Determinanty dochodu

narodowego

dr Beata Woźniak-Jęchorek

Katedra Makroekonomii i Badań nad Gospodarką

Narodową

tel. [phone]

[e-mail]

Podstawowe pytanie:

Od czego zależy

poziom

produktu społecznego

w krótkim okresie?

Podstawowe definicje:



Produkcja potencjalna

– produkcja,

którą można by wytworzyć w gospodarce
przy racjonalnym wykorzystaniu
wszystkich czynników produkcji. Jej
wielkość zależy od wielkości zasobów
czynników produkcji występujących w
gospodarce oraz od efektywności ich
wykorzystania.



Produkcja faktyczna

– produkcja

rzeczywiście wytwarzana w gospodarce.
Jej poziom wyznaczają możliwości
opłacalnej sprzedaży.

Podstawowe definicje:



Globalna (zagregowana) podaż

– ta

wielkość produkcji, którą wytworzą i
sprzedadzą podmioty gospodarcze przy
danych istniejących cenach, mocy
wytwórczej i kosztach.



Globalny (zagregowany) popyt

– suma,

którą przy danych cenach, dochodach
oraz innych zmiennych ekonomicznych
wydadzą konsumenci, przedsiębiorstwa
oraz rząd.

Determinanty DN:

Rozmiary produkcji są zdeterminowane

przez wielkość

globalnego popytu

popyt konsumpcyjny i inwestycyjny

AD = C + I

Wpływ dochodów na wielkość

wydatków konsumpcyjnych – różne

hipotezy:

hipoteza dochodu

absolutnego

wielkość

wydatków

konsumpcyjnych

zależy od:

poziomu bieżących

dochodów (przy wzroście

dochodów wydatki

konsumpcyjne wzrastają, ale

ich udział w dochodzie jest

coraz mniejszy)

hipoteza dochodu

relatywnego

standardu życia znajomych

i sąsiadów (J.S. Duesenberry)

hipoteza dochodu

permanentnego

przeciętnego dochodu

uzyskanego w ciągu całego

życia (dochodu

permanentnego)

(M.Friedman) lub hipoteza

cyklu życia (F.Modigliani)

Czynniki determinujące wysokość

wydatków konsumpcyjnych:



dochody



wielkość zgromadzonego majątku
(bogactwa)  efekt bogactwa
(A.C.Pigou)

Popyt konsumpcyjny

to suma, którą

gospodarstwa domowe planują wydać

na dobra i usługi.

Konsumpcja:



Funkcja konsumpcji

– to związek między

bieżącymi dochodami a wydatkami

konsumpcyjnymi. Określa ona poziom

zamierzonej konsumpcji przy różnych

poziomach dochodów.



Autonomiczny popyt konsumpcyjny

- to

niezależna od rozmiarów dochodu wielkość

konsumpcji.



Krańcowa skłonność do konsumpcji

(MPC)

- określa, jaką część dodatkowego

dochodu gospodarstwa domowe przeznaczają

na konsumpcję.

Inwestycje:

Popyt inwestycyjny

oznacza

zamierzone (planowane) przez

przedsiębiorstwa wydatki na

powiększenie lub utrzymanie zasobów

kapitału trwałego (budynki, urządzenia,

maszyny, itp.) oraz stanu zapasów.

Inwestycje podejmowane są przez

przedsiębiorstwa w celu osiągnięcia

zysku

w przyszłości, a ten zależy od

poziomu

kosztów

i od

wielkości

sprzedaży

.

Ważną rolę pełnią też

oczekiwania

.

Inwestycje:



Inwestycja to

nakład gospodarczy

na

tworzenie lub zwiększanie majątku
trwałego.



Inwestycja to

wydatki

przedsiębiorstw

na dobra, które mogą

być użyte do produkcji innych dóbr i
usług. Jest to tzw.

"efekt korzyści

odroczonych w czasie".



Inwestycja to

wyrzeczenie się

obecnych, pewnych korzyści

na

rzecz niepewnych korzyści w
przyszłości.

Inwestycje:

Inwestycje dzielimy na:



inwestycje w

kapitał trwały



oraz inwestycje w

zapasy

.

Inwestycje w kapitał trwały są to

inwestycje

mieszkaniowe

(zakup mieszkań i bloków mieszkalnych

niezależnie od podmiotu nabywającego) oraz

inwestycje niemieszkaniowe

, gdzie wchodzą

pozostałe zakupy przedsiębiorstw niepowiększające

zapasów.

Inwestycje są strumieniem nowego kapitału w ciągu roku i

są dodawane do zasobu kapitału.

Są to

inwestycje brutto

.

Inwestycje brutto pomniejszone o amortyzację tworzą

inwestycje netto

.

