Rola pieniądza we współczesnej gospodarce

dr Grażyna Węgrzyn

1

Historia pieniądza

• pieniądz towarowy - różnorodne towary,

zależnie od kultury (sól, herbata,

muszelki, bursztyn, jedwab, sztuka bydła)

• pieniądz metalowy - mały kawałek

kruszcu równoważył wartość wielokrotnie

większych towarów powszechnego użytku

• pieniądz monetarny - oparty na złocie,

srebrze i miedzi, a wartość monety była

równa wartości zawartego w nich metalu

• kwity depozytowe - początek nowej,

papierowej formy pieniądza

• pieniądz papierowy

2

Co to jest pieniądz?

3

wg. Gustawa Schmöllera
           
            Pieniądz jest prawnie

określonym, powszechnie
akceptowanym środkiem
płatniczym, który może wyrażać,
przechowywać, przekazywać
wartość dóbr i usług i którego
wartość powinna być ściśle
związana z wartością produkcji
wytworzonej na obszarze danego
kraju.

4

Definicja pieniądza:

• Pieniądz to pewien powszechnie

akceptowany towar za pomocą,
którego możemy dokonywać
płatności i wywiązywać się ze
zobowiązań (spłata długu).

5

Funkcje pieniądza:

1. Środek wymiany.
2. Środek przechowywania wartości

(tezauryzacji).

3. Jednostka rozrachunkowa.
4. Środek odroczonych płatności.
5. Pieniądz światowy.

6

Pieniądz papierowy

• Jest to tzw. pieniądz symboliczny – w

tym sensie, że jego wartość w
wymianie nie ma nic wspólnego z
rzeczywistą wartością dobra, z
którego jest wyprodukowany. Za jego
emisję odpowiedzialne jest państwo,
które zleca tę rolę bankowi
centralnemu.

7

• Wartość pieniądza symbolicznego, a

zatem również stabilność cen zależy
od tego, jak się kształtuje relacja
pomiędzy ilością pieniędzy na rynku
a ilością dostępnych towarów i usług.

8

• Zgodnie z równaniem wymiany

Fishera zachwianie równowagi
między tymi dwiema wielkościami
(np. spowodowane silnym wzrostem
podaży pieniądza) powoduje
niestabilność cen (inflację lub
deflację).

9

Równanie Fishera –

ilościowa teoria pieniądza

• Pieniądz jako środek wymiany

Gdzie:
M – ilość pieniądza
V – transakcyjna szybkość pieniądza
P – poziom cen
T – ogólna liczba transakcji (można ją

zastąpić Y)

10

T

P

V

M







• Przyjmując, że podaż pieniądza jest

stała oraz, że V i T są od niej
niezależne, to równanie wymiany
można przekształcić w funkcję
popytu na pieniądz:

11

P

V

T

MD





Rynek pieniądza i jego

elementy

• Popyt na pieniądz.
• Podaż pieniądza.
• Cena pieniądza – stopa procentowa.

12

Popyt na pieniądz

• Jest to dążenie podmiotów

gospodarczych (ludzi i firm) do
posiadania realnych zasobów
pieniądza (gotówki) w celu
dokonywania określonych transakcji.

13

Czynniki określające wielkość popytu

na pieniądz;

• Dochód (bogactwo).
• Poziom cen.
• Stopy procentowe.
• Oczekiwania co do kształtowania się

poziomu cen w przyszłości.

• Oczekiwania co do zmiany stóp

procentowych w przyszłości.

• Dostępność do gotówki.

14

Rodzaje popytu na pieniądz:

• Transakcyjny popyt na pieniądz.
• Ostrożnościowy popyt na pieniądz.
• Spekulacyjny popyt na pieniądz.

15

Krzywa popytu na pieniądz

MD

Realny
zasób
pieniądza

Stopa
procentowa

MD

16

Podaż pieniądza

• Ile pieniędzy jest w gospodarce?

• Gotówka (currency).
• Karty debetowe, czeki to tylko środki,

które umożliwiają przenoszenie
pieniądza między rachunkami.

• Wkłady płatne na żądanie, tj.

zasoby zgromadzone na rachunkach
bankowych.

17

Podaż pieniądza

Stopa
procentowa

Realny zasób
pieniądza

MS

18

Miary zasobu pieniądza

M0 – baza monetarna (pieniądz

wielkiej mocy) – to gotówka
znajdująca się w obiegu i w bankach.

M1 – pieniądz gotówkowy w

posiadaniu sektora pozabankowego
oraz wkłady na rachunkach
bieżących.

M2 – M1 + depozyty terminowe

sektora prywatnego (małe lub w
walucie krajowej)

19

PODAŻ PIENIĄDZA

• Czynniki określające podaż pieniądza

M = GO + D

Gdzie:
M – podaż pieniądza
GO – zasób gotówki
D - depozyty

20

Na wielkość (GO+D) mają wpływ:

• Społeczeństwo.
• Banki komercyjne.
• Bank Centralny.

21

Społeczeństwo

• Wpływa na podaż pieniądza poprzez podział

podsianych pieniędzy na gotówkę i depozyty.

22

D

GO

go

Banki komercyjne

• Oddziałują na podaż pieniądza

poprzez określenie stosunku rezerw
do depozytów.

23

D

RE

r 

r tj. stosunek rezerw do depozytów

zależy od:

• Poziomu rezerw obowiązkowych
• Rynkowej stopy procentowej
• Stopy dyskontowej, tj.

oprocentowania kredytów w banku
centralnym dla banków
komercyjnych

• Stopnia niepewności banków co do

wysokości dopływów i odpływów
depozytów w danym okresie

24

Bank centralny

• Wpływa na podaż pieniądza poprzez

wielkość bazy monetarnej M0.

• Zwiększenie bazy monetarnej M0

powoduje wielokrotny wzrost podaży
pieniądza w gospodarce, za sprawą
mnożnika kreacji pieniądza.

25

Kreacja pieniądza przez system

bankowy

• Tylko system bankowy jako całość

może zmienić sumę depozytów w
gospodarce, a tym samym wielkość
podaży pieniądza.

26

MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA JEST

MAKSYMALNY przy następujących założeniach:

1. Banki nie utrzymują rezerw

nadwyżkowych, co oznacza, że
pojawiające się przyrosty rezerw
od razu są przekształcane w
kredyty.

27

2. Występuje wystarczający popyt na

kredyty.

3. Nie ma wypłat gotówkowych, co

oznacza, że udzielony kredyt w
całości staje się depozytem
bankowym.

28

MKP

max

nazywany jest mnożnikiem

depozytów

29

DE

MKP

M

i

MKP

R







max

max

max

1

Czynniki zmniejszające max wartość

MKP:

• Wypłaty gotówkowe.

• Utrzymywanie przez banki rezerw

nadwyżkowych.

30

MKP

go



MKP

D

RE

r

RE

ch

nadwy

żadwy









31

0

1

M

MKP

M

r

go

go

MKP











Rozwinięta postać MKP: