Termoregulacja, hipertermia, hipotermia

Termoregulacja



U ludzi można wyróżnić dwa rodzaje
termoregulacji:



behawioralną – świadomą, polegającą
na ubieraniu się adekwatnym do
warunków i temperatury otoczenia,



fizjologiczną – opartą na odruchach
bezwarunkowych (np. dreszcze przy
obniżeniu temperatury, pocenie się)

Odpowiedzialne za wydzielanie ciepła w organizmie

• wątroba jest jednym z głównych narządów ogrzewających krew;
• drżenie mięśniowe - czyli szybkie skurcze powodują wzrost temperatury;
• cykle jałowe (czyli cykle, w których z gradientu elektronów

w mitochondrium nie tworzy się ATP tylko ciepło) powodują wzrost temperatury.

Cykle jałowe są charakterystyczne dla brunatnej tkanki tłuszczowej;

• działania hormonalne, takie jak zwiększenie lub spadek

aktywności tarczycy więc i wydzielania hormonu tyroksyny.

Odpowiedzialne za wymianę ciepła z otoczeniem,

ograniczające ucieczkę ciepła z organizmu:

• wymienniki przeciwprądowe w przepływie krwi w kończynach, powietrza

w nozdrzach;

• termiczne bariery izolacyjne takie jak: tkanka tłuszczowa, sierść, pióra.

Odpowiedzialne za oddawanie ciepła do otoczenia:

• ułatwienie przepływu ciepła do powierzchniowych warstw organizmu np.

kurczenie lub rozkurczanie naczyń krwionośnych skóry. Gdy organizm dąży do

zachowania ciepła, naczynia krwionośne kurczą się i krew nie może tracić

ciepła poprzez kontakt z chłodniejszym powietrzem;

• zwiększenie odbioru ciepła poprzez parowanie - pocenie i ziajanie

Podwzgórze



Podwzgórze – przednia część zawiera ośrodek termostatyczny
(termostat biologiczny) i związana jest z regulacją procesów utraty
ciepła i zmniejszania jego produkcji (pocenie, rozszerzanie naczyń
skóry), natomiast tylna część podwzgórza łączy się z reakcjami
odruchowymi na zimno, a więc z zachowaniem ciepła i ze wzrostem
jego produkcji (drżenie mięśniowe i skurcz naczyń skórnych)



Podwzgórzowe ośrodki termoregulacji otrzymują impulsację z:
Termoreceptorów mózgu, zwłaszcza podwzgórza i ośrodków
rdzeniowych „rejestrujących” temperaturę krwi tętniczej
Termoreceptorów skórnych reagujących na zmiany temperatury
otoczenia
Termoreceptorów aktywującego układu siatkowatego (RAS)
Termoreceptorów obecnych w mięśniach, górnych drogach oddechowych,
ścianach naczyń żylnych i niektórych odcinkach przewodu pokarmowego

Reakcja organizmu na:

GORĄCO

(podwyższenie temperatury krwi)

ZIMNO

(obniżenie temperatury krwi

)

•

rozszerzenie naczyń

krwionośnych (zwiększenie

skórnego przepływu krwi)

•

wzmożone wydzielanie

potu

•

przyśpieszenie akcji serca i

oddychania

•

pobudzenie ośrodka

hamującego drżenie mięśniowe

w śródmózgowiu

•

uruchomienie termogenezy drżeniowej

•

pobudzenie układu współczulnego i

uwalnianie noradrenaliny przyspieszającej

metabolizm mięśni i tkanki tłuszczowej

§ pobudzenie rdzenia nadnerczy i uwalnianie

amin katecholowych (adrenalina)

wzmagających metabolizm tkanki tłuszczowej i

węglowodanów

§ wzrost uwalniania hormonów tarczycy

przyspieszających metabolizm podstawowy

§ pobudzenie ośrodka naczynio-skurczowego,

skurcz naczyń skórnych i zmniejszenie utraty

ciepła poprzez ograniczenie przepływu skórnego

Hipotermia



Hipotermia to stan organizmu gdzie temperatura ciała
jest niższa od bezwzględnego minimum normy
fizjologicznej (36°C)



Spowodowany jest zbyt szybkim ochładzaniem organizmu
w stosunku do jego zdolności wytwarzania ciepła.



