OBYWATELSTWO POLSKIE

I

AKTA STANU CYWILNEGO

Administracja niestacjonarna
Prawo administracyjne
Rok akademicki 2011/2012

mgr Karol Ważny

Obywatelstwo
polskie

Definicja obywatelstwa
polskiego



Brak definicji ustawowej



Definicja ukształtowana przez
doktrynę



Więź prawna zachodząca pomiędzy
osobą a państwem, z której wynikają
określone wzajemne uprawnienia i
obowiązki



Obywatelstwo = narodowość?



Obywatelstwo krajowe a
obywatelstwo Unii Europejskiej

Prawo o obywatelstwie
polskim



Ujęcie wąskie



Regulacja prawna dotycząca wszelkich
zdarzeń, działań i czynności mających za
swój przedmiot obywatelstwo, jak i ich
skutki

▪

zasady ogólne prawa o obywatelstwie

▪

sposoby nabywania i utraty obywatelstwa

▪

procedury i organy właściwe do rozstrzygania
regulacji spraw z zakresu obywatelstwa

Prawo o obywatelstwie
polskim



Ujęcie szerokie:



Ujęcie wąskie + przepisy normujące
status obywatela wobec organów
państwa i wobec społeczeństwa

Podstawa prawna
obywatelstwa



Konstytucja



Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o
obywatelstwie polskim



Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o
repatriacji



Ustawa o cudzoziemcach



Rozporządzenia wykonawcze do tych
ustaw



Prawo Unii Europejskiej



Inne umowy międzynarodowe (np.
konwencja haska, konwencja
nowojorska)

Podstawa prawna
obywatelstwa



Wcześniejsze przepisy:



Ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o
obywatelstwie polskim



Ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o
obywatelstwie Państwa Polskiego



Inne przepisy uchylone przez ustawę z
1951 r. (np. regulujące obywatelstwo
osób innych narodowości)

Zasady ogólne prawa o
obywatelstwie c.d.



Zasada wyłączności ustawowej – art.
34 ust. 1 Konstytucji RP



Zasada zakazu pozbawienia
obywatelstwa polskiego – art. 34
ust. 2 Konstytucji RP

Zasady ogólne prawa o
obywatelstwie c.d.



Zasada ciągłości obywatelstwa polskiego –
art. 1 uop



Zasada wyłączności obywatelstwa polskiego
- art. 2 uop



Zasada równouprawnienia małżonków w
zakresie obywatelstwa - art. 3 uop



Zasada rozciągnięcia obywatelstwa na dzieci
osób, którym nadano obywatelstwo

Sposoby nabycia
obywatelstwa polskiego



Sposoby nabycia obywatelstwa z
mocy prawa



Przez urodzenie



Przez znalezienie



Przez repatriację



Przez uznanie za repatrianta

Sposoby nabycia
obywatelstwa polskiego c.d.



Sposoby nabycia obywatelstwa na
podstawia aktu indywidualnego



Nadanie obywatelstwa polskiego



Uznanie za obywatela polskiego

Sposoby nabycia
obywatelstwa polskiego c.d.



Sposoby nabycia obywatelstwa przez
złożenie oświadczenie woli i jego
przyjęcie przez właściwy organ (tzw.
formy uproszczone)



Opcja



Uproszczona naturalizacja



Reintegracja

Nabycie obywatelstwa przez
urodzenie



Zasada krwi (pochodzenia) – ius sanguinus a
zasada ziemi (terytorialna) – ius soli



Prawo krwi – nabycie obywatelstwa związane jest
z pochodzeniem od rodziców posiadających to
obywatelstwo, bez względu na miejsce urodzenia



Prawo ziemi – nabycie obywatelstwa związane
jest z urodzeniem się na terytorium danego
państwa, bez względu na obywatelstwo rodziców



W Polsce – dominuje zasada krwi
uzupełniona o zasadę ziemi

Nabycie obywatelstwa przez
urodzenie c.d.



