JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB

W PODESZŁYM WIEKU

Uniwersytet Rzeszowski, kierunek pielęgniarstwo, rok III

pracę wykonały:

Paulina Czuj, nr. albumu: 070929

Monika Ambicka, nr. albumu:

Celem wprowadzenia warto by było wyjaśnić czym
właściwie jest jakość życia i jak ma się ona w
stosunku do podeszłego wieku:

jakość życia- pojęcie bardzo trudne do zdefiniowania,
wieloznaczne mające charakter wielowymiarowy
oraz wielopoziomowy. Według WHO jest to
„spostrzeganie przez jednostkę jej pozycji w życiu w
kontekście kultury i systemów wartości w jakich żyje
oraz w relacji do jej celów, oczekiwań, standardów i
zainteresowań”
Zależna od zdrowia jakość życia to poczucie
jednostki co do jej stanu:
- fizycznego
- psychicznego
- pozycji społecznej

wiek podeszły- w myśl definicji WHO jest to
czas po przekroczeniu przez osobę 65 roku
życia. Okres starzenia nazywany jest przez
wielu ,,złotą jesienią’’ pociąga jednak za sobą
wiele konsekwencji w wymiarach bio-psycho-
społecznych życia człowieka. Starość jest
często nieakceptowana, postrzegana jako zła
konieczność wiążąca się niejednokrotnie z
chorobami, niedołężnością oraz zależnością od
innych. Z drugiej zaś strony stanowi czas
odpoczynku, spokoju oraz poświęcenia się
najbliższym. Wszystko zależy od
indywidualnego postrzegania osoby
znajdującej się w tym wieku.

Zależnie od opinii badających czynniki

związane z funkcjonowaniem są wskaźnikami

stanu zdrowia, a czynniki psychologiczne

stanowią mierniki subiektywnej jakości życia.

Pojęcie jakości życia zawiera znacznie szerszy
zakres niż samo pojęcie dobrego
samopoczucia. Wówczas gdy dobre
samopoczucie wskazuje jedynie na stan
psychologiczny i emocjonalny to jakość życia
kryje w sobie aspekty społeczne, poznawcze i
fizyczne, które odnoszą się do tego, jaki
sposób jednostka postrzega siebie i reaguje na
otoczenie. Rozpatrując jakość życia osoby w
podeszłym wieku powinniśmy poza
subiektywnym dobrym samopoczuciem brać
również pod uwagę zdolność funkcjonowania
w różnych wymiarach życia z uwzględnieniem
zasobów i możliwości osoby.

Twórcą koncepcji dobrego życia osób
starszych jest Lawton. Rozpatruje on je w
czterech wymiarach, które wzajemnie na
siebie oddziałują i uzupełniają się
tworząc spójna całość:
- wymiar behawioralnych kompetencji
- obiektywnego środowiska
- dobrostanu psychicznego
- postrzeganej jakości życia

Jednym z czynników wpływających na
stopień oceny jakości życia osób w wieku
podeszłym jest sprawność funkcjonalna
badanego. Należy pamiętać, iż podlega ona
w tym wieku zmianom organicznym i
czynnościowym powstałym w wyniku
przebytych chorób, rodzaju leczenia,
dostępu do placówek i usług medycznych. U
osób w wieku podeszłym wydolność
funkcjonalna definiowana jest jako zdolność
do samodzielnego wykonywania
podstawowych czynności życiowych, a
miernikiem jest stopień niezależności i
samodzielności w środowisku zamieszkania.

Postrzeganie

jakości życia

zależy od

indywidualnych

cech osobowości

osoby. Wbrew

pozorom

badania

dowodzą, że

osoby chore nie

postrzegają

swojego życia

wcale gorzej niż

osoby zdrowe.

Subiektywna ocena jakości życia w
ogromniej mierze zależy od postawy jaką
ma osoba wobec starości. Postawa
konstruktywna charakteryzuje się
dynamicznym procesem adaptacji, stanowi
funkcję mechanizmów radzenia sobie w
zmieniającej się i niejednokrotnie trudnej
sytuacji wynikającej z choroby lub
niepełnosprawności.
W planowaniu działań interwencyjnych
mających na celu poprawę jakości życia
należy wziąć pod uwagę zróżnicowania osób
pod względem fizycznym, psychicznym,
socjalno-ekonomicznym oraz zdrowotnym.

