JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB 

W PODESZŁYM WIEKU

Uniwersytet Rzeszowski,  kierunek pielęgniarstwo,  rok III

pracę wykonały:

 Paulina Czuj, nr. albumu: 070929

Monika Ambicka, nr. albumu: 

Celem wprowadzenia warto by było wyjaśnić czym 
właściwie jest jakość życia i jak ma się ona w 
stosunku do podeszłego wieku: 

jakość życia- pojęcie bardzo trudne do zdefiniowania, 
wieloznaczne mające charakter wielowymiarowy 
oraz wielopoziomowy. Według WHO jest to 
„spostrzeganie przez jednostkę jej pozycji w życiu w 
kontekście kultury i systemów wartości w jakich żyje 
oraz w relacji do jej celów, oczekiwań, standardów i 
zainteresowań”
Zależna od zdrowia jakość życia to poczucie 
jednostki co do jej stanu:
- fizycznego
- psychicznego
- pozycji społecznej

wiek podeszły- w myśl definicji WHO jest to 
czas po przekroczeniu przez osobę 65 roku 
życia. Okres starzenia nazywany jest przez 
wielu ,,złotą jesienią’’ pociąga jednak za sobą 
wiele konsekwencji w wymiarach bio-psycho-
społecznych życia człowieka. Starość jest 
często nieakceptowana, postrzegana jako zła 
konieczność wiążąca się niejednokrotnie z 
chorobami, niedołężnością oraz zależnością od 
innych. Z drugiej zaś strony stanowi czas 
odpoczynku, spokoju oraz poświęcenia się 
najbliższym. Wszystko zależy od 
indywidualnego postrzegania osoby 
znajdującej się w tym wieku.

Zależnie od opinii badających czynniki 

związane z funkcjonowaniem są wskaźnikami 

stanu zdrowia, a czynniki psychologiczne 

stanowią mierniki subiektywnej jakości życia. 

Pojęcie jakości życia zawiera znacznie szerszy 
zakres niż samo pojęcie dobrego 
samopoczucia. Wówczas gdy dobre 
samopoczucie wskazuje jedynie na stan 
psychologiczny i emocjonalny to jakość życia 
kryje w sobie aspekty społeczne, poznawcze i 
fizyczne, które odnoszą się do tego, jaki 
sposób jednostka postrzega siebie i reaguje na 
otoczenie. Rozpatrując jakość życia osoby w 
podeszłym wieku powinniśmy poza 
subiektywnym dobrym samopoczuciem brać 
również pod uwagę zdolność funkcjonowania 
w różnych wymiarach życia z uwzględnieniem 
zasobów i możliwości osoby. 

Twórcą koncepcji dobrego życia osób 
starszych jest Lawton. Rozpatruje on je w 
czterech wymiarach, które wzajemnie na 
siebie oddziałują i uzupełniają się 
tworząc spójna całość:
- wymiar behawioralnych kompetencji
- obiektywnego środowiska
- dobrostanu psychicznego
- postrzeganej jakości życia

Jednym z czynników wpływających na 
stopień oceny jakości  życia osób w wieku 
podeszłym jest sprawność funkcjonalna 
badanego. Należy pamiętać, iż podlega ona 
w tym wieku zmianom organicznym i 
czynnościowym powstałym w wyniku 
przebytych chorób, rodzaju leczenia, 
dostępu do placówek i usług medycznych. U 
osób w wieku podeszłym wydolność 
funkcjonalna definiowana jest jako zdolność 
do samodzielnego wykonywania 
podstawowych czynności życiowych, a 
miernikiem jest stopień niezależności i 
samodzielności w środowisku zamieszkania. 

Postrzeganie 

jakości życia 

zależy od 

indywidualnych 

cech osobowości 

osoby. Wbrew 

pozorom 

badania 

dowodzą, że 

osoby chore nie 

postrzegają 

swojego życia 

wcale gorzej niż 

osoby zdrowe.

Subiektywna ocena jakości życia w 
ogromniej mierze zależy od postawy jaką 
ma osoba wobec starości. Postawa 
konstruktywna charakteryzuje się 
dynamicznym procesem adaptacji, stanowi 
funkcję mechanizmów radzenia sobie w 
zmieniającej się i niejednokrotnie trudnej 
sytuacji wynikającej z choroby lub 
niepełnosprawności. 
W planowaniu działań interwencyjnych 
mających na celu poprawę jakości życia 
należy wziąć pod uwagę zróżnicowania osób 
pod względem fizycznym, psychicznym, 
socjalno-ekonomicznym oraz zdrowotnym. 

