Przedsiębiorstwo monopolistyczne jest jedynym
producentem w gałęzi i nie obawia się wejścia nowego
przedsiębiorstwa do gałęzi.

Cechy monopolu:



Brak konkurencji po stronie sprzedających – jest tylko
jeden sprzedający, który jest cenotwórcą (do
poziomu wyznaczanego przez popyt rynkowy)



Istnieją bariery uniemożliwiające innym firmom
wejście na rynek.



Brak bliskich substytutów produktu.



Uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją.

Monopol



Bariery kapitałowe i efekt skali (bariery
ekonomiczne).



Bariery administracyjno-prawne.



Bariery techniczne.



Własność unikalnych czynników produkcji.

Podstawowe przyczyny
występowania monopoli:

Dane zawarte w tablicy odpowiadają krzywej popytu
pewnego monopolisty.

a)

Oblicz wielkość utargu całkowitego i krańcowego,

b)

Sporządź wykres utargu przeciętnego i krańcowego,

c)

Na oddzielnym rysunku wykreśl utarg całkowity,

d)

Przy jakiej wielkości popytu utarg całkowity osiąga
maksimum?

Zadanie

Popyt

(tys. sztuk)

0

1

2

3

4

5

6

7

Cena

(zł)

40

35

30

25

20

15

10

5

Monopolista ustali wielkość produkcji na
poziomie zapewniającym mu maksymalny
zysk czyli na takim poziomie dla którego:

(MR = MC)

Decyzje monopolisty dotyczące
wielkości produkcji

Kryteria decyzji monopolisty
maksymalizującego zysk

Warunki krańcowe

Warunki przeciętne

Krótki okres

Długi okres

MR > MC

Zwiększyć

produkcję

MR = MC

Optymaln

a wielkość

produkcji

MR < MC

Zmniejszy

ć

produkcję

P ≥ SAVC

Produko-

wać

P < SAVC

Zamknąć

przedsię-

biorstwo

P ≥ LAC

Pozostać

w danej

gałęzi

P < LAC

Opuścić

daną gałąź

Równowaga w monopolu

Równowagę przedsiębiorstwa monopolistycznego wyznacza
punkt zrównania przychodu krańcowego z utargiem
krańcowym (MR = MC). Dla odpowiadających temu punktowi
rozmiarów produkcji wyznaczamy cenę monopolową,
odczytując ją z krzywej popytu.

Monopolista nie będzie skłonny do zmiany wielkości
produkcji, ani do obniżenia ceny (w krótkim i długim okresie)
ponieważ oznaczałoby to zmniejszenie osiąganego zysku.

Cechą wyróżniającą monopol spośród innych struktur
rynkowych jest zdolność monopolisty do osiągania zysków
nadzwyczajnych, zarówno w krótkim, jak i długim okresie.

Zadanie

Które z następujących sytuacji występują na rynku
doskonale konkurencyjnym, a które dotyczą monopolu
(lub obu przypadków)?

a)

Cena jest wyższa od kosztu krańcowego.

b)

Cena równa się utargowi krańcowemu.

c)

Utarg krańcowy równa się kosztowi krańcowemu.

d)

Nowe przedsiębiorstwa nie mogą wejść na rynek.

e)

Przedsiębiorstwo określa poziom ceny i wielkość
produkcji.

f)

Nie istnieją żadne bariery wejścia.

g)

Utarg przeciętny jest większy od utargu krańcowego.

h)

Cena równa się kosztowi krańcowemu.

Rozróżniamy dwa pośrednie przypadki
konkurencji niedoskonałej:



Oligopol



Konkurencja monopolistyczna



Monopson

Inne struktury rynku

Do każdej w wymienionych niżej sytuacji dopasuj
odpowiednią formę rynku.

a)

Dość duża liczba przedsiębiorstw oferujących
obuwie markowe po zbliżonych cenach.

b)

Wyłączny dostawca usług telekomunikacyjnych.

c)

Bardzo duża liczba rolników oferujących
marchewkę po identycznych cenach.

d)

Kilka wielkich przedsiębiorstw zaspokajających
całość popytu na rynku opon samochodowych.

e)

Wyłączny nabywca kombajnów węglowych.

f)

Wyłączny dostawca kolejowych usług
przewozowych.

Zadanie

Występuje ona kiedy na rynku działalność
gospodarczą prowadzi duża liczba
przedsiębiorstw, oferujących podobne, ale nie
identyczne produkty.

Każda z firm ma możliwość wpływania w
ograniczonym zakresie na ceny własnych
produktów.

Konkurencja
monopolistyczna



Duża liczba sprzedających i duża liczba kupujących,



Zróżnicowanie produktów pod względem cech
użytkowych np. lokalizacji czy marki,



Występowanie bliskich substytutów produktów,



Konkurencja na tym rynku ma również charakter
pozacenowy,



Nie istnieją silne bariery wejścia na dany rynek,



Producenci i konsumenci posiadają pełną
informację o rynku,



Krzywa popytu na wyroby producenta ma
nachylenie ujemne.

Cechy charakterystyczne rynku w
warunkach konkurencji monopolistycznej:

Oligopol

Oligopol to gałąź, w której działa niewielu (kilku)
producentów (konkurentów), którzy opanowali
rynek danego produktu.

Podstawową cechą oligopolu jest współzależność
podmiotów występujących na rynku. Popyt na
wyroby oligopolisty maleje wraz ze wzrostem
ceny, jednak cena osiągana przez każdą z firm
działających na rynku zależy nie tylko od ilości
wytwarzanych i sprzedawanych produktów, lecz
także od działań konkurentów.



Na rynku jest wielu kupujących i niewielu
sprzedających,



Istnieją ekonomiczne lub technologiczne
bariery wejścia na rynek,



Produkty nie muszą być jednorodne ale
często są bliskimi substytutami,



Producenci i konsumenci mają pełną
informację o rynku,



Cena jest względnie stabilna.

Cechy charakterystyczne
oligopolu

Zmowa jest to porozumienie między przedsiębiorstwami, mające na celu
uniknięcie wzajemnej konkurencji.

Zmowa oligopolistów jest tym bardziej prawdopodobna im więcej jest
spełnionych następujących czynników:



Na rynku działa tylko kilka firm i znają się one wzajemnie,



Istnieją wyraźnie bariery wejścia do gałęzi,



Produkty wszystkich firm są zbliżone (jednorodne)



Nie występują znaczące wahania popytu ani kosztów wytwarzania – rynek
jest stabilny,



Technologia wytwarzania i poziom kosztów poszczególnych firm nie są
tajemnicą,



Są one na tyle zbliżone, że wszystkie firmy są zainteresowane zmianą
ceny w takim samym stopniu i w tym samym czasie,



Istnieje firma dominująca zdolna narzucić pozostałym określoną strategię,



Zmowy nie są prawnie zakazane.

Zmowa oligopolistów

Zmowa oznacza konieczność ustalenia pewnych zasad:



Ustalenia nowej ceny, która będzie obowiązywała w
gałęzi,



Ustalenia o ile ograniczamy produkcję całej gałęzi,



Ustalenia jaki udział w tej mniejszej produkcji będzie
miało każde przedsiębiorstwo,

Korzyści wynikające ze zmowy:



Maksymalizacja łącznych zysków,



Ograniczenie wydatków na walkę konkurencyjną,



Wypracowanie polityki odstraszania potencjalnych
wchodzących nowych konkurentów.

Zmowa oligopolistów

Gra „Dylemat więźnia”