ZASADY ORGANIZACJI DZIAŁAŃ

RATOWNICZYCH PODCZAS

LIKWIDACJI SKUTKÓW KLĘSKI

ŻYWIOŁOWEJ

Definicja

KLĘSKA ŻYWIOŁOWA - katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której

skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich
rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona
mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych
środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz
specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym
kierownictwem, Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na
obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na
którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski.

SZCZEGÓLNE CECHY STANU KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ
•wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków i zorganizowanego

współdziałania wielu instytucji pod jednolitym kierownictwem,

•akcją zapobiegania skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kieruje

organ administracji publicznej,

•działają zespoły reagowania kryzysowego,

GŁÓWNE RODZAJE DZIAŁAŃ

•Rozpoznawanie zagrożeń, ocena sytuacji i skali zagrożenia,
•Prognozowanie rozwoju sytuacji,
•Wypracowanie zamiaru taktycznego w działaniach interwencyjnych,
•Ustalenie form i metod likwidacji zagrożeń i występujących problemów,
•Określenie niezbędnych do wykonania zadań i przydzielanie ich służbom i

podmiotom,

•Określenie sił i środków niezbędnych do realizacji poszczególnych rodzajów

działań i do przeprowadzenia całej akcji ratowniczej,

•Ratownictwo medyczne,
•Ratownictwo techniczne,
•Ratownictwo wodne i przeciwpowodziowe,
•Ratownictwo chemiczne i ekologiczne,
•Ocena uszkodzeń infrastruktury i obiektów o szczególnym znaczeniu,
•Organizacja niezbędnych form pomocy dla ludności,
•Formułowanie i rozpowszechnianie komunikatów dla ludności,
•Zabezpieczenie logistyczne i zabezpieczenie medyczne działań ratowniczych,
•Odbudowa,

Rozpoznanie zagrożeń

• Operacyjne rozpoznanie terenu działań,
• -znajomość warunków dojazdu,
• -znajomość ukształtowania terenu,
• -znajomość miejsc stwarzających szczególne utrudnienia

lub korzystne warunki do prowadzenia działań,

• Operacyjne, pośrednie rozpoznanie terenu wynika

m.in. z:-planów obrony, planów operacyjno –ratowniczych,
-ćwiczeń, -czynności kontrolno –rozpoznawczych,
-gromadzenia danych operacyjnych o terenie i obiektach

Bezpośrednie rozpoznanie prowadzone podczas działań

pozwala ustalić wiele aspektów aktualnej sytuacji i
zagrożeń oraz powinno być procesem ciągłym.

Prognozowanie

•Prognozowanie odbywa się głównie w oparciu o:
•-prognozy i scenariusze przewidziane w planach i sposobach
•postępowania,
•-rozpoznanie bezpośrednie,
•-doświadczenie KDR i uczestników działań ratowniczych,
•-narzędzia do prognozowania (np. modele matematyczne, programy
•komputerowe),
•-mapy, w tym mapy cyfrowe,
•-wiedzę pracowników i kadry kierowniczej zakładów, instytucji i
•przedsiębiorstw,
•Prognozowanie ma na celu:
•-właściwe wypracowanie zamiaru taktycznego
•i decyzji KDR oraz określenie priorytetowych
•działań,
•-właściwe określenie niezbędnych sił i środków,
•-optymalne reagowanie na zmiany sytuacji,
•-minimalizację ryzyka wypadków,

Wypracowanie taktyki

• Wypracowanie zamiaru taktycznego i decyzji KDR może

odbywać się w drodze samodzielnej pracy kierującego
działaniem ratowniczym lub przy współpracy:

• -grupy operacyjnej,
• -specjalistów z różnych dziedzin ratownictwa,
• -sztabu akcji,
• -zespołu reagowania kryzysowego,

zaś szczególnie przydatne są do tego celu:

• szczegółowe i sprawdzone procedury postępowania,
• -dokumentacja operacyjna,
• -plany ratownicze,

Zadania do wykonania

Znajomość zakresu zadań i kompetencji oraz

możliwości poszczególnych służb:

• -znajomość przepisów,
• -porozumienia, uzgodnienia,
• -procedury,
• -plany ratownicze,
• -siatka bezpieczeństwa,
• -ćwiczenia,

Kalkulacje sił i środków

• Kalkulacje sił i środków,
• Plany ratownicze,
• Procedury,
• Sposoby postępowania,
• Informacje zawarte w zgłoszeniu

.