Planowanie pomocy powinno być 
poprzedzone oceną jakości życia przy 
użyciu kwestionariusza. Jest to jednak 
zazwyczaj trudne do wykonania ponieważ 
osoby starsze często mają problem z 
udzielaniem odpowiedzi na pytania 
zawarte w kwestionariuszu. Trudności te 
wynikają z zaburzeń funkcji poznawczych, 
widzenia, słyszenia i sprawności ruchowej. 
Ważna jest więc modyfikacja techniki 
badawczej tak aby była ona dostosowana 
do indywidualnych możliwości pacjenta.

Aby dokładnie zanalizować i ocenić jakość 
życia konieczne jest rozpatrzenie problemu, 
z którym seniorzy borykają się na co dzień – 
z nadmiarem czasu wolnego. Ponowne 
włączenie ludzi starszych w główny nurt 
wydarzeń społecznych nie jest sprawą łatwą. 
Dodatkową trudność stanowi fakt 
niedoceniania potencjalnych możliwości tej 
grupy społecznej. Inną sprawą jest utrata 
przez tych ludzi pewności siebie związaną z 
gwałtowną zmianą roli społecznej, którą do 
tej pory odgrywali. Nagle człowiek, który 
czynnie pracował zawodowo, przechodząc 
na emeryturę staje się, w swojej własnej 
świadomości, jednostką nieproduktywną – z 
producenta przekształca się w biorcę. 
Człowiek taki mimowolnie zaczyna czuć się 
jak obywatel drugiej kategorii, podlega 
specyficznej segregacji wiekowej i izolacji 
społecznej. 

Do życia i dobrego samopoczucia nie 
wystarczy ludziom zapewnienie tzw. 
podstawowych potrzeb materialnych, bardzo 
ważne są potrzeby wyższego rzędu, do 
których zalicza się potrzebę twórczości, 
wiedzy, piękna. Ważną grupę stanowią 
potrzeby psychospołeczne. Na szczególne 
wyartykułowanie zasługuje potrzeba 
społecznej użyteczności, akceptacji i więzi 
emocjonalnej, które w starszym wieku 
utożsamiane są z sensem życia. Człowiek 
starszy chce być potrzebny, doceniany, 
partnersko traktowany. Zaspokojenie tych 
potrzeb daje szansę na lepsze, godniejsze 
życie. W gerontologii społecznej mówi się 
najczęściej o potrzebie przystosowanej 
egzystencji, która jest wypadkową 
większości właściwych człowiekowi 
starszemu potrzeb. Zaspakaja się ją gdy 
następuje równowaga pomiędzy 
środowiskiem życia człowieka a jego 
psychiką.

Wiek kalendarzowy osób nie zawsze 
koresponduje z wiekiem biologicznym dlatego 
też nie wolno nam sądzić, że osoba po 65 
roku życia powinna już tylko odpoczywać i 
należy jej się spokój ponieważ być może 
spokój dla tej osoby wiąże się z nudą a 
zalecanie odpoczynku utożsamia z 
odtrąceniem. Jest to jednak bardzo względna 
zależność, bowiem każda osoba będzie miała 
nieco inne lub diametrycznie ine potrzeby. 
Warto więc na początku wysłuchać oczekiwań 
osoby w podeszłym wieku zanim zaczniemy 
jej narzucać ogólnie przyjęty stereotyp.

Według badań dotyczących 
psychospołecznych 
uwarunkowań jakości życia 
osób starszych wykazały, że 
pozytywne wyniki w zakresie 
oceny jakości i zaspokajania 
potrzeb społecznych osób 
starszych żyjących w 
rodzinach własnych 
pozostają najczęściej w 
związku ze stabilną sytuacją 
życiową, przebywaniem 
wśród bliskich, poczuciem 
przydatności.

Z kolei niższa satysfakcja z życia i 
zaspokojenia potrzeb w grupie osób 
starszych przebywających w domu 
pomocy społecznej powiązana jest z 
koniecznością przystosowania się do 
nowych warunków życia oraz 
przebywania z osobami, których obecność 
nie jest wynikiem osobistych wyborów. 

