Metody

komunikacji

alternatywnej

SYSTEMY
ZNAKÓW
MANUALNYCH

Język migowy

Język naturalny, charakteryzujący się użyciem kanału wzrokowego, a nie audytywnego.
Języki migowe są to te języki wizualno-przestrzenne, które zostają nabyte drogą
naturalnej akwizycji przez głuche dzieci od głuchych rodziców. Do niedawna języki migowe
były pozbawione wersji pisanej .
Strukturalnie (przynajmniej na najbardziej abstrakcyjnym poziomie) języki migowe nie
różnią się zasadniczo od języków fonicznych. Podobnie jak wszystkie języki naturalne, są
one dwuklasowymi systemami znaków ze słownikiem i gramatyką.
Na komunikat w języku migowym składają się znaki manualne, mimiczne oraz ruchy
wykonywane głową czy tułowiem. Charakterystyczną cechą komunikacji w językach
migowych jest synchroniczność przekazu – funkcjonalna
rozłączność artykulatorów umożliwia zamiganie więcej niż jednego elementu równocześnie,
np. dwa różne znaki lewą i prawą ręką. Na ogół takie połączenia są zgramatykalizowane -
dopuszczalne są tylko pewne z góry określone zestawienia, które komunikują regularnie te
same treści (np. określona mimika, towarzysząca manualnemu nadawaniu czasowników,
oznacza zmianę trybu).
Elementem o niejasnym statusie w językach migowych są tak zwane alfabety migowe (znaki
daktylograficzne). W pewnym sensie, są one elementem obcym, "cytowanym" (jak znaki
pisma chińskiego w tekście polskim), nie należącym do danego języka migowego (nie
przyłączają żadnych elementów gramatycznych, są zawsze w zdaniu "wyizolowane"). Z
drugiej strony, nie są to znaki pozbawione treści - odsyłają one do liter danego alfabetu.
Wbrew popularnym poglądom nie istnieje jeden ogólnoświatowy język migowy, ale wiele w
pełni wykształconych języków, których zasięgi nie zawsze pokrywają się z zasięgami
języków mówionych. Przykładowo brytyjski język migowy (BSL) jest zupełnie różny
od amerykańskiego języka migowego (ASL), który jest z kolei używany zarówno w USA, jak i
w Kanadzie oraz Meksyku.

Makaton

W Makatonie wykorzystywane są zarówno znaki manualne jak i symbole graficzne.
Każde uczone pojęcie ma swój odpowiedni gest (znak manualny). Znaki manualne
Makatonu są proste i czytelne. Stworzone są głównie na bazie gestów odnoszących się
do rzeczywistych czynności, przedmiotów uzupełnionych w uproszczone znaki języka
migowego. Gesty są formami wspomagającymi komunikację, służą jako dodatkowy
środek, który wzmacnia komunikat. Znaki graficzne Makatonu to czarno-białe (czarna
figura, białe tło) rysunki liniowe pokrywające znaczenie pojęć, które przedstawiają.
Odznaczają się przejrzystością i prostotą, co pozwala na ręczne (bez użycia drukarki) ich
rysowanie.   Nie ma jednej określonej grupy osób posługującej się Makatonem. Ze
znaków korzystają dzieci i dorośli doświadczający trudności w uczeniu się i
porozumiewaniu, jak również małe, sprawne dzieci, których rodzice pragną komunikować
się z nimi w okresie przed-werbalnym, gdy nie ma jeszcze mowy a naturalnym
systemem komunikacyjnym dziecka są gesty. Wybór formy gestu lub symbolu zależy od
indywidualnych potrzeb i umiejętności osoby korzystającej z metody. Dzieci i dorośli oraz
rodzice i terapeuci mają pełną możliwość wyboru najbardziej adekwatnego i
odpowiedniego dla siebie i sytuacji sposobu nauki. Gesty i symbole nie są alternatywami
wzajemnie wykluczającymi się, mogą być stosowane łącznie lub rozdzielnie . Znaki
Makatonu są formami, z których można w odpowiednim momencie zrezygnować, kiedy
dziecko/dorosły opanuje mowę w stopniu umożliwiającym zrozumiałe porozumiewanie
się.

