SYGMATYZM

(SEPLENIENIE)

[sz, ż, cz, dż]

Co to jest sygmatyzm?



To nieprawidłowa realizacja

głosek dentalizowanych,

jednego, dwóch lub trzech

szeregów:

[ś, ź, ć, dź; s, z, c, dz, sz, ż, cz,

dż]

RODZAJE

SYGMATYZMU

SYGMATYZM

PARASYGMATYZM
(substytucje)

MOGISYGMATYZM
(elizje)

SYGMATYZM
WŁAŚCIWY

(deformacje)

PARASYGMATYZM



To zastępowanie jednych

głosek dentalizowanych

innymi, realizowanymi

prawidłowo.

Najczęstsze

substytucje:



Spółgłoski [sz, ż, cz, dż]
zastępowane szeregiem
łatwiejszym [s, z, c,dz]



Spółgłoski [s, z, c, dz; sz, ż, cz, dż]
zastępowane przez głoski [ś, ź, ć,
dź]



Spółgłoski dentalizowane
szczelinowe [ś, ź, s, z, sz, ż]
zastępowane przez
zwartoszczelinowe [ć, dź, c, dz, cz,
dż]



Spółgłoski dentalizowane

dźwięczne zastępowane przez

ich bezdźwięczne odpowiedniki

(np. [koza]- [kosa]; [żyto]- [szyto])



Pewne głoski dentalizowane

mogą być mylone z innymi

(zazwyczaj z tymi, przez które

były zastępowane we

wcześniejszej fazie rozwoju

mowy) tzw. sygmatyzm

fizjologiczny (rozwojowy)

MOGISYGMATYZM



To opuszczanie dźwięku lub

całkowity brak jego

realizacji.

SYGMATYZM
WŁAŚCIWY



To nieprawidłowa wymowa

głosek dentalizowanych,

polegająca na zmianie

miejsca artykulacji, co

powoduje zniekształcenie

ich brzmienia.

Najczęstsze

deformacje:



Seplenienie międzyzębowe

(interdentalne) wymowa

międzyzębowa polegająca na

wsuwaniu języka (w linii

środkowej lub bocznej) pomiędzy

zęby



Seplenienie boczne (lateralne)

artykulacja polega na

niesymetrycznym ułożeniu

całego języka, szczelina nie

tworzy się w linii środkowej lecz

z boku przy kłach, zębach

przedtrzonowych lub trzonowych



Seplenienie przyzębowe
(addentalne) charakteryzuje
się płaskim ułożeniem przodu
języka, który zbyt mocno
przylega do wewnętrznej
strony siekaczy; nie tworzy
się wzdłuż języka rowek i
dlatego powietrze przechodzi
szerokim strumieniem



Seplenienie wargowo-
zębowe (labiodentalne)
język nie bierze udziału w
artykulacji; bardzo wąska
szczelina tworzy się między
dolną wargą, a górnymi
siekaczami; wytworzony
dźwięk podobny jest do ostro
brzmiącego [v, f]



Seplenienie nosowe
(nasalizacja) polega na
kierowaniu powietrza przez
nos, a nie przez usta



Seplenienie wargowe
(labialne) przy artykulacji
głosek szczelina tworzy się
między wargami, a język
pozostaje bierny

ETAPY TERAPII

LOGOPEDYCZNEJ

1.

Etap przygotowawczy

2.

Właściwa praca

logopedyczna (wywoływanie

głoski w izolacji)

3.

Utrwalanie wywołanego

dźwięku

4. Automatyzacja wywołanego

dźwięku

1. ETAP

PRZYGOTOWAWCZY



To zespół czynności

przygotowujących do właściwej

pracy logopedycznej; są to

ćwiczenia:

– usprawniające narządy

artykulacyjne (język, wargi,

podniebienie)

– oddechowe
– słuchowe

JĘZYK



„Malowanie podniebienia” cofanie

języka w głąb jamy ustnej, od górnych

zębów



„Liczenie ząbków” dotykanie czubkiem

języka górnych zębów



„Mycie zębów” oblizywanie językiem

górnych i dolnych zębów przy

zamkniętych, a następnie otwartych

ustach

JĘZYK cd.



Masowanie czubkiem języka wałka
dziąsłowego



Ssanie czubkiem języka na
podniebieniu pudrowego cukierka,
musującej witaminy C



„Ostrzenie” czubka języka o górne
siekacze

JĘZYK cd.



