OBWE

ORGANIZACJA

BEZPIECZEŃSTWA I

WSPÓŁPRACY

W EUROPIE

Geneza OBWE

Geneza OBWE jest związana ze zwołaniem w połowie lat 70. XX w.

Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z udziałem państw
należących do dwóch wrogo nastawionych do siebie bloków:
demokratycznego i komunistycznego. Postanowienia Konferencji
stanowiły przełom w dotychczasowych stosunkach między tymi blokami.
Mówiły o powstrzymaniu się od użycia siły we wzajemnych stosunkach,
pokojowym rozstrzyganiu sporów i rozwoju współpracy gospodarczej,
społecznej, politycznej, naukowej, kulturalnej i ochronie praw człowieka.
Państwa zobowiązały się także kontynuować współpracę poprzez
zwołanie konferencji przeglądowych, które miały być mechanizmem
kontroli realizacji postanowień konferencji. W połowie lat 90. nastąpił
proces nadawania Konferencji charakteru instytucji. Równocześnie trwał
proces poszerzania jej funkcji. W 1994r. na szczycie KBWE w Budapeszcie
podjęto decyzję o przekształceniu Konferencji w Organizację
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Siedziba organizacji mieści się w
Wiedniu. Oprócz państw europejskich jej członkami są także Stany
Zjednoczone, Kanada, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Kazachstan,
Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Mongolia.

2

Zwołanie Konferencji

Bezpieczeństwa

i Współpracy w Europie

Fazy powstawania KBWE



Spotkanie ministrów spraw
zagranicznych (Helsinki, 3-7 lipca
1973r)



Negocjacje na szczeblu ekspertów
(Genewa, 18 wrzesień 1973 – 21
lipca 1975)



Spotkanie szefów państw i rządów
(Helsinki, 30 lipca – 1 sierpień 1975)

4

Spotkanie szefów państw zakończyło się

podpisaniem Aktu Końcowego KBWE.

Akt ten regulował wszystkie dziedziny

współżycia międzynarodowego.

5

Struktura instytucjonalna
OBWE

Organy o charakterze politycznym:



Spotkania Szefów Państw i Rządów (tzw. szczyty) – spotkania
odbywające się co dwa lata, których celem jest ustalenie
zasadniczych kierunków działań Organizacji;

•

Konferencje Przeglądowe – ich zadaniem jest dokonywanie
przeglądów przyjętych już aktów prawnych i ocena ich
realizacji. Ponadto opracowują nowe dokumenty, które
przyjmowane są na Spotkaniach Szefów Państw i Rządów.
Konferencja organizowane są co dwa lata;

•

Rada Ministerialna (dawniej Rada KBWE) – główne forum
konsultacji politycznych. Stanowi także naczelny organ
decyzyjny i odpowiada za przygotowanie Spotkań Szefów
Państw i Rządów. Zbiera się przynajmniej raz do roku na
szczeblu ministrów spraw zagranicznych państw
członkowskich;

6



Wysoka Rada (dawniej Komitet Wysokich Przedstawicieli) –
organ zarządzający. Spotyka się przynajmniej dwa razy w roku
na szczeblu dyrektorów politycznych ministerstw spraw
zagranicznych. Określa kierunki działań politycznych
Organizacji oraz podejmuje decyzje w tym zakresie.
Koordynuje także współpracę gospodarczą państw – raz w
roku funkcjonuje jako Forum Gospodarcze. Znaczenie tego
organu spadło wraz z utworzeniem Stałego Komitetu;



Stała Rada (dawniej Stały Komitet) – koordynuje prace
organizacji między poszczególnymi sesjami Wysokiej Rady.
Podejmuje również decyzje związane z bieżącą działalnością
OBWE. Organ tworzony jest przez przedstawicieli państw przy
Organizacji;



Urzędujący Przewodniczący – koordynuje działania
Organizacji. Funkcję tę sprawuje rotacyjnie przez jeden rok
minister spraw zagranicznych z danego kraju członkowskiego.
Wraz ze swym poprzednikiem i następcą tworzy tzw. Trójkę;

