OBWE 

ORGANIZACJA 

BEZPIECZEŃSTWA I 

WSPÓŁPRACY

W EUROPIE

Geneza OBWE

Geneza OBWE jest związana ze zwołaniem w połowie lat 70. XX w. 

Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z udziałem państw 
należących do dwóch wrogo nastawionych do siebie bloków: 
demokratycznego i komunistycznego. Postanowienia Konferencji 
stanowiły przełom w dotychczasowych stosunkach między tymi blokami. 
Mówiły o powstrzymaniu się od użycia siły we wzajemnych stosunkach, 
pokojowym rozstrzyganiu sporów i rozwoju współpracy gospodarczej, 
społecznej, politycznej, naukowej, kulturalnej i ochronie praw człowieka. 
Państwa zobowiązały się także kontynuować współpracę poprzez 
zwołanie konferencji przeglądowych, które miały być mechanizmem 
kontroli realizacji postanowień konferencji. W połowie lat 90. nastąpił 
proces nadawania Konferencji charakteru instytucji. Równocześnie trwał 
proces poszerzania jej funkcji. W 1994r. na szczycie KBWE w Budapeszcie 
podjęto decyzję o przekształceniu Konferencji w Organizację 
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Siedziba organizacji mieści się w 
Wiedniu. Oprócz państw europejskich jej członkami są także Stany 
Zjednoczone, Kanada, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Kazachstan, 
Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Mongolia.

2

Zwołanie Konferencji 

Bezpieczeństwa 

i Współpracy  w Europie

Fazy powstawania KBWE



Spotkanie ministrów spraw 
zagranicznych (Helsinki, 3-7 lipca 
1973r)



Negocjacje na szczeblu ekspertów 
(Genewa, 18 wrzesień 1973 – 21 
lipca 1975)



Spotkanie szefów państw i rządów 
(Helsinki, 30 lipca – 1 sierpień 1975)

4

Spotkanie szefów państw zakończyło się 

podpisaniem Aktu Końcowego KBWE.

Akt  ten  regulował  wszystkie  dziedziny 

współżycia międzynarodowego.

5

Struktura instytucjonalna 
OBWE

Organy o charakterze politycznym:



Spotkania Szefów Państw i Rządów (tzw. szczyty) – spotkania 
odbywające się co dwa lata, których celem jest ustalenie 
zasadniczych kierunków działań Organizacji;

•

Konferencje Przeglądowe – ich zadaniem jest dokonywanie 
przeglądów przyjętych już aktów prawnych i ocena ich 
realizacji. Ponadto opracowują nowe dokumenty, które 
przyjmowane są na Spotkaniach Szefów Państw i Rządów. 
Konferencja organizowane są co dwa lata;

•

Rada Ministerialna (dawniej Rada KBWE) – główne forum 
konsultacji politycznych. Stanowi także naczelny organ 
decyzyjny i odpowiada za przygotowanie Spotkań Szefów 
Państw i Rządów. Zbiera się przynajmniej raz do roku na 
szczeblu ministrów spraw zagranicznych państw 
członkowskich;

6



Wysoka Rada (dawniej Komitet Wysokich Przedstawicieli) – 
organ zarządzający. Spotyka się przynajmniej dwa razy w roku 
na szczeblu dyrektorów politycznych ministerstw spraw 
zagranicznych. Określa kierunki działań politycznych 
Organizacji oraz podejmuje decyzje w tym zakresie. 
Koordynuje także współpracę gospodarczą państw – raz w 
roku funkcjonuje jako Forum Gospodarcze. Znaczenie tego 
organu spadło wraz z utworzeniem Stałego Komitetu;



Stała Rada (dawniej Stały Komitet) – koordynuje prace 
organizacji między poszczególnymi sesjami Wysokiej Rady. 
Podejmuje również decyzje związane z bieżącą działalnością 
OBWE. Organ tworzony jest przez przedstawicieli państw przy 
Organizacji;



Urzędujący Przewodniczący – koordynuje działania 
Organizacji. Funkcję tę sprawuje rotacyjnie przez jeden rok 
minister spraw zagranicznych z danego kraju członkowskiego. 
Wraz ze swym poprzednikiem i następcą tworzy tzw. Trójkę;

