Zalecenia dietetyczne 

dla pacjentów 

dializowanych

Zalecenia dietetyczne 

dla pacjentów 

dializowanych

Justyna Stachura,

Sylwia Szeleźnik,
Anna Tarnawska,
Sylwia Warzocha, 
Katarzyna Żyła

Dializa

• umożliwia usunięcie szkodliwych produktów 

przemiany materii, np. mocznika  przy użyciu 
błony półprzepuszczalnej (sztucznej w 
hemodializie, otrzewnej w dializie 
otrzewnowej)

• u pacjentów ze schyłkową 
    niewydolnością nerek,
    którzy nie kwalifikują
    się do zabiegu
    przeszczepienia nerki
    bądź oczekują na ten
    zabieg.

Rodzaje diet mających zastosowanie 

w chorobach nerek i dróg moczowych

Nazwa

Wskazania

Wartość 

energetyczna

Dieta łatwo 

strawna 

pełnowartości

owa

Zakażenia układu moczowego.

Przewlekłe nefropatie kanalikowo-śródmiąższowe

10,9 MJ (2600 

kcal)

Dieta łatwo 

strawna 

niskobiałkowa

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek.

Nefropatia cukrzycowa.

Okres wielomoczu wczesnego w ostrej niewydolności 

nerek.

Przewlekła niewydolność nerek

8,4-10,5 MJ 

(2000-2500 

kcal)

Dieta łatwo 

strawna 

wysokobiałkow

a

Zespół nerczycowy – leczenie nerkozastępcze 

(hemodializa, dializa otrzewnowa, stan po 

przeszczepie nerki)

10,4 MJ (2500 

kcal)

Dieta 

kleikowo-

owocowo-

mleczna

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek

Okres wstępny ostrej niewydolności nerek

6,6 MJ (1550 

kcal)

Dieta 

ziemniaczan

a

Przewlekła niewydolność nerek

7,1 MJ (1700 

kcal)

Zasady diety 

łatwostrawnej 

wysokobiałkowej

Energia

• 35 kcal/kg/d – w hemodializie

• 30-40 kcal/kg/d – w dializie otrzewnowej

• 2400-2800 kcal/d dla osób z właściwą m.c.

• zwiększenie do co najmniej 3000 kcal/d w 

przypadku wychudzenia

U chorych często występuje upośledzenie 

łaknienia (leki, infekcje, uczucie pełności) → 
trudności przy diecie wysokoenergetycznej.

Może w tym pomóc atrakcyjny sposób 

zaplanowania i podawania posiłków.

Białko

• 1,2 

g/kg NMC/d 

dla pacjentów hemodializowanych

• 1,2 – 1,5 

g/kg NMC/d 

– w dializie otrzewnowej

• 1,4-1,6 

g/kg NMC/d 

w czasie zapalenia otrzewnej

• 90-120 g/d

• 15-20% E

•

2

/

3

 białka zwierzęcego

• o wysokiej wartości biologicznej

• unikanie/ograniczenie nasion roślin strączkowych 

(dużo K i P)

Tłuszcz

• nie więcej jak 30% E

• SFA < 10% E

• PUFA : SFA = 2 : 1

• gł. tłuszcze roślinne

• przeciwwskazane tłuszcze zwierzęce 

(bo cholesterol) 

Węglowodany

• 300-350 g/d
• 50% E

• dzienna ilość cukru, miodu, dżemu i 

marmolady nie powinna przekraczać 
50-70g/d

Sód i woda

• ograniczenie soli do 5g/dobę

Poinformowanie chorych o wysokiej 

zawartości sodu w chlebie, zupach, 

produktach przetworzonych jak konserwy, 

wędliny, przyprawach – glutaminian sodu!!!

Ilość przyjmowanych płynów uzależniona od 
ilości oddawanego moczu
• przy całkowitym bezmoczu 500-700 ml/d 

(tzw. straty nieuniknione

• ↑płynów w okresie gorączki, wymiotów, 

biegunki lub obfitego pocenia się

Witaminy

• niedobory witamin rozpuszczalnych w 

wodzie (utraty w czasie dializy)

Zalecana suplementacja wit. z grupy B, 

C, kwasu foliowego

Nie należy dodatkowo suplementować 

wit. rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E, 

K (nie są usuwane podczas dializy)!