Zlizywanie z podniebienia miodu, dżemu,
masy czekoladowej, rozmiękczonego wafla



„Klaskanie językiem” naśladowanie
odgłosu konia uderzającego kopytami o
bruk



„Zaczarowany język” przetrzymywanie
przez kilka sekund czubka języka na
podniebieniu przy szeroko otwartych
ustach

WARGI



„Posyłanie całusków” cmokanie ustami



„Ryjek” układanie warg w kształcie
ryjka, a następnie ich rozsuwanie do
uśmiechu



„Pyszczek rybki” wysuwanie warg do
przodu, a następnie naprzemienne ich
otwieranie i zamykanie

WARGI cd.



„Karetka” naprzemienne wymawianie

głoski „u” (wargi wysunięte do przodu)

oraz głoski „e” (wargi szeroko

rozchylone)



„Parskanie konia” wprawianie warg w

drganie



Wymawianie na przemian „a” - „o”

lub „e” - „o” przy maksymalnym

oddaleniu od siebie górnej i dolnej wargi

ODDECH



„Tańczący płomyczek”  dmuchanie na
płomień świecy, tak by wyginać go
pod wpływem dmuchania



„Łódki”  dmuchanie na papierowe
łódki, lekkie przedmioty pływające w
misce z wodą



Dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki

ODDECH cd.



„Gotowanie wody”  dmuchanie przez

rurkę do wody, aby tworzyły się

pęcherzyki powietrza (dmuchanie na

zmianę: długo - krótko - jak najdłużej,

słabo - mocno - bardzo mocno)



Chuchanie na ręce



Dmuchanie na zapałkę, palec ułożony

na środku czubka języka

SŁUCH



„Co słyszysz?” rozpoznawanie dźwięków

z otoczenia (przy zamkniętych oczach)



„Zwierzęta” naśladowanie głosów

zwierząt



Uderzanie przedmiotów o siebie i

rozpoznawanie ich odgłosów



Rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków

2. WŁAŚCIWA PRACA

LOGOPEDYCZNA



Polega na wywoływaniu w izolacji

prawidłowej artykulacji głoski

zaburzonej lub niewykształconej.



Osłuchanie się z prawidłową
wymową głoski



Uwrażliwienie słuchu dziecka na
różnice między wytwarzanymi
przez nie dźwiękami a
dźwiękami prawidłowymi



Zwrócenie uwagi na układ
języka, warg i szczęk w czasie
wymawiania danej głoski

3. UTRWALANIE

WYWOŁANEGO

DŹWIĘKU



To stabilizowanie, utrwalanie

prawidłowej artykulacji: w sylabach, w

wyrazach (nagłos, śródgłos, wygłos), w

zdaniach (wierszyki, zagadki,

opowiadania).

GŁOSKA „SZ”



Długie wymawianie głoski „s” przy
jednoczesnym podnoszeniu czubka
języka do dziąseł



Przedłużone wymawianie głoski „cz”



Terapeuta mówi: „Podnieś czubek języka
do dziąseł, zbliż zęby, wysuń wargi i
dmuchaj przez zęby.”



Uczulanie miejsc artykulacyjnych
szpatułką, zimną łyżeczką



Terapeuta szpatułką unosi język dziecka
do góry, dziecko dmucha w linii
środkowej, a terapeuta przyciska policzki
do zębów

SYLABY



NAGŁOS:

sza, szo, szu, sze, szy, szą,

szę



ŚRÓDGŁOS:

asza, oszo, uszu, esze,

yszy, iszy



WYGŁOS:

asz, osz, usz, esz, ysz,

isz

WYRAZY

I. NAGŁOS:

szafa, szata, szalik, szabla,

szachy, szatnia, szopa, szum,

szuflada, szew, szept, szelki,

szyja, szyba, szyna, szydło

szwalnia, szkapa, szkoda, szkodnik,

szklanka, szkło, szmata, sznurek,

sznurowadło, szpak, szpada, szpinak,

szron, sztandar, sztuka, szpilka

II. ŚRÓDGŁOS:

Kasza, pasza, daszek,

kaszel, ptaszek, maszyna,

naszyjnik, nosze, koszyk

podeszwa, flaszka, myszka, liszka,

biszkopt, broszka, puszka, poduszka,

mieszkanie, muszla, baszta, kasztan,

orszak, wierszyk, Warszawa, warsztat

III. WYGŁOS

gulasz, kosz, klosz,

kalosz, tusz, plusz,

kapelusz, mysz, afisz,

dorsz, marsz

POŁĄCZENIA
DWUWYRAZOWE



Szkolna szatnia



Szara myszka



Szkodliwy
proszek



Szklany klosz



Pluszowy
kapelusz



Fałszywy grosz



Blaszana puszka



Kosztowny
naszyjnik



Szpitalne nosze



Puszysty szalik



Koszyk szpinaku



Oszroniona
szyba



Bursztynowa
broszka



Pszenna kasza



Obszerne
mieszkanie



Wszyta kieszeń

ZDANIA

Mama szyje na

.