Zadania ratownictwa technicznego

•

1)analizowanie awarii oraz katastrof technicznych,

•

2)poszukiwanie, uwalnianie i ewakuacja poszkodowanych i zagrożonych ludzi
oraz zwierząt w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia,

•

3)torowanie dostępu do osób uwięzionych przez zwały gruzu i przegrody
budowlane, w wykopach, studniach, wrakach pojazdów itp.

•

4)ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych awarią techniczną,

•

5)oznakowanie i wydzielenie strefy bezpośrednich działań ratowniczych oraz
stref zagrożenia,

•

6)przewietrzanie lub wentylowanie stref zagrożenia oraz stref bezpośrednich
działań ratowniczych,

•

7)oświetlenie oraz zabezpieczenie miejsca zdarzenia przed osobami
postronnymi,

•

8)wykonywanie dojść do poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt,

•

9)usuwanie przeszkód naturalnych i sztucznych utrudniających niesienie
pomocy poszkodowanym lub zagrożonym ludziom oraz ratowanie środowiska,

•

10)wypompowywanie, obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku
substancji stwarzającej zagrożenie.

Zadania ratownictwa chemicznego

i ekologicznego

1)ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych substancją

niebezpieczną, ewakuację,

2)identyfikację substancji stwarzającej zagrożenie w czasie

powstałego zdarzenia,

3)prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocenę rozmiarów

zagrożenia oraz zmian wielkości strefy zagrożenia dla ludności,

4)dostosowanie sprzętu oraz technik ratowniczych do miejsca

zdarzenia i rodzaju substancji stwarzającej zagrożenie,

5)przepompowywanie i przemieszczanie substancji niebezpiecznej do

nowych lub zastępczych zbiorników,

6)obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku substancji

niebezpiecznej,

7)ograniczanie parowania substancji niebezpiecznej,
8)zatrzymanie emisji toksycznych środków przemysłowych,
11)stawianie kurtyn wodnych,
12)neutralizację substancji niebezpiecznej substancjami

chemicznymi,

13)związywanie substancji niebezpiecznej sorbentami,
14)stawianie zapór na ciekach lub obszarach wodnych zagrożonych

skutkami rozlania substancji toksycznych hydrofobowych,

15)zbieranie substancji niebezpiecznej z powierzchni wody lub gleby.

Zadania ratownictwa medycznego

• 1)bieżące analizowanie rodzaju i liczby zagrożeń prowadzących do

nagłego pogarszania się stanu zdrowia lub groźby utraty życia
ludzkiego,

• 2)ocenę groźby utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się stanu

zdrowia w wyniku zdarzenia i prognozowanie rozwoju zagrożenia,

• 3)dostosowanie sprzętu oraz technik niezbędnych do ratowania

życia i zdrowia ludzi w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia
oraz liczby poszkodowanych i zagrożonych,

• 4)zapewnienie ciągłości procesu ratowania poszkodowanych i

zagrożonych ludzi na miejscu zdarzenia oraz właściwych procedur
przekazywania poszkodowanych kwalifikowanej pomocy
medycznej, wynikających z powiatowych i wojewódzkich planów
ratowniczych,

• 5)zapewnienie prowadzenia działań z zakresu ratownictwa

medycznego przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje,
określone w odrębnych

Ocena uszkodzeń infrastruktury i

obiektów

Zapewnienie:
• -zastępczych miejsc zakwaterowania,
• -ochrony zdrowia,
• -żywności i wody do celów spożywczych i

sanitarnych,

• -odzieży,
• -koców,
• -materiałów do zabezpieczenia uszkodzonych

budynków,

• -pasz dla zwierząt gospodarskich

,

Pomoc dla ludności

Cele formułowania i rozpowszechniania komunikatów:
-zaspokojenie prawa do informacji.
-ostrzeganie ludności o zagrożeniach i informowanie o
zalecanych sposobach
postępowania.
-informowanie o działaniach podejmowanych przez
służby ratownicze i
władze.
-zapewnianie właściwego przebiegu ewakuacji.
-skuteczne wprowadzanie ograniczeń praw człowieka i
obywatela, świadczeń
osobistych i rzeczowych.

Zabezpieczenie medyczne i

logistyczne

• Zabezpieczenie medyczne działań ratowniczych poprzez zapewnienie

możliwości

• natychmiastowego udzielenia pomocy przez zespół ratownictwa

medycznego.

• Zapewnienie niezbędnych badań i szczepień ochronnych oraz

zaopatrzenia w leki.