Zasada - art. 34 ust. 1 Konstytucji



Sposoby nabycia zgodnie z zasadą krwi:



gdy obaj rodzice są obywatelami polskimi (art.
4 pkt 1)



gdy jeden rodzic jest obywatelem polskim, a
drugi jest nieznany, ma nieokreślone
obywatelstwo lub go nie posiada (art. 4 pkt 2)



gdy jeden rodzic jest obywatelem polskim, a
drugi obywatelem innego państwa (posiadają
także możliwość wyboru innego obyw.) (art. 6
ust. 1)

Nabycie obywatelstwa przez
urodzenie c.d.



Sposoby nabycia zgodnie z zasadą
ziemi – gdy oboje rodzice dziecka
mają obywatelstwo (art. 5):



Nieznane



Nieokreślone



Brak obywatelstwa

Nabycie obywatelstwa przez
znalezienie



Uzupełnienie zasady ziemi



Dziecko znalezione nabywa
obywatelstwo polskie, gdy oboje
rodzice są :



Nieznani



Nieokreślone jest ich obywatelstwo



Bezpaństwowcami

Zmiana ustaleń w zakresie
obywatelstwa lub osoby rodziców



Dotyczy nabycia obywatelstwa przez
urodzenie oraz przez znalezienie



Art. 7 ust. 1



Zmiany w ustaleniu osoby albo
obywatelstwa jednego lub obojga
rodziców



podlegają uwzględnieniu



jeżeli nastąpiły przed upływem roku od
dnia urodzenia się dziecka.

Zmiana ustaleń w zakresie
obywatelstwa lub osoby rodziców



Art. 7 ust. 2



Zmiany w ustaleniu osoby ojca,
wynikające z orzeczenia sądu
wydanego na skutek powództwa o
zaprzeczenie ojcostwa lub o
unieważnienie uznania



podlegają uwzględnieniu



do osiągnięcia pełnoletniości przez
dziecko

▪

gdy ukończyło 16 lat – za jego zgodą

Nabycie obywatelstwa przez
repatriację



Repatriant (art. 1 ust. 2 ustawy o repatriacji)



osoba polskiego pochodzenia



która przybyła do Rzeczypospolitej Polskiej



na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji



z zamiarem osiedlenia się na stałe



Nabycie obywatelstwa polskiego



z mocy prawa z dniem przekroczenia granicy
Rzeczypospolitej Polskiej



po przekroczeniu granicy – również nabycie
statusu repatrianta

Nabycie obywatelstwa przez
repatriację



Wiza wydawana na wniosek cudzoziemca



Przez konsula po uprzednim wyrażeniu zgody
przez ministra ds. wewnętrznych



Przesłanki do nabycia wizy:



wykazanie polskiego pochodzenia



przedstawienie dowodu na posiadanie lub zapewnienie
lokalu mieszkalnego i źródła utrzymania w RP



wykazanie, iż przed wejściem w życie ustawy
zamieszkiwało się na terenie byłych azjatyckich
republik radzieckich lub azjatyckiej części Rosji

Nabycie obywatelstwa przez
repatriację c.d.



Wykazanie polskiego pochodzenia
(art. 5)



osoba deklaruje narodowość polską



wykazuje swój związek z polskością (w
szczególności poprzez pielęgnowanie
polskiej mowy, tradycji)



posiadała w przeszłości obywatelstwo
polskie lub jedno z rodziców, dziadków
lub pradziadków je posiadało

Nabycie obywatelstwa przez
repatriację c.d.



Dowód na posiadanie lub zapewnienie lokalu
mieszkalnego i źródła utrzymania (art. 12)



uchwała rady gminy, zawierająca zobowiązanie
zapewnienia warunków do osiedlenia się przez okres nie
krótszy niż 12 miesięcy



oświadczenie obywatela polskiego (i in. podmiotów
mających siedzibę w Polsce), zawierające zobowiązanie…



uchwała rady powiatu, zobowiązująca starostę do
zapewnienia miejsca w domu pomocy społecznej na
terenie powiatu



W razie niespełnienia tego warunku, a spełnienia
pozostałych konsul wydaje decyzję o przyrzeczeniu
wydania wizy wjazdowej w celu repatriacji (art. 11)

Nabycie obywatelstwa przez
repatriację c.d.