7

Organy o charakterze administracyjnym:



Sekretariat – pełni funkcje usługowo-techniczne. Jego
siedzibą jest Wiedeń. Podlega mu Centrum Zapobiegania
Konfliktom (jako departament Sekretariatu). Filia
Sekretariatu mieści się w Pradze – znajduje się tam
archiwum OBWE;



Sekretarz Generalny – najwyższy urzędnik struktur
Organizacji. Nadzoruje i organizuje ich pracę. Podlega
zwierzchnictwu Urzędującego Przewodniczącego;



Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka
(dawniej Biuro Wolnych Wyborów) – instytucja
odpowiedzialna za działania w zakresie wymiaru
ludzkiego OBWE. Jej siedzibą jest Warszawa. Organizuje
m.in. szkolenia, konferencje, nadzoruje wybory,
odpowiada za kontakt m.in. z Radą Europy i
organizacjami pozarządowymi. Tworzy także bazę
informacyjną o sytuacjach kryzysowych.;

8

Inne organy:



Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych – odpowiada
za wczesne ostrzeganie i wczesne reagowanie w związku z
potencjalnymi konfliktami o charakterze etnicznym na obszarze
Europy. Zastrzeżenia może zgłaszać Wysokiej Radzie.
Powoływany jest na trzyletnią kadencję przez Radę Ministerialną;



Przedstawiciel ds. Wolności Mediów – zajmuje się kontrolną w
zakresie wolności środków masowego przekazu;



Forum ds. Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa – organ
autonomiczny zajmujący się sprawami rozbrojenia i
zapobiegania konfliktom;



Zgromadzenie Parlamentarne OBWE – tworzone przez
parlamentarzystów państw członkowskich, zbiera się raz do roku.
Omawia sprawy dotyczące funkcjonowania i realizacji
zasadniczych celów Organizacji;



Trybunał OBWE ds. Koncyliacji i Arbitrażu – trybunał powołany na
mocy Konwencji o arbitrażu i koncyliacji z 1992r., pozostający de
facto instytucją martwą.

9

Obszary zainteresowania OBWE ujęte są w 4 tzw.
koszyki:

1)

bezpieczeństwo w Europie (zasady m.in.
nienaruszalności granic, poszanowania praw
człowieka, równouprawnienia oraz środki
służące do budowy wzajemnego zaufania i
kwestie dotyczące rozbrojenia),

2)

pokojowe rozstrzyganie sporów,

3)

współpraca w kwestiach humanitarnych i
innych (kultura, oświata, mniejszości
narodowe, niedyskryminacja - ogólnie tzw.
ludzki wymiar)

4)

Współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki,
techniki i ochrony środowiska.

10

Działalność Polski w ramach KBWE/OBWE

Do dziś OBWE pozostaje dla Polski istotnym elementem

struktury bezpieczeństwa europejskiego. Polska
zgłosiła wiele cennych inicjatyw, dotyczących m.in.:



Powołania Rady Współpracy Europejskiej (1990)



Misji pokojowych (1991)



Nadzwyczajnej pomocy w ochronie środowiska (1992)



Stworzenia kodeksu postępowania państw w
polityczno-militarnych aspektach bezpieczeństwa
(1992)



Opracowania jednolitego dokumentu z zakresu
ludzkiego wymiaru OBWE.

11

Ulokowanie w Warszawie jednego z organów

OBWE – Biura Instytucji Demokratycznych i
Praw Człowieka – podniosło prestiż naszego
kraju na arenie międzynarodowej i sprawiło,
że staliśmy się ważnym centrum aktywności
w zakresie ludzkiego wymiaru OBWE.

Na szczególną uwagę zasługuje aktywność

Polski w działaniach na rzecz rozwiązywania
konfliktów lokalnych. Oficerowie polscy brali
udział w misjach w Gruzji, Macedonii,
Tadżykistanie i Mołdawii.

W 1998r. Polska objęła przewodnictwo w OBWE

na czele organizacji stanął polski minister
spraw zagranicznych Bronisław Geremek.

12