Planowanie pomocy powinno być
poprzedzone oceną jakości życia przy
użyciu kwestionariusza. Jest to jednak
zazwyczaj trudne do wykonania ponieważ
osoby starsze często mają problem z
udzielaniem odpowiedzi na pytania
zawarte w kwestionariuszu. Trudności te
wynikają z zaburzeń funkcji poznawczych,
widzenia, słyszenia i sprawności ruchowej.
Ważna jest więc modyfikacja techniki
badawczej tak aby była ona dostosowana
do indywidualnych możliwości pacjenta.

Aby dokładnie zanalizować i ocenić jakość
życia konieczne jest rozpatrzenie problemu,
z którym seniorzy borykają się na co dzień –
z nadmiarem czasu wolnego. Ponowne
włączenie ludzi starszych w główny nurt
wydarzeń społecznych nie jest sprawą łatwą.
Dodatkową trudność stanowi fakt
niedoceniania potencjalnych możliwości tej
grupy społecznej. Inną sprawą jest utrata
przez tych ludzi pewności siebie związaną z
gwałtowną zmianą roli społecznej, którą do
tej pory odgrywali. Nagle człowiek, który
czynnie pracował zawodowo, przechodząc
na emeryturę staje się, w swojej własnej
świadomości, jednostką nieproduktywną – z
producenta przekształca się w biorcę.
Człowiek taki mimowolnie zaczyna czuć się
jak obywatel drugiej kategorii, podlega
specyficznej segregacji wiekowej i izolacji
społecznej.

Do życia i dobrego samopoczucia nie
wystarczy ludziom zapewnienie tzw.
podstawowych potrzeb materialnych, bardzo
ważne są potrzeby wyższego rzędu, do
których zalicza się potrzebę twórczości,
wiedzy, piękna. Ważną grupę stanowią
potrzeby psychospołeczne. Na szczególne
wyartykułowanie zasługuje potrzeba
społecznej użyteczności, akceptacji i więzi
emocjonalnej, które w starszym wieku
utożsamiane są z sensem życia. Człowiek
starszy chce być potrzebny, doceniany,
partnersko traktowany. Zaspokojenie tych
potrzeb daje szansę na lepsze, godniejsze
życie. W gerontologii społecznej mówi się
najczęściej o potrzebie przystosowanej
egzystencji, która jest wypadkową
większości właściwych człowiekowi
starszemu potrzeb. Zaspakaja się ją gdy
następuje równowaga pomiędzy
środowiskiem życia człowieka a jego
psychiką.

Wiek kalendarzowy osób nie zawsze
koresponduje z wiekiem biologicznym dlatego
też nie wolno nam sądzić, że osoba po 65
roku życia powinna już tylko odpoczywać i
należy jej się spokój ponieważ być może
spokój dla tej osoby wiąże się z nudą a
zalecanie odpoczynku utożsamia z
odtrąceniem. Jest to jednak bardzo względna
zależność, bowiem każda osoba będzie miała
nieco inne lub diametrycznie ine potrzeby.
Warto więc na początku wysłuchać oczekiwań
osoby w podeszłym wieku zanim zaczniemy
jej narzucać ogólnie przyjęty stereotyp.

Według badań dotyczących
psychospołecznych
uwarunkowań jakości życia
osób starszych wykazały, że
pozytywne wyniki w zakresie
oceny jakości i zaspokajania
potrzeb społecznych osób
starszych żyjących w
rodzinach własnych
pozostają najczęściej w
związku ze stabilną sytuacją
życiową, przebywaniem
wśród bliskich, poczuciem
przydatności.

Z kolei niższa satysfakcja z życia i
zaspokojenia potrzeb w grupie osób
starszych przebywających w domu
pomocy społecznej powiązana jest z
koniecznością przystosowania się do
nowych warunków życia oraz
przebywania z osobami, których obecność
nie jest wynikiem osobistych wyborów.