Na podstawie wieloletnich doświadczeń 
badaczy ze wszystkich krajów zostały 
wyróżnione czynniki warunkujące dobrą 
jakość życia osób starszych. Czynniki te 
można podzielić na zewnętrzne i 
wewnętrzne. Do tych pierwszych 
zaliczamy:
- zabezpieczenie finansowe
- utrzymanie niezależności życiowej
- należytą sytuację mieszkaniową
- możliwość edukacji
- utrzymanie więzi społecznych

Do czynników wewnętrznych sprzyjających 
dobrej jakości życia osób starszych 
zaliczamy:
- cechy osobowościowe takie jak m.in. 
Optymizm
- możliwość pozostania nadal sobą
- zasoby wewnętrzne (poczucie koherencji, 
radzenie sobie ze stresem) 

Opracowano wiele narzędzi do oceny jakości 
życia osób w podeszłym wieku. Jednym z nich 
jest Wielowymiarowa Skala Filadelfijskiego 
Centrum Geriatrycznego, której autorem jest 
Powel Lawton.
Obejmuje ona 8 dziedzin: psychiczną, 
zdrowia fizycznego, mobilność, czynności 
życia codziennego, czasu wolnego, 
przystosowania się osobistego, społeczną i 
środowiskową. Jednym z modułów tej skali 
jest skala złożonych czynności życia 
codziennego, która może być 
wykorzystywana przez pielęgniarki zarówno 
do oceny jakości życia podopiecznych, jak i 
do oceny jakości opieki pielęgniarskiej. 

SKALA OCENY ZŁOŻONYCH CZYNNOŚCI ŻYCIA 
CODZIENNEGO 
( SKALA LAWTONA ) –IADL 
1. Czy potrafisz korzystać z telefonu ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś w stania korzystać

2. Czy jesteś w stanie dotrzeć do miejsc poza odległością 
spaceru ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś w stanie podróżować, dopóki nie 
poczyni się specjalnych przygotowań

3. Czy wychodzisz na zakupy po artykuły spożywcze ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś w stanie robić jakichkolwiek zakupów 

4. Czy możesz samodzielnie przygotować sobie posiłki ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie 

5. Czy możesz samodzielnie wykonywać prace domowe 
(np. sprzątanie) ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = zupełnie nie jesteś  w stanie 

6. Czy możesz samodzielnie majsterkować/ wyprać swoje 
rzeczy ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie 

7. Czy samodzielnie przygotowujesz i przyjmujesz leki ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie 

8. Czy samodzielnie gospodarujesz pieniędzmi ? 
3 = bez pomocy 
2 = z niewielką pomocą
1 = nie jesteś w stanie

 

Wbrew stereotypowym opiniom znaczny 
odsetek osób starszych również w późnym 
okresie starości zachowuje zdolność do 
sprawnego funkcjonowania. Organizm 
osoby w podeszłym wieku wykazuje duże 
zdolności adaptacyjne, jest to jednak 
uwarunkowane brakiem poważnych chorób 
jak również prowadzeniem prozdrowotnego 
stylu życia (regularna aktywność fizyczna, 
zdrowa dieta, ograniczenie używek i 
odpowiednia ilość snu). Dążenie do 
utrzymania lub poprawy jakości życia osób 
starszych powinno być celem opieki 
zdrowotnej, w tym również pielęgniarskiej.

Spis literatury:

1. Górna K., Jaracz K.: Jakość życia osób starszych (w:) Wieczorkowska-
Tobis K., Talarska D., (red.): Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne, 
Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2008, 343-345.
2. Modlińska  A., Problemy wieku podeszłego w aspekcie oceny jakości 
opieki sprawowanej nad człowiekiem starym, Psychoonkologia 6/2000, 
39-49.
3. Szewczyczak M., Stachowska M., Talarska D., Ocena jakości życia 
osób w wieku podeszłym, Nowiny Lekarskie 2012, 81, 1, 96–100.
4. Muszalik M., Kędziora-Kornatowska K., Sury M., Ocena funkcjonalna 
pacjentów w starszym wieku w odniesieniu do jakości życia w świetle 
kwestionariusza Oceny Funkcjonalnej Przewlekle Chorych, Problemy 
Higieny i Epidemiologii 2009, 90(4): 569-576.
5. Kłak A., Mińko M., Siwczyńska D., Metody kwestionariuszowe 
badania jakości życia, Problemy Higieny i Epidemiologii 2012, 93(4): 
632-638.