• Zapewnienie wystarczającego zaopatrzenia podmiotów prowadzących

działania w:

• -paliwa i smary,
• -części zmienne,
• Zapewnienie możliwości niezwłocznego dokonywania napraw sprzętu

technicznego.

• Zapewnienie właściwych warunków socjalno –bytowych i sanitarnych oraz
• wyżywienia dla uczestników działań.

Odbudowa

• 1. Ocena zniszczeń, uszkodzeń i strat.
• 2. Opracowanie raportu odbudowy (planowanie działań, harmonogramu,

środków).

• 3. Przydzielanie zadań w zakresie odbudowy.
• 4. Koordynacja pomocy humanitarnej.
• 5. Przywracanie funkcjonowania infrastruktury komunalnej i

przemysłowej oraz

• obiektów o szczególnym znaczeniu.
• 6. Przywracanie możliwości wykorzystywania budynków mieszkalnych.
• 7. Przywracanie normalnego funkcjonowania administracji.
• 8. Przywracanie pełnej zdolności reagowania podmiotów ratowniczych.
• 9. Analiza działań i podejmowanie przedsięwzięć zapewniających wzrost
• skuteczności reagowania.

Osoba kierująca działaniami

• W czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu

zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują:

• 1) wójt(burmistrz, prezydent miasta) -jeżeli stan klęski

żywiołowej wprowadzono tylko na obszarze gminy,

• 2)starosta-jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze

więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu,

• 3)wojewoda-jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze

więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa,

• 4)minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny minister,

do zakresu działania którego należy zapobieganie skutkom danej
klęski żywiołowej lub ich usuwanie, a w przypadku wątpliwości co do
właściwości ministra lub w przypadku gdy właściwych jest kilku
ministrów -minister wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów -jeżeli
stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego
województwa. (art.8 ustawy o stanie klęski żywiołowej)

Kompetencje wójta

• Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wydawać polecenia

wiążące organom jednostek pomocniczych, kierownikom
jednostek organizacyjnych utworzonych przez gminę,
kierownikom jednostek ochrony przeciwpożarowej działających na
obszarze gminy oraz kierownikom jednostek organizacyjnych
czasowo przekazanych przez właściwe organy do jego dyspozycji
i skierowanych do wykonywania zadań na obszarze gminy.

• Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może występować do

kierowników innych jednostek organizacyjnych, działających na
obszarze gminy, z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych
w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia.
W razie odmowy wykonania tych czynności lub ich niewłaściwego
wykonywania wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezwłocznie
zawiadamia organ, któremu podlega kierownik lub który sprawuje
nadzór nad nim.

Kompetencje starosty

• Starosta może wydawać polecenia wiążące wójtom (burmistrzom,

prezydentom miast niebędących miastami na prawach powiatu),
kierownikom jednostek organizacyjnych utworzonych przez powiat,
kierownikom powiatowych służb, inspekcji i straży, kierownikom
jednostek ochrony przeciwpożarowej działających na obszarze
powiatu oraz kierownikom jednostek organizacyjnych czasowo
przekazanych przez właściwe organy do jego dyspozycji i
skierowanych do wykonywania zadań na obszarze powiatu.

• Starosta może występować do kierowników innych jednostek

organizacyjnych działających na obszarze powiatu, z wnioskami o
wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom
klęski żywiołowej lub ich usunięcia. W razie odmowy wykonania
tych czynności lub ich niewłaściwego wykonywania starosta
niezwłocznie zawiadamia organ, któremu podlega kierownik lub
który sprawuje nadzór nad nim.

Zespoły reagowania kryzysowego

Działania w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich

usunięcia wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta i
wojewoda albo pełnomocnicy oraz ministrowie, wykonują przy
pomocy odpowiednio gminnego zespołu reagowania,
powiatowego zespołu reagowania kryzysowego,
wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz
Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej. (Art.12 ust.
1ustawy o stanie klęski żywiołowej )

Do zadań zespołów należy w szczególności:
• 1) monitorowanie występujących klęsk żywiołowych i

prognozowanie rozwoju sytuacji,

• 2)realizowanie procedur i programów reagowania w czasie

stanu klęski żywiołowej,

• 3)opracowywanie i aktualizowanie planów reagowania

kryzysowego,

• 4)planowanie wsparcia organów kierujących działaniami na

niższym szczeblu administracji publicznej,

• 5)przygotowywanie warunków umożliwiających koordynację

pomocy humanitarnej,

• 6)realizowanie polityki informacyjnej związanej ze stanem

klęski żywiołowej.