Odmowa wydania wizy (art. 8):



osoba utraciła obywatelstwo polskie
nabyte w drodze repatriacji na
podstawie tej ustawy



osoba repatriowała się z terytorium RP
lub PRL na podstawie umów zawartych w
latach 1944-57 z ZSRR itp.



osoba działa na szkodę podstawowych
interesów RP



osoba uczestniczy w łamaniu praw
człowieka

Nabycie obywatelstwa przez
repatriację c.d.



Małżonkowi wnioskodawcy, który nie
jest osobą polskiego pochodzenia,
zamierzającemu osiedlić się wspólnie
z wnioskodawcą na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, udziela się
zezwolenia na osiedlenie się (art. 15
ust. 1)



W drodze repatriacji nabywa
obywatelstwo polskie również
małoletni pozostający pod władzą
rodzicielską repatrianta (art. 7 ust. 1)

Nabycie obywatelstwa przez
uznanie za repatrianta



Przesłanki:



Osoba polskiego pochodzenia



Spełnia kryterium zamieszkiwania w kraju (art.
9)



Nie spełnia kryteriów odmowy (art. 8)



Studiowała w RP na podstawie zezwolenia na
zamieszkanie na czas oznaczony



Złoży wniosek w terminie 12 m-cy od ukończenia
studiów



Organ właściwy – wojewoda (właściwy
miejscowo)

Nadanie obywatelstwa
(naturalizacja)



Podstawowy sposób nadawania
obywatelstwa cudzoziemcom (art. 8
uop)



Organ właściwy – Prezydent RP – tzw.
prerogatywa prezydencka – brak
kontroli sądowej decyzji
administracyjnej



Wniosek cudzoziemcy składany
wojewodzie / konsulowi – następnie
minister ds. wewnętrznych opiniuje i
przekazuje do KPRP

Nadanie obywatelstwa
c.d.



Przesłanki nabycia:



Wnioskodawca zamieszkuje min. 5 lat na
terenie Rzeczypospolitej



Zamieszkiwanie na podstawie:

▪

zezwolenia na osiedlenie się,

▪

zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego WE

▪

prawa stałego pobytu

Nadanie obywatelstwa
c.d.



Uzasadnione przypadki – odstąpienie od
w/w wymogów



Nadanie może być uzależnione od okazania
dowodu utraty lub zwolnienia z innego
obywatelstwa



Nadanie obywatelstwa polskiego rodzicom
rozciąga się na dzieci pozostające pod ich
władzą rodzicielską



Dodatkowe wymogi przy nadaniu obywatelstwa
jednemu rodzicowi oraz gdy dziecko ukończy 16
l.

Uznanie obywatelstwa (mała
naturalizacja)



Tryb przeznaczony dla
bezpaństwowców oraz osób o
nieokreślonym obywatelstwie (art. 9)



Uznanie – na podstawie wniosku
osoby zainteresowanej



Organ właściwy do rozpatrzenia
wniosku – wojewoda



Przesłanki takie jak przy naturalizacji



Uznanie obywatelstwa rozciąga się
na dzieci

Opcja



W sytuacji określonej w art. 6 ust. 1 zd. 2 –
wybór obywatelstwa państwa jednego z
rodziców w terminie 3 miesięcy od narodzin
–nastąpiła utrata obywatelstwa polskiego



Opcja – swoiste odzyskanie obywatelstwa
polskiego dotyczące w/w osób



„Odzyskanie” poprzez złożenie
oświadczenia woli wojewodzie lub konsulowi



Termin zawity: od ukończenia 16 lat do
upływu 6 miesięcy od osiągnięcia pełnoletn.

Uproszczona
naturalizacja



Sposób na osiągnięcie jednolitego
obywatelstwa w małżeństwie (art. 10
uop)



Przesłanki:



Cudzoziemiec pozostaje min. 3 lata w
małżeństwie z obywatelem polskim oraz



Posiada:

▪

zezwolenie na osiedlenie się

▪

zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego
Wspólnot Europejskich lub

▪

prawo stałego pobytu

Uproszczona
naturalizacja c.d.



Konieczność złożenia oświadczenia
przed wojewodą lub konsulem
(decyzja uznaniowa)



Termin na złożenie oświadczenia:



3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia
związku małżeńskiego



6 miesięcy od dnia uzyskania przez
cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie
się (itp.)



