George Caspar Homans

Teoria

wymiany

George Caspar Homans

Urodzony 11 sierpnia 1910r Boston

Massachusetts zmarł 29 maja 1989r.
Był

amerykańskim

socjologiem,

twórcą teorii wymiany- skrajnie
redukcjonistycznej teorii zachowania
społecznego.

Jego

najważniejsze

prace to:

*The Human Group (1950)
*Social Behavior: Its Elementary Forms

(1961)

*The Nature of Social Science (1967)

Teoria wymiany

Teoria wymiany wyłoniła się jako odrębna perspektywa w

socjologii na początku

lat sześćdziesiątych. Nagle część najważniejszych

teoretyków amerykańskich -

np. George C. Homans, Peter M. Blau, James S. Coleman

i Richard M. Emerson

- zaczęli w badaniach nad światem społecznym

wykorzystywać idee zaczerpnięte

z utylitarystycznej ekonomii i behawioryzmu

psychologicznego. Dla wszystkich

tych teoretyków podstawową własnością uniwersum

społecznego jest wymiana

dóbr między aktorami, którzy w swoich stosunkach z

innymi kierują się potrzebą

uzyskania nagród czy korzyści.

G. C. Homans

Schemat wymiany Homansa

pierwotnie jawił się jako reakcja
polemiczna na strukturalną analizę
Levi-Straussa dotyczącą wzorów
małżeństwa kuzynów przeciwległych.
Homans w pracy napisanej wspólnie
z Davidem M. Schneiderem
zarysował tezy, które stały się potem
trwałymi wątkami jego twórczości:

Tezy



sceptyczny pogląd na jakąkolwiek
formę teorii funkcjonalnej,



położenie nacisku na zasady
psychologiczne jako aksjomaty teorii
społecznej,



koncentracja na pojęciach teorii
wymiany.

Homans w budowie teorii

aksjomatycznej, oraz jego
zainteresowanie bezpośrednią interakcją
twarzą w twarz pomiędzy jednostkami,
zwrócił uwagę na Skinnera i - pośrednio -
na pierwszych odkrywców
behawioryzmu: Iwana P. Pawłowa,
Edwarda L. Thorndikea i Johna B.
Watsona. Bezpośrednio jednak od
Skinnera zapożyczył Homans swoje nowe
sformułowanie wczesnej wersji zasad
behawiorystycznych.

Behawioryzm Skinnera

Jeśli zwierzę odczuwa określoną

potrzebę, będzie wykonywać

działania, które

w przeszłości tę potrzebę zaspokoiły.

Pierwszą logiczną konsekwencją tej

zasady jest teza, iż organizmy będą
unikały niemiłych doświadczeń jako
kosztów wynikających z zachowań,
które prowadzą do spełnienia tej
pierwotnej potrzeby.

Drugą konsekwencją logiczną jest

teza, iż organizmy będą
kontynuować pewne zachowania
jedynie dopóty, dopóki dostarczają
one pożądanych i oczekiwanych
efektów.

Trzecią logiczną konsekwencją jest

twierdzenie podkreślające, że w
miarę jak potrzeby są zaspokajane
przez określone zachowanie,
zmniejsza się prawdopodobieństwo,
że zwierzęta będą przejawiały to
zachowanie.

Czwarte twierdzenie głosi, że jeśli w

niedawnej przeszłości zachowanie
przynosiło nagrody i jeśli nagle
przestało być nagradzane, organizm
zareaguje złością i stopniowo będzie
zaprzestawał zachowań, które
pierwotnie zaspokajały jego potrzeby.
Końcowa logiczna konsekwencja
utrzymuje, że jeśli jakieś zdarzenie stale
występowało w tym samym czasie, co
nagradzane lub karane zachowanie,
zdarzenie to stanie się bodźcem i
będzie prawdopodobnie wywoływać
określone zachowanie lub jego unikanie.



Homans utrzymywał, że można
zastosować zasady psychologii do
wyjaśniania zachowania ludzkiego
zarówno prostych, jak i złożonych
układach grupowych

Jedno z najważniejszych

rozstrzygnięć
zasad Skinnera, wiążące się z faktem
istnienia ludzkiej organizacji
społecznej, polega na uznaniu, iż
potrzeby są spełnione przez innych
ludzi oraz że ludzie nawzajem
nagradzają się i karzą, ludzie
nieustannie dają
i biorą lub inaczej - wymieniają
nagrody i kary.