Pod siedzą .

Na wisi .

W jest .

Szymek ma szarą .

Na fotelu leży .

ZAGADKI

• Czy jestem gładki, czy w paski lub w kratki, nie

brudź mi rogów, nie brudź okładki.

• Mała, szara, nocą zbiera okruszki, jest świetnym

rymem do wyrazu szyszka. Już wiesz na pewno,
to…

• Bardzo proszę wszystkie dzieci, niech wrzucają do

mnie śmieci!

R = SZ

(szyba)

T = SZ

E = A

(koszula)

ZBIE
+ (zbieramy

kasztany)

RÓŻNICOWANIE SZ - S



W szopie stoi .



Koło szkoły stoją .



W szafie wisi .



Mama przyniosła ze sklepu szynkę.



W koszyku jest sałata.



Stefek kaszle.



W szufladzie są spinki.



Przy szpitalu rosną sosny.

GŁOSKA „Ż/ RZ”



Głośne wymawianie głoski „sz”



Przedłużone wymawianie głoski
„dż”

Głoska „ż/ rz” powinna się

pojawić spontanicznie po głosce

„sz”

SYLABY



NAGŁOS:

ża, żo, że, żu, ży, żą, żę



ŚRÓDGŁOS:

aża, ożo, eże, użu, yży,

iży



WYGŁOS:

głoska traci dźwięczność

WYRAZY

I.

NAGŁOS

żaba, żagiel, żaglówka, żarówka,

żołędzie, rzodkiewka, rzeka, żółty,

żółw, żuk, żyto, żyletka,

żyrafa, żyrandol

II.

ŚRÓDGŁOS

plaża, jarzyny, orzechy, morze, korzeń,

kożuch, nożyk, róża, burza, duży,

wieża, leżak, koleżanka, talerzyk,

dyżurny,

wierzba, łyżwy, grzyby, grzebień,

grzywa

POŁĄCZENIA
DWUWYRAZOWE



Duży żuk



Korzenie wierzby



Różne warzywa



Różowy leżak



Wieża strażacka

ZDANIA



Po rzece pływają .



Pod drzewem leżą .



Na leży .



Na wieży stoi .



Nad rzeką rosną (wierzby).



Koło żłobka rosną drzewa.

ZAGADKI



Ma on nóżkę- nie ma buta, ma kapelusz- nie ma
głowy. Czasem gorzki i trujący, czasem smaczny
jest i zdrowy.



Gdy je dzik pod dębem znalazł, z apetytem
schrupał zaraz.



Gdy mróz jest na dworze, chętnie je założę. Na
nich pędzić będę mógł, jakbym skrzydła miał u
nóg.

BA = GIEL

(żagiel)

M = Ż + UR

(dyżur)

GA = RZYWA

(warzywa)

RÓŻNICOWANIE / - z



Zenek rysuje .



W wazonie są .



Na zamku jest duży .

GŁOSKA „CZ”



Zwrócenie uwagi na prawidłowe ułożenie
narządów artykulacyjnych



Łączenie „t” (dziąsłowego) z
samogłoskami „u” „tszu”, „o” „tszo” do
jak najkrótszej artykulacji



Podniesienie czubka języka w okolice
wałka dziąsłowego, znaczne zbliżenie
zębów do siebie, zaokrąglenie ust i
szybkie wymawianie „t” (dziąsłowego)



Ciche wymawianie głoski „dż”



Szybkie wymawianie głosek „t”
(dziąsłowego) + „sz” przedłużona
eksplozja głoski „t” (dziąsłowego), wargi
zaokrąglone i wysunięte do przodu

SYLABY



NAGŁOS:

cza, czo, cze, czu, czy, czą,

czę



ŚRÓDGŁOS:

acza, oczo, uczu, yczy,

iczy



WYGŁOS:

acz, ocz, ecz, ucz, ycz, icz

WYRAZY

I.

NAGŁOS

czapka, czajnik, czarny, czoło,

czołg, czosnek, czepek, czerwony,

czekolada, czubek, czupryna, czysty,

czytanka, czytelnia

II.

ŚRÓDGŁOS

znaczek, haczyk, oczy,

boczek, uczeń, klucze,

pieczeń, pieczątka, liczydła,

pączek, tęcza

III.

WYGŁOS

płacz,

warkocz,

miecz,

mecz,

klucz

POŁĄCZENIA
DWUWYRAZOWE



czerwona czapka



czysty czołg



czekoladowy czołg



smaczny boczek



czysta doniczka



cztery beczki

GRUPY
SPÓŁGŁOSKOWE



W teczce



W doniczce



W paczce



W apteczce



Na poczcie



Na łączce



W koszyczku



Na półeczce

ZDANIA

Na poczcie sprzedają

.