Przyjęcie oświadczenia może
wymagać dowodu utraty
obywatelstwa obcego

Reintegracja



Sposób na odzyskanie obywatelstwa
polskiego utraconego w wyniku małżeństwa
z cudzoziemcem (art. 11 uop)



W praktyce przepis ten odnosi się wyłącznie
do kobiet



Konieczność złożenia oświadczenia przed
wojewodą lub konsulem (dec. nieuznaniowa)



Brak ograniczenia terminowego



Przyjęcie oświadczenia może wymagać
dowodu utraty obywatelstwa obcego

Utrata obywatelstwa
polskiego



2 sposoby utraty:



W drodze opcji (art. 6 ust. 1 uop)



Zrzeczenie się obywatelstwa polskiego



Opcja



Rodzice składają oświadczenie o
wyborze obywatelstwa obcego
(obywatelstwa rodzica)



Termin – 3 miesiące od narodzin



Oświadczenie składane przed
wojewodą/konsulem – cz. materialno-
techniczna

Utrata obywatelstwa
polskiego c.d.



Zrzeczenie się obywatelstwa (art. 13 uop):



Wniosek obywatela



Wymagana zgoda Prezydenta RP – w formie
postanowienia – rozstrzygnięcie uznaniowe

▪

Ograniczenie z konwencji haskiej – posiadanie
innego obywatelstwa

▪

Przesłanki negatywne mogą wynikać z zagrożenia
dla bezpieczeństwa państwa, dobra wymiaru
sprawiedliwości



Zgoda rozciąga się na dzieci

▪

Gdy ukończyły 16 lat – za ich zgodą

Karta Polaka



Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o
Karcie Polaka



Dokument potwierdzający
przynależność do Narodu Polskiego –
wydawany przez konsula



Nie uprawnia do:



Nabycia obywatelstwa polskiego



Stwierdzenia polskiego pochodzenia



Przekraczania granic RP



Osiedlania się na terenie RP

Karta Polaka c.d.



Przysługuje osobom nieposiadającym
obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na
osiedlenie się



Przesłanki - osoba:



deklaruje przynależność do Narodu Polskiego



wykaże swój związek z polskością



złoży pisemną deklarację przynależności do
Narodu Polskiego



wykaże że jest narodowości polskiej lub posiadała
obywatelstwo polskie (lub jej przodkowie) lub że
aktywnie działa na rzecz polskości (zaświadczenie)

Karta Polaka c.d.



Przysługuje tylko osobom
zamieszkującym w jednej z były
republik ZSRR



Posiadaczowi Karty Polaka
przysługują liczne przywileje – np.:



Brak obowiązku posiadania zezwolenia
na pracę



Prawo podjęcia działalności gospodarczej
oraz studiów w Polsce



Korzystanie z opieki zdrowotnej



Ulgi na transport publiczny

Akta stanu
cywilnego

Stan cywilny



Definicja



Zespół cech charakteryzujących osobę
fizyczną



Wynikają z faktu przynależności do
rodziny i społeczeństwa



Obejmuje:



stan osobowy – cechy osobiste człowieka



stan rodzinny – przynależność do rodziny



stan polityczny – status osoby w
społeczeństwie

Akta stanu cywilnego



2 ujęcia:



Zdarzenie bądź czynność prawna



Dokument publiczny – wpis urzędowy
rejestrujący zdarzenie związane ze
stanem cywilnym

▪

Wpis ma charakter deklaratoryjny –
potwierdza zaistniałe wydarzenie, a nie
tworzy

Akta stanu cywilnego



Rola aktów stanu cywilnego:



Prywatnoprawna



publicznoprawna



Funkcje aktów stanu cywilnego:



Stabilizacja statusu osoby fizycznej



Regulacja stosunków społecznych i
obrotu prawnego

Rejestracja stanu
cywilnego



Rys historyczny:



Pierwotnie: rejestracja zdarzeń z zakresu
stanu cywilnego w systemie kościelnym



System współczesny – od Rewolucji
Francuskiej



3 modele rejestracji:



Świecki



Kościelny



Mieszany

Rejestracja stanu cywilnego
w Polsce



System rejestracji stanu cywilnego w
Polsce:



Do czasów II Rzeczypospolitej – kościelny



Po II Wojnie Światowej – świecki



Podstawa prawna – ustawa z dnia 29
września 1986 r. Prawo a aktach
stanu cywilnego

Rejestracja stanu cywilnego
w Polsce c.d.



