Trening
umiejętności
radzenia sobie ze
stresem
Profilaktyka, wspomaganie
i terapia
8.06.2011
Trening
umiejętności
radzenia sobie ze
stresem
Profilaktyka, wspomaganie
i terapia
8.06.2011
Ogólne cele treningu
Poprawa umiejętności rozwiązywania
problemów stanowiących przyczynę stresu
(SKIEROWANE NA PROBLEM)
Redukcja negatywnych emocji (SKIEROWANE
NA EMOCJE)
Formy treningu
Trening umiejętności rozwiązywania problemów
(
akcent
na problem jako źródło stresu)
Trening zaszczepiania stresu
Trening asertywności
Relaksacja
Relaksacja wspomagana biofeedback’iem
Autohipnoza
Trening autogenny
Medytacja
Ćwiczenia fizyczne
Najb
ardzi
ej
typo
we
Trening umiejętności rozwiązywania
problemów
(podstawą treningu: osiągnięcie racjonalności w
działaniu; ćwiczenie tej umiejętności-> osiągnięcie poczucia
kontroli)
1. Kształtowanie orientacji problemowej
(ukształtowanie
sposobu ujmowania rzeczywistości: gdy dzieje się coś złego->
mam patrzeć na taką sytuację jak na rozwiązanie problemu)
Definiowanie problemu
(dokładna diagnoza: na czym polega
problem?)
Generowanie alternatywnych sposobów działania
(nie
każdy zdaje sobie sprawę z różnych rozwiązań jednego problemu)
Podejmowanie decyzji (bilans zysków i kosztów)
Ćwiczenie rozwiązania i jego weryfikacja (
odgrywanie ról
w scenach)
Praktyka i superwizja
(stosowanie wiedzy i umiejętności w
realnych sytuacjach+ kontakt z trenerem w razie potrzeby)
Trening zaszczepiania stresu-
bardziej zorientowany na zjawisko stresu
Poznanie prawidłowości funkcjonowania
jednostki w warunkach stresu (dostarczenie
wiedzy dot. stresu)
Trening technik radzenia sobie ze stresem
(wprowadzony jest element ćwiczeń
relaksacyjnych)
Wdrażanie wyuczonych sposobów działania
Relaksacja
Podstawa – opozycja: napięcie fizjologiczne –
głęboka relaksacja mięśni (mięśnie są
rozluźnione, gdy stopień pobudzenia jest
niski)
Ćwiczenie zdolności świadomego zauważenia
i rozróżnienia stopnia napięcia lub rozluźnienia
poszczególnych grup mięśni (np.maksymalne
zaciśnięcie pięśći połączone z koncentracją na
doznaniach, rozluźnienie pięści przy
zachowaniu koncentracji)
Autohipnoza
(też następuje rozluźnienie, ale w inny sposób)
Wprowadzenie się w stan hipnotyczny
Sugestia spokoju, senności zadowolenia
Trening autogenny Schultza
(osoba
podąża za sugestiami prowadzącego trening)
Pozycja leżąca lub półleżąca, zamknięte oczy
Ćwiczenie 1 – ciężar ciała
(Twoja ręka jest ciężka,
coraz bardziej ciężka;])
Ćwiczenie 2 – uczucie ciepła
(Twoje ciało odczuwa
ciepło)
Ćwiczenie 3 – czynność serca
Ćwiczenie 4 – wyrównanie oddechu
Ćwiczenie 5 – regulacja funkcji narządów
wewnętrznych
Ćwiczenie 6 – spokój głowy
Coś pomiędzy hipnozą a działaniem relaksacyjnym
Medytacja
Transcendentalna:
dłuższa koncentracja uwagi i świadomości na
jednym prostym bodźcu, takim jak słowo
powtarzane w myślach, w rytmie identycznym z
oddychaniem, oraz eliminowanie wszelkich
innych, zakłócających myśli, co prowadzi do
stanu pełnego odprężenia
Inna wersja:
wprowadzenie się w stan rozluźnienia a
następnie pozbawione zabarwienia
emocjonalnego koncentrowanie się na różnych
myślach przychodzących do głowy, co ma
umożliwić wgląd w samego siebie i nauczenie
się identyfikowania chwilowych zmian w
doświadczaniu
Zastosowanie treningu
u
osób, które:
Doświadczenie stresu, stres życia codziennego,
stres pracy- szczególnie w zawodach takich jak:
strażak, policjant
Funkcja profilaktyczna i terapeutyczna
Nerwice i inne zaburzenia – tylko jako jedna z
technik, obok psychoterapii
Udokumentowane korzystne (przynoszące
poprawę stanu psychicznego) działanie treningu
rozwiązywania problemów w przypadku
depresji, fobii, otyłości, dolegliwości sercowo –
naczyniowych, chorób nowotworowych,
nadużywania narkotyków oraz agresji dziecięcej
Radzenie sobie
ze stresem
Rola predyspozycji indywidualnych
Pytania o predyspozycje
Czy istnieją predyspozycje indywidualne do
stosowania określonych form radzenia sobie ze
stresem - indywidualny styl radzenia sobie ze
stresem?
