Motoryka, regulacja

czynności i hormony

przewodu

pokarmowego

Mateusz Sobieski, Piotr

Wawryka

Przyjmowanie pokarmu

Ośrodki odpowiedzialne za uczucie głodu i sytości
znajdują się w podwzgórzu. Mogą być one
hamowane bądź pobudzane przez korę, układ
limbiczny i inne ośrodki. Podwzgórzowy
neuropeptyd Y (NPY) pobudza ośrodek głodu.

Leptyna, wydzielana przez adipocyty, działa jako
czynnik sytości. Działając na zasadzie sprzężenia
zwrotnego hamuje przyjmowanie pokarmów.
Dodatkowo, interoreceptory w ścianach przewodu
hamują ośrodek sytości w wyniku ich rozciągnięcia.

Żucie

Żucie zachodzi w jamie ustnej i służy
rozdrobnieniu i zmieszaniu pokarmu ze śliną.
Ślina wydzielana jest na drodze odruchu
bezwarunkowego, nie tylko na drodze kontaktu z
pokarmem, lecz także zapachu itp. (to już odruch
nabyty). Produkowane jest ok. 1,5 l śliny na dobę
przez trzy główne pary ślinianek.

Ślina surowicza zawiera a-amylazę ślinową, w
śluzowej znajdują się mucyny, które formują
połykany kęs.

Połykanie

Dzielone na trzy fazy:
• ustno-gardłową – faza dowolna, w której uczestniczą mięśnie języka i

policzków

• gardłowo-przełykową – polegającą na rozkurczu m. zwieracza

górnego gardła (by przepuścić kęs) i następnie jego skurczu, by
rozpocząć falę perystaltyczną (regulowane przez jądro dwuznaczne)

• przełykowo-wpustowa – fala perystaltyczna przenosi kęs do wpustu

żołądka, dzięki koordynacji od nerwu błędnego. Spora część pracy
odbywa się na zasadzie lokalnych odruchów śródściennych (Ach –
skurcz okrężny przełyku, NO, VIP – rozkurcz). Zwieracz wpustu jest
najważniejszy w tej części, tworząc barierę między przełykiem a
żołądkiem, n. błędne powodują jego rozkurcz dzięki neurotransmiterom
Ach, VIP, NO, ATP. Nerwy współczulne wzmagają skurcze za pomocą NA.
Hormony, tj. gastryna, motylina czy PP wzmagają skurcz zwieracza,
sekretyna, CCK i glukagon – rozwierają go.
Dodatkowo, skurcz przełyku przez przeponę ma tutaj znaczenie.

Sok żołądkowy

Pokarmy wypełniające trzon żołądka, nadtrawiane są
przez amylazę ślinową. Zmieszanie się jej z sokiem
żołądkowym rozpoczyna trawienie.

Sok żołądkowy powstaje w ilości 3 l każdego dnia, ma
pH = 1,0, zawiera kwas solny, śluz, sole mineralne i
enzymy trawienne. HCl powstaje w komórkach
okładzinowych pod wpływem histaminy (receptory H

2

)

dzięki działaniu pomp H

+

/K

+

. W komórkach głównych

znajdują się ziarnistości z pepsynogenem – pod wpływem
HCl zamienia się on w czynną pepsynę. Komórki
dodatkowe wydzielają śluz, chroniący błonę śluzową.

Kontrola wydzielania soku
żołądkowego

Zachodzi w wyniku współdziałania trzech faz:
• głowowej – powoduje wydzielanie soku pod wpływem impulsów z n.

błędnego, pobudzany odruchami warunkowymi jak i bezwarunkowymi.
Ach uwalniana z neuronów działa na komórki główne
(bezpośrednio jak i przez neurony zawierające peptyd uwalniający
gastrynę i gastrynę komórek dokrewnych G) oraz komórki
okładzinowe (za pomocą histaminy)

• żołądkowej – na skutek podrażnienia błony przez pokarm zachodzi

odruch jak i oddziaływanie na komórki G uwalniające gastrynę

• jelitowej – pod wpływem treści z żołądka wydzielane są przez

dwunastnicę gastryna i CCK pobudzające pracę żołądka oraz
sekretyna – hamująca. Odruch jelitowo-żołądkowy hamuje
opróżnianie żołądka.

Hormony, tj. glikokortykoidy zwiększają wydzielanie soku, a adrenalina i
noradrenalina – hamują. Somatostatyna, wydzielana przez komórki D
również hamuje wydzielanie gastryny i soku.

Motoryka żołądka

Pusty żołądek po kilku godzinach od opróżnienia wykazuje skurcze mięśniówki
– tzw. głodowe. Po dostaniu się porcji pokarmu dochodzi do jej rozkurczu.
Następnie delikatniejsze skurcze przyczyniają się do mieszania pokarmu z
sokiem oraz opróżnienia żołądka. Wyróżnia się dwa rodzaje skurczów:

•

zmiany napięcia całej błony mięśniowej z wahaniami ciśnienia w jamie żołądka

•

skurcze perystaltyczne od wpustu aż po odźwiernik

We wpuście średnio co 20 sekund dochodzi do skurczu warstwy okrężnej, który
dochodzi do odźwiernika otwierając go.

Faza perystaltyczna, silniejsza, dociera do części odźwiernikowej i uciska jamę
odźwiernika. Następuje wycisk płynnej papki do dwunastnicy i cofnięcie się
części stałej do żołądka. Taki proces, zachodzący ciągle, nazywany jest pompą
odźwiernikową. Skurcze te są wyzwalane przez rozrusznik z mm. gładkich
warstwy podłużnej. Tam regularnie występuje stan czynny, o czym świadczy BER
– podstawowy rytm bioelektryczny. Najdłużej w żołądku zostają pokarmy bogate
w tłuszcze, najkrócej – w węglowodany.

Kontrola motoryki żołądka

Kontrola może zachodzić w sposób nerwowy za pomocą
n. błędnego (przywspółczulnie, przyśpieszając jego
pracę) lub nn. współczulne (hamujące pracę żołądka).
Czynniki humoralne to:
• rozciągniecie ścian dwunastnicy ze zmniejszeniem pH

tamże

• zawartość kwasów tłuszczowych, nadtrawionych

białek w treści dwunastnicznej

• gastryna i motylina (nasilające skurcze)
• CCK – hamująca opróżnianie oraz sekretyna i

glukagon.

• wysokie ciśnienie osmotyczne treści żołądkowej