Rejestracja stanu cywilnego – w
księgach stanu cywilnego



Wpisy w księdze w formie:



Aktów urodzenia



Aktów małżeństwa



Aktów zgonu



Innych form określonych w przepisach
odrębnych

Rejestracja stanu cywilnego
w Polsce c.d.



Wpisy dokonywane na podstawie zgłoszeń
i dokumentów



Księgi mogą być prowadzone w systemie
komputerowym



Rejestracja prowadzona przez urzędy
stanu cywilnego (konsula) – czynności
dokonuje kierownik usc lub jego zastępca



Kierownik usc – wójt, burmistrz, prezydent



Można zatrudnić inną osobę na
stanowisku kierownika

Rejestracja stanu cywilnego
w Polsce c.d.



Nadzór / kontrola działalności
urzędów stanu cywilnego



Wojewoda, a zwierzchnio minister ds.
wewnętrznych



W stosunku do konsula – minister
właściwy ds. zagranicznych



Sąd powszechny – rozstrzyga w
sprawach np. o unieważnienie aktu,
sprostowanie, ustalenie treści

Zasady rejestracji stanu
cywilnego



Prawda obiektywna



Jednolitość



Powszechność



Świeckość



Zupełność



Zasada terytorialności



Zasada meldunkowa



Samowystarczalność



Ograniczona jawność formalna ksiąg
i aktów

Rejestracja urodzenia



Obowiązek zgłaszania urodzenia:



Ojciec lub matka (jeżeli pozwala stan
zdrowia)



Lekarz lub położna



Zakład opieki zdrowotnej – gdy tam
nastąpiło urodzenie



Forma:



Pisemna – organy państwa, ZOZy,
lekarz, położna



Ustna – ojciec, matka, i in.

Rejestracja urodzenia
c.d.



Podstawa wydania aktu urodzenia -
zaświadczenia o urodzeniu,
sporządzone przez lekarza



Termin na zgłoszenie: 14 dni od dnia
zdarzenia



Brak zgłoszenia + brak zaświadczenia
lekarza – tryb sądowy



Właściwość miejscowa – usc miejsca
zdarzenia, możliwość: usc miejsca
stałego zameldowania rodziców

Rejestracja urodzenia
c.d.



Domniemanie – dziecko urodziło się
żywe



Dziecko urodziło się martwe:



Zgłoszenie w terminie 3 dni



W akcie urodzenia wpisuje się adnotację



Nie sporządza się aktu zgonu

Rejestracja urodzenia
c.d.



Treść aktu urodzenia obejmuje:



Nazwisko dziecka



Imię / imiona dziecka



Płeć dziecka



Data urodzenia dziecka



Miejsce urodzenia (miejscowość)



Dane rodziców



Dane zgłaszającego / dane ZOZu



Informacje o przysposobieniu i uznaniu

Rejestracja aktu
małżeństwa



Zawierane zgodnie z przepisami
kodeksu rodzinnego i opiekuńczego



2 formy zawarcia małżeństwa:



Małżeństwo wyznaniowe – brak
doniosłości w prawie polskim – wyłącznie
w celach religijnych



Małżeństwo świeckie – doniosłe w prawie
polskim

▪

Zawierane przed kierownikiem urzędu stanu
cywilnego

▪

Zawierane przed osobą duchowną (przede
wszystkim tzw. małżeństwo konkordatowe)

Rejestracja aktu małżeństwa
c.d.



Małżeństwo świeckie przed kierownikiem usc:



osoby przeciwnych płci



urząd stanu cywilnego wybrany przez nupturientów



obowiązek dostarczenia dokumentów

▪

skróconego odpisuj aktu urodzenia,

▪

dowodu ustania/unieważnienia małżeństwa (jeśli istnieje),

▪

dowodu nieistnienia małżeństwa (jeśli istnieje)

▪

zezwolenie na zawarcie małżeństwa, jeśli przewiduje to
KRiO



pisemne oświadczenie o braku wiedzy na temat
okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa

Rejestracja aktu małżeństwa
c.d.