Czy predyspozycje indywidualne (np.
osobowość) są powiązane z określonymi
formami radzenia sobie ze stresem, a więc
wyjaśniają jakąś większą część ich wariancji?
Znaczenie predyspozycji
Nasze prawdziwe cechy ujawniają się
najwyraźniej w stresie (Caspi, Moffit, 1993)
Radzenie sobie to osobowość działająca w
stresie (coping is personality in action under
stress) (Bolger, 1990)
STRES- momentem prawdy?
Wg Łosiaka w latach 80. gdy rozpoczęto badanie stresu,
minimalizowano rolę predyspozycji indywidualnych- także
Lazarus dopuścił się tego zaniedbania;) Badania w latach
90. brały już pod uwagę te zmienne.
zależność pomiędzy osobowością, radzeniem sobie
i brakiem przystosowania - model mediacyjny
(Hewitt, Flett, 1995)
Osobowość jako bez pośredni czynnik
wpływający na sposób radzenia sobie ze
stresem.
osobowość
radzenie sobie
ze stresem
brak
przystosowania
zależność pomiędzy osobowością, radzeniem sobie
i brakiem przystosowania - model addytywny
(Hewitt, Flett, 1995)
Osobowość i sposób radzenia sobie dodają się
skutkując brakiem przystosowania
osobowość
radzenie sobie
ze stresem
brak
przystosowania
zależność pomiędzy osobowością, radzeniem sobie
i brakiem przystosowania - model interakcyjny
(Hewitt, Flett, 1995)
Osobowość i sposób radz. sobie działają w
interakcji
osobowość
radzenie sobie
ze stresem
brak
przystosowania
Czy autorzy Wielkiej Piątki i innych teorii osobowości nie pominęli w swoich koncepcjach predyspozycji
do radzenia sobie ze stresem???
Cechy osobowości
związane z radzeniem sobie ze stresem
Neurotyzm-E- koreluje z działaniem skierowanym na
Emocje
Ekstrawersja-Z- koreluje z działaniem skierowanym na
Zadanie, U- na Unikanie (na krótką metę może być
korzystne), PKT- Poszukiwanie Kontaktów Towarzyskich
otwartość na doświadczenie- Z, PKT (czyli orientacja
problemowa)
Ugodowość-PKT
Sumienność-Z
Cechy temperamentu związane z radzeniem sobie ze
stresem (style CISS)
(badania polskie, Strelau i in. 2009)
Żwawość – Z, PKT, ujemnie E
Perseweratywność – E, U
Wrażliwość sensoryczna – Z, PKT
Wytrzymałość – ujemnie E
Reaktywność – E
Aktywność – Z, U, ujemnie E
Cechy osobowości
związane z radzeniem
sobie ze stresem
Optymizm- ale ten zwrócony ku przyszłości-
optymiści stosują więcej działań skierowanych
na Problem
umiejscowienie kontroli- Wewnętrze-> lepsze
radzenie sobie
wzór zachowania A- tendencja do działań
skierowanych na P
poczucie własnej skuteczności- więcej na P
Style radzenia sobie ze stresem a
intelekt (badania polskie, Strelau i in.,
2009)
Osoby z wysokim poziomem inteligencji
ogólnej – więcej Z, mniej E i U
Wykształcenie wyższe – więcej Z
Inteligencja emocjonalna – Z, PKT, ujemnie E
Dlaczego? Może:
Osoby inteligentne działają bardziej racjonalnie,
łatwiej dostrzegają problem.
A może lepiej wykorzystują wiedzę dot. stresu?