Potas

Nie więcej jak:
• 2 g/dobę przy hemodializach,
• 4 g/dobę u dializowanych 

otrzewnowo.

Ograniczenie owoców i warzyw.

Unikanie wywarów mięsnych i 

warzywnych

Wapń i fosfor

• dieta bogato wapniowa - 1,0-1,5 g/d
• dieta nisko fosforanowa - 800-1000 mg/d

Większość produktów wysokowapniowych 

jest też wysokofosforanowa. Eliminacja 

fosforu z diety - wyjątkowo trudna

Konieczna suplementacja wapnia oraz 

stosowanie leków wiążących fosfor w 

przewodzie pokarmowym np. 

wodorotlenek glinu i węglan wapnia

Wartość odżywcza diety 

łatwostrawnej wysokobiałkowej*

*na podstawie wytycznych J.Hasika i Ś. Ziemlańskiego

Składnik

Średnia wartość dla 
kobiet i mężczyzn

Energia (MJ i kcal)

Białko
Tłuszcze

Węglowodany
Wapń

Żelazo
Witamina A – ekwiwalent 

retinolu (µg)
Witamina B

1

 (mg)

Witamina B

2

 (mg)

Witamina C (mg)

10,5 (2500)

100 – 120
50 – 70

350 – 400
1000

18
900

powyżej 1,9
powyżej 2,5

powyżej 70

Przykładowy jadłospis 

dla pacjentki 

dializowanej

Dane:

• płeć: kobieta
• wiek: 45 lat
• wzrost: 163 cm
• waga: 45 kg
• PAL = 1,6
• BMI = 23,5
 zawartość białka w diecie = 1,2 g/kg 

mc/dzień

 wartość energetyczna diety = 2115 

kcal/dzień

• chleb graham 90g
• margaryna miękka 45% 

15g

• sałata zielona 15g
• twaróg chudy 45g
• ogórek zielony 30g
• koper 5g

• brzoskwinia 80g
• truskawki 40g
• jagody40g
• orzechy nerkowce 20g
• jogurt naturalny 2% 40g

śniadanie

podwieczorek

II śniadanie

• mleko 0,5% 240g
• ryż biały gotowany 150g
• jabłko (tarte) 60g
• migdały 20g

obiad

• pierś  indyka 80g
• kasza jęczmienna gotowana 

240g

• nasiona dyni 20g
• marchew gotowana  groszkiem 

150g

• olej rzepakowy 15g
• sok jabłkowy  wapniem 240g

• chleb graham 90g
• margaryna miękka 15g
• twaróg ziarnisty 100g
• sałata zielona 15g
• rzodkiewka 60g
• papryka czerwona 60g

kolacja

Wartość odżywcza diety:

Wartość odżywcza diety:

Piśmiennictwo

• Pachocka L., Przewlekła niewydolność nerek, [w] Jarosz M., 

Praktyczny Podręcznik Dietetyki, rozdz. 15.2, str. 296-301

• Kobus G., Perzanowska E., Jurkowska G., Rola pielęgniarki w 

zapobieganiu i leczeniu niedożywienia u chorych dializowanych, 
[dost. online] http://www.phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-1-
008.pdf 16.05.2014

• Zygmuntowicz M., Olszaniecka-Glinianowicz M., Chudek J., 

Niedożywienie u chorych dializowanych, [dost. online] 
http://www.wple.net/nefrologia/nef2010/4-2010/214-217.pdf 
16.05.2014

• Kardasz M., Małysko J., Stefańska E., Ostrowska L., Ocena sposobu 

żywienia pacjentów hemodializowanych i dializowanych 
otrzewnowo, [dost. online] 
http://wple.net/plek/numery_2011/numer-4-2011/216-221.pdf 
15.06.2014