotworzenia, masę szkieletu i
wytrzymałość kości

ZASTOSOWANIE:

•

Osteoporoza pomenopauzalna z wysokim ryzykiem złamań kości

•

U kobiet po menopauzie i mężczyzn z hipogonadyzmem->
zwiększenie BMD kręgów, szyjki kości udowej, redukcja ryzyka
złamań kręgów i pozakręgowych

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

•

Przerwanie leczenia może spowodować szybką utratę masy kostnej
(należy kontynuować leczenie bifosfonianami lub innymi środkami
antyresorpcyjnymi)

•

Zwiększenie występowania

MIĘSAKA KOŚCI-

>ostrożnie u ludzi

zwiększonego ryzyka rozwoju tego nowotworu ( z chorobą Pageta
lub niewyjaśnionym wzrostem fosfatazy zasadowej)



STRONT

-

Ranelinian strontu-> podawany

doustnie

MECHANIZM DZIAŁANIA:

-pokrywa powierzchnię nowo tworzonej kości i zmniejsza aktywność
osteoklastów oraz resorpcję kości
-indukuje różnicowanie preosteoblastów do osteoblastów-
>zwiększone kościotworzenie

W efekcie: wzrost masy i wytrzymałości kości

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
-

niewielkie zaburzenia żołądkowo-jelitowe



FLUORKI

ZASTOSOWANIE

:

•

W profilaktyce próchnicy zębów (gdy obecna miejscowa
destrukcja uwapnionej tkanki na powierzchni zęba z następczym
enzymatycznym rozkładem materiału organicznego i rozwojem
ubytków)

•

Osteoporoza (zwiększa rozmiar jednostek kostnych, zmniejsza ich
rozpuszczalność, zmniejsza resorpcję i pobudza kościotworzenie)

MECHANIZM I FARMAKOKINETYKA:

•

Podawany

doustnie

-> gromadzi się w kościach i zębach-

>zastępuje

tam grupę hydroksylową w hydroksyapatycie-

>

tworzy

FLUOROAPATYT

(bardziej odporny na erozję niż

hydroksyapatyt)

•

Często dodawany do wody pitnej-profilaktycznie

•

Stosowany też bezpośrednio na powierzchnię zębów w postaci
żelu lub płynu do płukania

•

Niemowlęta i dzieci-postaci płynne lub do żucia

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE FLUORKÓW:
-

zaburzenia żołądkowo-jelitowe

-zaburzenia wchłaniania wapnia i magnezu

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 