Zwalczanie klęsk żywiołowych

• W zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub

ich usuwaniu są obowiązane uczestniczyć:
Państwowa Straż Pożarna i inne jednostki
ochrony przeciwpożarowej, Policja, Państwowe
Ratownictwo Medyczne i jednostki ochrony
zdrowia, Straż Graniczna, Morska Służba
Poszukiwania i Ratownictwa oraz inne
właściwe w tych sprawach państwowe
urzędy, agencje, inspekcje, straże i służby.

• art.17 ust.1 ustawy o stanie klęski żywiołowej

Współpraca w zwalczaniu klęsk

• Potencjał przydatny do prowadzenia działań

ratowniczych:

• Wiedza z różnych dziedzin nauki i techniki,
• Technologie, np. pozwalające na wykonywanie niezbędnych

badań laboratoryjnych,

• Sprzęt, którego nie posiadają podmioty systemu ratowniczego.
• Ratownicy / pracownicy posiadający przydatne umiejętności.

• W praktyce ratowniczej wielokrotnie zachodzi potrzeba

wsparcia kierującego działaniem ratowniczym przez podmioty,
dysponujące potencjałem przydatnym do prowadzenia działań.

Ograniczenie praw i wolności

• Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela

w stanie klęski żywiołowej stosuje się do osób
fizycznych zamieszkałych lub czasowo
przebywających na obszarze, na którym został
wprowadzony stan klęski żywiołowej, oraz
odpowiednio do osób prawnych i jednostek
organizacyjnych nie posiadających osobowości
prawnej, mających siedzibę lub prowadzących
działalność na obszarze, na którym został
wprowadzony stan klęski żywiołowej (art.20 ustawy o
stanie klęski żywiołowej)

Zakres ograniczeń

1)zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców,
2)nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju,
3)nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu

kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski
żywiołowej lub ich usunięcia,

4)całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju

artykuły,

5)obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym

oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do
zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i
promieniotwórczych,

6)obowiązku poddania się kwarantannie,
7)obowiązku stosowania środków ochrony roślin lub innych środków

zapobiegawczych niezbędnych do zwalczania organizmów szkodliwych dla ludzi,
zwierząt lub roślin,

8)obowiązku stosowania określonych środków zapewniających ochronę

środowiska,

9)obowiązku stosowania środków lub zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt,

cd. ograniczeń

• 10)obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych

pomieszczeń,

• 11)dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych

obiektów budowlanych albo ich części,

• 12)nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i

obiektów,

• 13)nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz

na określonych obszarach,

• 14)zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych,
• 15)nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się,
• 16)wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej,

nieruchomości i rzeczy ruchomych,

• 17)zakazie prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii

pracowników lub w określonych dziedzinach,

• 18)ograniczeniu lub odstąpieniu od określonych zasad bezpieczeństwa i

higieny pracy, jednakże niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub
zdrowia pracownika,

• 19)wykonywaniu świadczeń osobistych i rzeczowych.

Świadczenia osobiste i rzeczowe

Jeżeli siły i środki, którymi dysponuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub

wojewoda albo pełnomocnik, są niewystarczające, można wprowadzić obowiązek
świadczeń osobistych i rzeczowych polegających na:

• 1)udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom,
• 2)czynnym udziale w działaniu ratowniczym lub wykonywaniu innych zadań

wyznaczonych przez kierującego akcją ratowniczą,

• 3)wykonywaniu określonych prac,
• 4)oddaniu do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych,
• 5)udostępnieniu pomieszczeń osobom ewakuowanym,
• 6)użytkowaniu nieruchomości w określony sposób lub w określonym zakresie,
• 7)przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub

ewakuowanych,

• 8)zabezpieczeniu zagrożonych zwierząt, a w szczególności dostarczaniu paszy i

schronienia,

• 9)zabezpieczeniu zagrożonych roślin lub nasion,
• 10)pełnieniu wart,
• 11)zabezpieczeniu własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed ich

zanieczyszczeniem, skażeniem lub zakażeniem, a także udostępnianiu ich dla
potrzeb osób ewakuowanych lub poszkodowanych, w sposób wskazany przez organ
nakładający świadczenie,

• 12)zabezpieczeniu zagrożonych dóbr kultury.(Art.22 ust.1 ustawy o stanie klęski

żywiołowej)