Inwestycje:

Ze względu na termin realizacji wyróżnia

się:



inwestycje

długoterminowe

( ponad

1 rok)



inwestycje

krótkoterminowe

( do 1

roku)

Ze względu na to czego dotyczą wyróżnia

się:



inwestycje infrastrukturalne



inwestycje produkcyje



inwestycje restrukturyzacyjne

(udoskonalenia)

Inwestycje:

Do grupy

inwestycji

długoterminowych

należą:



nieruchomości



wartości niematerialne i prawne



długoterminowe aktywa finansowe

Przeciwieństwem inwestycji jest

konsumpcja

.

Dwa rodzaje inwestycji
podejmowanych na rynku:



Inwestycje autonomiczne

–

realizowane niezależnie od stanu
popytu (kojarzono z sektorem
publicznym np. budowa dróg)



Inwestycje indukowane

–

realizowane w następstwie zmian
po stronie popytu (większość
inwestycji)

Dochody ludności:

Rozporządzalne dochody osobiste – dochody,

jakie gospodarstwa domowe mogą

przeznaczyć na:

konsumpcję lub oszczędności

Nieskonsumowana część dochodu jest

oszczędzana.

Funkcja konsumpcji wyznacza funkcję

oszczędności.

Równowaga na rynku
przy stałych cenach i
płacach:

globalny popyt = globalnej podaży

Punkt równowagi wyznaczany jest przez popyt

globalny

Warunek:

planowane inwestycje = planowanym

oszczędnościom

I – C = C + S

I

ex ante

= S

ex ante

Założenia modelu:



Wszystkie ceny i płace są ustalone na
danym poziomie.



Przy tym poziomie w gospodarce
występują niewykorzystane zasoby
produkcji.

Determinanty dochodu
narodowego – model
podstawowy:

AD

Y

AD = C + I

Rozmiary

produkcji

faktycznej

Funkcja

popytu

globalne

go

Popyt

globalny

Produkt, dochody

Wydatki

autonomicz

ne

Punkt

równowa

gi

Linia nachylona pod

kątem 45

o

wyznacza

równowagę w

gospodarce

Nachylenie funkcji popytu
zależy od krańcowej
skłonności do konsumpcji
(wzrost skłonności do
konsumpcji = krzywa
bardziej stroma)

Kształt krzywej agregatowej
podaży – stanowiska różnych
szkół

AP

d

Y

p

Dochód narodowy

Pozio

m cen

AP

p

Ekstremalne stanowisko

neoklasyczne:

AP

d

Y

p

Dochód narodowy

Pozio

m cen

AP

p

Ekstremalne stanowisko

neoklasyczne:

Dzięki:



giętkości cen



dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych

Stany nierównowagi

na rynkach czynników produkcji i na

rynku towarowym są szybko likwidowane i faktyczna

produkcja ustala się na poziomie

odpowiadającym

pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji

.

Zmiany agregatowego popytu

powodują jedynie zmiany

ogólnego

poziomu cen

.

Zmiana wielkości produkcji wymaga zatem

zmiany

wielkości zasobów czynników produkcji lub zmiany

efektywności ich wykorzystania.

Prawo rynków Say’a

Prawo rynków Jean Baptista Say’a

– nadprodukcja jako

zjawisko trwałe i powiększające jest absolutnie

niemożliwa. Może się pojawić jako zjawisko

krótkotrwałe, przejściowe i ograniczone.

Na czym polega mechanizm zwiększania sprzedaży drogą

pomnażania produkcji?

Założenia:



pożądanie dóbr przez ludzi jest absolutnie nieograniczone –

każde zaspokojenie potrzeb przesuwa granicę potrzeb



każde tworzenie podaży jest zarazem tworzeniem popytu

(podaż to ponoszenie kosztów, a to czyjś dochód – popyt).

Oszczędności dla Say’a to chwilowo odroczony popyt.



traktowanie pieniądza jako środka pośredniczenia w

wymianie i miernika wartości; pominął jednak funkcję

skarbienia – przedsiębiorca stara się jak najszybciej pozbyć

pieniędzy, które otrzymał ze sprzedaży wyprodukowanych

towarów (pierwsza możliwość odrzucenia prawa Say’a – gdy

oszczędności rosną, nie ma automatyzmu wzrostu popytu).

Stanowisko

keynesistów:

A

B

AP

d

Y

p

Y

e

Dochód narodowy

P

e

Pozio

m cen

AP’

p

AP

p

Stanowisko keynesistów:

Odrzucają założenie

doskonałej giętkości

cen

i

dużej skuteczności działania

mechanizmów rynkowych

(nie są w

stanie zagwarantować produkcji w pełni

wykorzystującej czynniki wytwórcze;

założenie giętkości cen i płac jest mało

realistyczne w świecie związków

zawodowych  założenie o cenach

lepkich, a w krańcowym przypadku –

założenie o cenach sztywnych).