Małżeństwo świeckie przed k.usc
c.d.:



zachowanie uroczystej formy



można udzielić ślubu poza usc (w
przypadku uzasadnionych przyczyn);



ślubu może udzielić także konsul

▪

Wówczas sporządza się protokół, będący
podstawą do sporządzenia aktu małżeństwa
(sporządza się go niezwłocznie po udzieleniu
ślubu cywilnego)

Rejestracja aktu małżeństwa
c.d.



Małżeństwo świeckie przed
duchownym:



Przesłanki:

▪

brak przeszkód małżeńskich wynikających z
KRiO;

▪

zgodne oświadczenie woli przed osobą
duchowną, co do zawarcia małżeństwa oraz
wywołania skutków zgodnie z prawem
cywilnym;

▪

sporządzono zaświadczenie o zawarciu
małżeństwa (podpisane przez duchownego,
małżonków, 2 pełnoletnich świadków) i
przekazano je do usc w terminie 5 dni wraz z
zaświadczeniem o braku przeszkód

Rejestracja aktu małżeństwa
c.d.



Małżeństwo świeckie przed
duchownym:



Przesłanki:

▪

brak przeszkód małżeńskich wynikających z
KRiO;

▪

zgodne oświadczenie woli przed osobą
duchowną, co do zawarcia małżeństwa oraz
wywołania skutków zgodnie z prawem
cywilnym;

▪

sporządzono zaświadczenie o zawarciu
małżeństwa (podpisane przez duchownego,
małżonków, 2 pełnoletnich świadków) i
przekazano je do usc w terminie 5 dni wraz z
zaświadczeniem o braku przeszkód

Akt małżeństwa
(dokument)



Akt małżeństwa sporządza się niezwłocznie po
jego zawarciu lub najpóźniej w następnym dniu
roboczym po otrzymaniu zaświadczenia



Treść aktu małżeństwa:



nazwiska i imiona małżonków,



miejsce, data zawarcia małżeństwa,



nazwiska i imiona świadków,



nazwisko, które będą nasili małżonkowie oraz dzieci,



stwierdzenie, że małżonkowie złożyli zgodne
oświadczenie woli

Rejestracja zgonu



Zgon – całkowity zanik wszelkich
przejawów życia



Obowiązek zgłoszenia do usc
właściwego ze względu na zdarzenie;
gdy wymaga tego interes
zgłaszającego – wg ostatniego
miejsca zamieszkania zmarłego



Termin na zgłoszenie zgonu:



3 dni od zdarzenia



24h – w przypadku niektórych chorób
zakaźnych

Rejestracja zgonu c.d.



Obowiązek zgłoszenia zgonu do usc:



małżonek, dzieci,



najbliżsi krewni, powinowaci,



osoby zamieszkałe w lokalu, w którym
nastąpił zgon,



osoby obecne przy zgodnie, lub naocznie
przekonane,



administrator domu, w którym nastąpił zgon,



jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym
zakładzie – ta jednostka

Rejestracja zgonu c.d.



Akt zgonu sporządzany na podstawie
karty zgonu; wyjątki:



Osoba zaginiona – uprzednie uznanie za
zmarłą



Śmierć bezsprzeczna, ale brakuje aktu
zgonu – stwierdzenie zgonu



W obu przypadkach – orzeczenie sądu w
nieprocesowym postępowaniu cywilnym



Wówczas akt zgonu – dopiero po
otrzymaniu prawomocnego orzeczenia
sądu

Treść aktu zgonu



osoba o znanej tożsamości – nazwisko,
imię, data, godzina, miejsce zgonu
(znalezienia zwłok); imię, nazwisko (dane
zakładu) zgłaszającego



osoba o nieznanej tożsamości – data,
godzina, miejsce i okoliczności znalezienia,
wygląd zewnętrzny, płeć, przypuszczalny
rok urodzenia, znaki szczególne, opis
odzieży oraz innych przedmiotów zmarłego