Fonogesty

Fonogesty są to specjalne ruchy jednej ręki (prawej lub lewej), które
towarzyszą głośnemu i wyraźnemu mówieniu. Są narzędziem, które
pomaga osobie słyszącej mówić tak wyraźnie, żeby osoba niesłysząca
mogła dokładnie zobaczyć wymawiane słowa, czyli odczytać je z ust.
Osoba słysząca, która mówi z fonogestami, sprawia, że dziecko
niesłyszące może poznać słowa i nauczyć się języka. Poszczególne
dyskretne ruchy ręki i zmiany układów palców towarzyszą ruchom i
zmianom układów narządów mowy. Ruchy i układy ręki są ściśle połączone
i zsynchronizowane z ruchami i układami narządów mowy. Ruchy i układy
ręki uzupełniają to, co można zobaczyć na twarzy. Podobnemu na ustach
towarzyszy inne na dłoni. Samogłoskom towarzyszą ruchy dłoni w
kierunku określonego punktu w pobliżu twarzy (lokacji). Spółgłoskom
towarzyszą umowne układy palców. W czasie wymawiania sylaby dłoń
przyjmuje układ właściwy dla spółgłoski i wykonuje ruch właściwy dla
samogłoski. Wystarczy 5 lokacji i 8 układów palców, aby można było
odróżnić wszystkie głoski polskie we wszystkich sylabach. Zmysłowy
dostęp do fonemowej budowy sylab pozwala odróżniać i rozpoznawać
słowa. Dokładne rozpoznawanie słów pozwala przypisywać im znaczenia.
Dzięki dokładnemu rozpoznawaniu słów i rozumieniu ich znaczeń dziecko
może trwale je zapamiętywać.

Układ palców dla każdej samogłoski,
po której nie ma spółgłoski

Lokacje dłoni dla
samogłosek



1. Lokacja pierwsza - policzek i - igła, miś, pani
u - ulica, ósmy, bułka, góra, tu



2. Lokacja druga - usta e - Ewa, mleko, nie
o - Ola, kot, oko



3. Lokacja trzecia - broda ę - gęś, idę, *zęby,
*mięta, *męka
ą - wąsy, idą, *dąb, *kąt, *łąka



4. Lokacja czwarta - szyja a - Ala, mama,
y - mysz, dobry



5. Lokacja piąta - obok twarzy W tej lokacji
zatrzymujemy dłoń w czasie wymawiania każdej
spółgłoski, po której nie ma samogłoski.

Układy palców dla spółgłosek

SYSTEMY
ZNAKÓW
GRAFICZNYCH

Piktogramy

Piktogramy to graficzny system komunikacji,
przeznaczony jest dla osób nie mówiących.
Pomaga w komunikacji i ułatwia kontakt z
otoczeniem.
Piktogram to biała figura, znak na czarnym tle.
Każdy piktogram zawiera słowny jednowyrazowy
opis. Książka komunikacyjna i inne pomoce to ważny
element w tej metodzie komunikacji . Do książki
komunikacyjnej wklejamy poznawane przez dziecko,
systematyzowane piktogramy. Książka daje
możliwość wykorzystania nabytych już umiejętności i
skorzystanie z poznanych piktogramów.

PCS  – Picture
Communication Symbols

PCS jest zbiorem prostych kolorowych
rysunków oznaczających podstawowe
słowa niezbędne do codziennego
porozumiewania się. Są to czasowniki,
rzeczowniki, przyimki, zaimki,
przymiotniki. Są to bardzo proste, wręcz
symboliczne rysunki. System zawiera
3500 znaków, które są uporządkowane w
następujących kategoriach: społeczne,
ludzie, czasowniki, opisowe, jedzenie.