Na podstawie wieloletnich doświadczeń
badaczy ze wszystkich krajów zostały
wyróżnione czynniki warunkujące dobrą
jakość życia osób starszych. Czynniki te
można podzielić na zewnętrzne i
wewnętrzne. Do tych pierwszych
zaliczamy:
- zabezpieczenie finansowe
- utrzymanie niezależności życiowej
- należytą sytuację mieszkaniową
- możliwość edukacji
- utrzymanie więzi społecznych

Do czynników wewnętrznych sprzyjających
dobrej jakości życia osób starszych
zaliczamy:
- cechy osobowościowe takie jak m.in.
Optymizm
- możliwość pozostania nadal sobą
- zasoby wewnętrzne (poczucie koherencji,
radzenie sobie ze stresem)

Opracowano wiele narzędzi do oceny jakości
życia osób w podeszłym wieku. Jednym z nich
jest Wielowymiarowa Skala Filadelfijskiego
Centrum Geriatrycznego, której autorem jest
Powel Lawton.
Obejmuje ona 8 dziedzin: psychiczną,
zdrowia fizycznego, mobilność, czynności
życia codziennego, czasu wolnego,
przystosowania się osobistego, społeczną i
środowiskową. Jednym z modułów tej skali
jest skala złożonych czynności życia
codziennego, która może być
wykorzystywana przez pielęgniarki zarówno
do oceny jakości życia podopiecznych, jak i
do oceny jakości opieki pielęgniarskiej.

SKALA OCENY ZŁOŻONYCH CZYNNOŚCI ŻYCIA
CODZIENNEGO
( SKALA LAWTONA ) –IADL
1. Czy potrafisz korzystać z telefonu ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś w stania korzystać

2. Czy jesteś w stanie dotrzeć do miejsc poza odległością
spaceru ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś w stanie podróżować, dopóki nie
poczyni się specjalnych przygotowań

3. Czy wychodzisz na zakupy po artykuły spożywcze ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś w stanie robić jakichkolwiek zakupów

4. Czy możesz samodzielnie przygotować sobie posiłki ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie

5. Czy możesz samodzielnie wykonywać prace domowe
(np. sprzątanie) ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś w stanie

6. Czy możesz samodzielnie majsterkować/ wyprać swoje
rzeczy ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie

7. Czy samodzielnie przygotowujesz i przyjmujesz leki ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie

8. Czy samodzielnie gospodarujesz pieniędzmi ?
3 = bez pomocy
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie

Wbrew stereotypowym opiniom znaczny
odsetek osób starszych również w późnym
okresie starości zachowuje zdolność do
sprawnego funkcjonowania. Organizm
osoby w podeszłym wieku wykazuje duże
zdolności adaptacyjne, jest to jednak
uwarunkowane brakiem poważnych chorób
jak również prowadzeniem prozdrowotnego
stylu życia (regularna aktywność fizyczna,
zdrowa dieta, ograniczenie używek i
odpowiednia ilość snu). Dążenie do
utrzymania lub poprawy jakości życia osób
starszych powinno być celem opieki
zdrowotnej, w tym również pielęgniarskiej.

Spis literatury:

1. Górna K., Jaracz K.: Jakość życia osób starszych (w:) Wieczorkowska-
Tobis K., Talarska D., (red.): Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne,
Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2008, 343-345.
2. Modlińska A., Problemy wieku podeszłego w aspekcie oceny jakości
opieki sprawowanej nad człowiekiem starym, Psychoonkologia 6/2000,
39-49.
3. Szewczyczak M., Stachowska M., Talarska D., Ocena jakości życia
osób w wieku podeszłym, Nowiny Lekarskie 2012, 81, 1, 96–100.
4. Muszalik M., Kędziora-Kornatowska K., Sury M., Ocena funkcjonalna
pacjentów w starszym wieku w odniesieniu do jakości życia w świetle
kwestionariusza Oceny Funkcjonalnej Przewlekle Chorych, Problemy
Higieny i Epidemiologii 2009, 90(4): 569-576.
5. Kłak A., Mińko M., Siwczyńska D., Metody kwestionariuszowe
badania jakości życia, Problemy Higieny i Epidemiologii 2012, 93(4):
632-638.