Podsumowanie:

Stanowisko

neoklasyczne

Stanowisko

keynesistów

Podejście

podażowe

popytowe

Determinanty

faktycznego DN

zasoby czynników

produkcji

efektywność

wykorzystania

czynników produkcji

wielkość agregatowego

popytu na towary

Opisywana

gospodarka

Pełne wykorzystanie

czynników produkcji

Analiza długookresowa

Niepełne wykorzystanie

zasobów

Analiza krótkookresowa

Mnożnik

Informuje

jak zwiększy się

dochód

na

skutek

zmiany popytu autonomicznego

(inwestycyjnego, konsumpcyjnego) przez

jednostkę.

gdzie: MPC – krańcowa skłonności do

konsumpcji

MPC

M





1

1

Działanie mnożnika

Zwiększenie wydatków autonomicznych

Równoległe przesunięcie krzywej popytu w

górę

Wzrost dochodu i produkcji

Zwiększenie popytu konsumpcyjnego

Wzrost dochodu i produkcji (znacznie większy

niż pierwotny wzrost wydatków

autonomicznych

Cechy mnożnika:



Jest większy od 1

, gdyż każda zmiana

popytu autonomicznego wpływa na wielkość
produkcji.



Działa tylko wtedy, gdy mamy

nie w pełni

wykorzystane zdolności produkcyjne.



Działa w obie strony

– gdy wzrost

inwestycji ma wielkość ujemną, mnożnik też
działa i wzmacnia efekty ujemne.



Efekty mnożnikowe mają

charakter

gasnący

.

Paradoks zapobiegliwości

Załóżmy, że gospodarstwa domowe

decydują się na zwiększenie swoich

oszczędności (S) autonomicznych przy

każdej wielkości dochodu (Y)

Oznacza to, że

muszą

ograniczyć

konsumpcję (C)

autonomiczną

To zmniejsza AD i

przez mechanizm

mnożnika

powoduje spadek

Y w punkcie

równowagi

W nowym

punkcie

równowagi wciąż

S = I

Determinanty dochodu
narodowego – model z udziałem
państwa:

AD

Y

AD = C + I

Popyt

globalny

Produkt, dochody

Linia nachylona pod

kątem 45

o

wyznacza

równowagę w

gospodarce

AD = C + I +
G

C

a

+ I

G

Y

1

Y

2

Determinanty dochodu
narodowego – model z udziałem
państwa:

AD

Y

AD = C

a

+ MPC(1-t)Y + I

Popyt

globalny

Produkt, dochody

Linia nachylona pod

kątem 45

o

wyznacza

równowagę w

gospodarce

AD = C

a

+ MPC*Y +

I

C

a

+ I

Y

1

Y

2

Wniosek

Wzrost wydatków państwa (G) przesuwa

krzywą popytu globalnego, a wzrost

stawki podatkowej (t) wpływa na

zmniejszenie jej nachylenia.

Jednoczesne zwiększenie G i T (wielkości

wpływów podatkowych) o tę samą

kwotę zwiększa wartość produktu w

punkcie równowagi – działa

mechanizm zrównoważonego

budżetu.

Determinanty dochodu
narodowego – model z udziałem
HZ – wpływ eksportu na Y w
punkcie równowagi :

AD

Y

AD = C + I +
G

Popyt

globalny

Produkt, dochody

Linia nachylona pod

kątem 45

o

wyznacza

równowagę w

gospodarce

AD = C + I + G +
X

C

a

+ I +

G

X

Y

1

Y

2

Determinanty dochodu
narodowego – model z udziałem
HZ – wpływ importu na Y w
punkcie równowagi :

AD

Y

AD = C

a

+ MPC(1-t)Y + I + G –

Y*MPI

Popyt

globalny

Produkt, dochody

Linia nachylona pod

kątem 45

o

wyznacza

równowagę w

gospodarce

AD = C

a

+ MPC(1-t)Y + I + G

C

a

+ I + G

Y

1

Y

2

Krańcowa skłonność

do importu

Wniosek

HZ

wpływa na popyt globalny poprzez

eksport netto

(czyli różnicę między E

xp

, który zwiększa popyt na

produkty krajowe a I

mp

, który zmniejsza popyt na

produkty krajowe).

E

xp

jest przy tym

wielkością autonomiczną

(nie zależy od

koniunktury w kraju), a I

mp

zależy od skłonności

podmiotów krajowych do nabywania dóbr

zagranicznych.

MPI –

krańcowa skłonność do importu

określa jaka część

z dodatkowej jednostki dochodu jest przeznaczona na

dobra sprowadzane z zagranicy.

Krzywa AD przesuwa się równolegle w górę o

wielkość E

xp

.

I

mp

powoduje spadek skłonności do konsumpcji

dóbr krajowych, co zmniejsza nachylenie

krzywej AD.

 

Dziękuję za uwagę!