7

Organy o charakterze administracyjnym:



Sekretariat – pełni funkcje usługowo-techniczne. Jego 
siedzibą jest Wiedeń. Podlega mu Centrum Zapobiegania 
Konfliktom (jako departament Sekretariatu). Filia 
Sekretariatu mieści się w Pradze – znajduje się tam 
archiwum OBWE;



Sekretarz Generalny – najwyższy urzędnik struktur 
Organizacji. Nadzoruje i organizuje ich pracę. Podlega 
zwierzchnictwu Urzędującego Przewodniczącego;



Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka 
(dawniej Biuro Wolnych Wyborów) – instytucja 
odpowiedzialna za działania w zakresie wymiaru 
ludzkiego OBWE. Jej siedzibą jest Warszawa. Organizuje 
m.in. szkolenia, konferencje, nadzoruje wybory, 
odpowiada za kontakt m.in. z Radą Europy i 
organizacjami pozarządowymi. Tworzy także bazę 
informacyjną o sytuacjach kryzysowych.;

8

Inne organy:



Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych – odpowiada 
za wczesne ostrzeganie i wczesne reagowanie w związku z 
potencjalnymi konfliktami o charakterze etnicznym na obszarze 
Europy. Zastrzeżenia może zgłaszać Wysokiej Radzie. 
Powoływany jest na trzyletnią kadencję przez Radę Ministerialną;



Przedstawiciel ds. Wolności Mediów – zajmuje się kontrolną w 
zakresie wolności środków masowego przekazu;



Forum ds. Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa – organ 
autonomiczny zajmujący się sprawami rozbrojenia i 
zapobiegania konfliktom;



Zgromadzenie Parlamentarne OBWE – tworzone przez 
parlamentarzystów państw członkowskich, zbiera się raz do roku. 
Omawia sprawy dotyczące funkcjonowania i realizacji 
zasadniczych celów Organizacji;



Trybunał OBWE ds. Koncyliacji i Arbitrażu – trybunał powołany na 
mocy Konwencji o arbitrażu i koncyliacji z 1992r., pozostający de 
facto instytucją martwą.

9

Obszary zainteresowania OBWE ujęte są w 4 tzw. 
koszyki:

1)

bezpieczeństwo w Europie (zasady m.in. 
nienaruszalności granic, poszanowania praw 
człowieka, równouprawnienia oraz środki 
służące do budowy wzajemnego zaufania i 
kwestie dotyczące rozbrojenia),

2)

pokojowe rozstrzyganie sporów,

3)

współpraca w kwestiach humanitarnych i 
innych (kultura, oświata, mniejszości 
narodowe, niedyskryminacja - ogólnie tzw. 
ludzki wymiar)

4)

Współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki, 
techniki i ochrony środowiska.

10

Działalność Polski w ramach KBWE/OBWE

Do dziś OBWE pozostaje dla Polski istotnym elementem 

struktury bezpieczeństwa europejskiego. Polska 
zgłosiła wiele cennych inicjatyw, dotyczących m.in.:



Powołania Rady Współpracy Europejskiej (1990)



Misji pokojowych (1991)



Nadzwyczajnej pomocy w ochronie środowiska (1992)



Stworzenia kodeksu postępowania państw w 
polityczno-militarnych aspektach bezpieczeństwa 
(1992)



Opracowania jednolitego dokumentu z zakresu 
ludzkiego wymiaru OBWE.

11

Ulokowanie w Warszawie jednego z organów 

OBWE – Biura Instytucji Demokratycznych i 
Praw Człowieka – podniosło prestiż naszego 
kraju na arenie międzynarodowej i sprawiło, 
że staliśmy się ważnym centrum aktywności 
w zakresie ludzkiego wymiaru OBWE.

Na szczególną uwagę zasługuje aktywność 

Polski w działaniach na rzecz rozwiązywania 
konfliktów lokalnych. Oficerowie polscy brali 
udział w misjach w Gruzji, Macedonii, 
Tadżykistanie i Mołdawii.

W 1998r. Polska objęła przewodnictwo w OBWE 

na czele organizacji stanął polski minister 
spraw zagranicznych Bronisław Geremek.

12