Czarek ma .

W są czerwone

kwiaty.

Na półeczce leży .

Mam czerwoną .

Uczeń ma czysty czepek.

ZAGADKI



Barwna na niebie, najczęściej po burzy,
kolorami świeci i pogodę wróży.



Na wysokiej nodze talerz z nasionami,
wróble go obsiadły, chcą się dzielić z
nami.

PELUSZ = CZKA

(kaczka)

SZCZU S = K

(szczupak)

SZCZO

(szczoteczka)

POSZŁY KACZKI NA
POCZTĘ

Poczłapały cztery kaczki

Na pocztę we czwartek.

Miały kaczki wysłać paczki

I pocztową kartę.

Paczki kaczki już wysłały

Tam, gdzie miały wysłać.

Potem siadły i z zapałem

Zaczęły coś pisać.

Jak pisały – tak pisały,

Zrobiły dwa błędy.

RÓŻNICOWANIE CZ
- C

Chłopczyk ma cztery

.

Uczeń pisze na .

Na placu stoi

.



Jacek je pączki.



Na czerwonej tacy są owoce.



W łazience jest czysto.



Chłopiec płacze.



W torebce są czereśnie.

GŁOSKA „DŻ”



Głośne wymawianie głoski „cz”



Szybkie wymawianie głosek „d”
(dziąslowego) + „ż”

Głoska „dż” powinna się

pojawić samoistnie po
głoskach „sz”, „ż/ rz”,
„cz”

SYLABY



NAGŁOS:

dża, dżo, dżu, dże, dży, dżą,

dżę



ŚRÓDGŁOS:

adża, odżo, udżu, edże,

ydży,

idży



WYGŁOS:

głoska traci dźwięczność

WYRAZY

I.

NAGŁOS

dżokej, dżungla,

dżuma, dżem,

dżentelmen, dżdżownica,

dżdżysty

II.

ŚRÓDGŁOS

drożdże,

jeżdżą,

gwiżdżą,

miażdżyć

ZDANIA



Pociąg odjeżdża.



Janek ćwiczy dżudo.



Tadek ładnie gwiżdże.



Dżuma jest ciężką chorobą.



Dżokej ujeżdża konia.



Dzieci lubią dżem.



Drożdżowy placek z dżemem jest dobry.



W czasie dżdżu z ziemi wychodzą
dżdżownice.

ZAGADKI

DŻĘ

(jeżdżę)

JEMY OKEJ = EMY
(jemy dżemy)

EM = UNGLA
(dżungla)

DŻDŻYSTY DZIEŃ

Dżdżysty dzień,

Brzydki dzień.

Drzewa mokre całe.

Aż od tego dżdżu

Wyglądają białe.

Na wisi żółta

.

Koło stoi .

Koło szkoły jest .

UTRWALANIE

GŁOSEK „SZ”, „Ż/

RZ”, „CZ”, „DŻ”



Wszystkie głoski III
szeregu (szumiącego)
utrwalamy w zdaniach,
wierszykach,
opowiadaniach.

Na tapczanie leży duża

.

Pod leszczyną leżą .

Na półeczce stoi .



Na drzewie siedzą cztery szczygły.



W szkole dzieci piszą i czytają.



Po deszczu jest tęcza.



W kieszeni mam czystą
chusteczkę.



Dziewczynka ma czerwony
płaszczyk.



Chłopczyk poszedł nad rzeczkę.



Jerzyk uczy się dobrze.



Mama piecze szarlotkę.



Marek przyniósł ze sklepu koszyk
szczawiu.



Zosia włożyła uprasowany
fartuszek.

ŚWIĘTO SPORTU

Zbyszek wstał wcześniej niż zwykle.

Umył się, zjadł dwie bułeczki z masłem

i dżemem truskawkowym. Do tego

wypił szklankę mleka. Gdzie ten

Zbyszek się spieszy? Dziś w

przedszkolu jest wielka uroczystość –

święto sportu. Wszystkie dzieci, ubrane

w stroje gimnastyczne, biorą udział w

zawodach. Urządzono biegi wzdłuż

parkanu, skoki wzwyż i w dal. Każdy

chce być pierwszy. Ile przy tym było

krzyku i śmiechu! Czy Ty też brałeś

udział w takich zawodach?

4. AUTOMATYZACJA

WYWOŁANEGO

DŹWIĘKU



To etap realizowania dźwięku w mowie

spontanicznej.