Potraktowanie zachowania ludzkiego

jako wymiany nagród (i kar)
pomiędzy
jednostkami wchodzącymi w
interakcje prowadzi Homansa do
włączenia, w zmienionej formie,
pierwszej zasady elementarnej
ekonomii: ludzie kalkulują racjonalnie
dalekosiężne konsekwencje swych
działań rynkowych i usiłują
maksymalizować swe korzyści
materialne poprzez transakcje.

Zasada ekonomiczna
Homansa

W rzeczywistości nie zamierzamy

zrehabilitować człowieka ekonomicznego.

Kłopot z nim nie polegał na tym, że był

człowiekiem ekonomicznym, że stosował

określone środki dla uzyskania korzyści,

lecz na tym, że była antyspołeczny i

materialistyczny, zainteresowany

wyłącznie pieniędzmi i dobrami

materialnym i gotów był poświęcić nawet

swoją starą matkę, aby je otrzymać.

Aby wyjaśnić zachowania ludzkie,

podstawowe założenie ekonomiczne
wymagało zmiany idącej w czterech
kierunkach:

1.

ludzie nie zawsze próbują
maksymalizować korzyści; poszukują
jedynie pewnych
korzyści w stosunkach wymiany;

2.

ludzie nie zawsze dokonują albo
dalekosiężnych , albo racjonalnych
kalkulacji w wymianach, albowiem w
życiu codziennym „teoria gier jest dobrą
wskazówką ludzkiego zachowania, lecz
słabym jego opisem"

3

. wymieniane przedmioty obejmują

coś więcej niż tylko pieniądze; chodzi
też o inne dobra, takie jak uznanie,
szacunek, uległość, miłość, uczucie i
inne mniej materialne wartości;

4

. rynek nie jest jakimś wydzielonym

obszarem
w wymianie pomiędzy ludźmi,
albowiem wszystkie interakcje
prowadzą do wymiany nagród (i kar)
i do wyciągnięcia korzyści.

Twierdzenie o wymianie Homansa



Twierdzenie o sukcesie: Jeśli jakieś działanie
spośród innych podejmowanych przez
jednostkę działań jest częściej nagradzane, tym
bardziej jest prawdopodobne, że jednostka
podejmie to właśnie działanie.



Twierdzenie o bodźcu: Jeśli w przeszłości
wystąpienie określonego bodźca lub zespołu
bodźców było powodem otrzymania nagrody, to
im bardziej aktualny bodziec jest podobny do
tych występujących w przeszłości, tym bardziej
prawdopodobne, że jednostka podejmie to lub
podobne działanie.



Twierdzenie o wartości: Im większą
wartość dla jednostki ma rezultat jej
działania,
tym bardziej prawdopodobne, że
będzie ona podejmować to działanie.



Twierdzenie o deprywacji -
nasyceniu: Im częściej w niedawnej
przeszłości jednostka otrzymywała
określoną nagrodę, tym mniej
wartościowa staje się dla niej każda
następna nagroda tego samego typu.



Twierdzenia o agresji-uznaniu:

a)

Jeśli działanie jednostki nie doprowadzi do
otrzymania przez nią oczekiwanej nagrody
lub otrzyma ona karę, której się nie
spodziewała, zareaguje gniewem; pojawi się
większe prawdopodobieństwo, że jednostka
ta zachowa się agresywnie. Skutki takiego
działania staną się dla niej cenniejsze.

b) Jeśli działanie jednostki przyniesie jej

oczekiwaną nagrodę, a zwłaszcza jeśli
nagroda będzie wyższa, niż się spodziewała,
lub nie spotka jej oczekiwana kara, zareaguje
zadowoleniem; wzrośnie
prawdopodobieństwo przejawiania przez tę
jednostkę zachowania cieszącego się
uznaniem. Skutki takiego działania staną się
dla niej cenniejsze.



Twierdzenie o racjonalności:
Wybierając między alternatywnymi
działaniami jednostka wybierze takie,
dla którego, jak wynika z jej
obserwacji, wartość rezultatu
pomnożona przez
prawdopodobieństwo otrzymania go
jest większa.

Literatura



J. H. Turner „Struktura teorii
socjologicznej”.