W stanie hipotermii wszystkie procesy życiowe ulegają
zwolnieniu: (np.

›

zmniejsza się zużycie tlenu w procesach biochemicznych, a tym
samym maleje zapotrzebowanie na tlen

›

obniżenie efektywności działania, co znacznie zwiększa ryzyko
wypadku.

W ekstremalnym przypadku hipotermii może nastąpić śmierć w

następstwie zbyt niskiej temperatury mózgu i serca.

Objawy choroby



Dreszcze - organizm reaguje w ten
sposób, gdy nie jest w stanie utrzymać
normalnej temperatury ciała
i stara się wygenerować więcej ciepła
przez ruch.



Stopniowe osłabienie całego ciała - utrata
siły w częściach ciała bezpośrednio
wystawionych na działanie niskich
temperatur (ręce, nogi, uszy, nos, twarz).



Zdrętwienie + skurcze.

Łagodne objawy

34 - 35 stopni C - osoba wciąż jest w stanie

sobie pomóc:



uczucie marznięcia



zimne ręce i stopy



dreszcze



drżenie mięśni



osłabienie ramion i nóg



zawroty głowy



dezorientacja i niepokój

Umiarkowane objawy

Na poziomie 30 - 34 stopni C

(osoba nie jest w stanie sobie pomóc):



wzmocnione objawy łagodne



ból z zimna



brak wrażliwości na bodźce



skurcze mięśni



apatyczne zachowanie i zaburzenia
świadomości,



utrata poczucia czasu i zachowania energii

Ostre objawy

Temperatura wynosi 28-30 stopni C

(ofiara w średnim lub złym stanie):



zmniejszenie drżenia lub jego ustanie,



wzrastająca sztywność mięśni,



postępująca utrata świadomości,



poszkodowany przypomina pijanego;
niezborność ruchowa, bełkot, może nie
pozwolić sobie pomóc,

Krytyczne objawy

Poniżej 28 stopni Celsjusza:



utrata świadomości



stan ogólny przypominający śmierć



nikłe lub niewyczuwalne oddychanie



puls wolny i słaby lub niewyczuwalny



brak reakcji źrenic na światło,
spowodowany niedotlenieniem mózgu



zimna skóra, przyjmująca sino-zielony
kolor

Hipotermia



Spadek temperatury ciała poniżej 24
stopni Celsjusza najczęściej oznacza
śmierć.



wpływa na zdolność właściwej oceny
sytuacji - łatwo przeoczyć moment utraty
orientacji



Jeżeli oziębianie postępuje dalej,
dezorientacja przechodzi w zobojętnienie -
niebezpieczne (ofiara przestaje
interesować się własnym losem)

Przyczyny hipotermii



W wodzie o niskiej temperaturze - przewodzi ciepło znacznie
lepiej i ochładza organizm 20 razy szybciej niż powietrze.
! organizm może zniwelować oziębienie szybsze o 25-500% od
strat ciepła w powietrzu! – czyli znacznie mniej niż 20 razy



W wodzie o temperaturze poniżej 10°C można przeżyć tyle
minut, ile wynosi temperatura wody: np. 4 minuty w wodzie o
temp. 4°C.



Ważne jest także zmęczenie, głód oraz niedawno przebyta
choroba



Niska temperatura powietrza + duża siła wiatru =
wychłodzenie. Wiatr "obniża" subiektywne odczucia

›

wiatr o sile 3 stopni Beauforta daje ten sam efekt, co obniżenie
temperatury o 5-10°C

›

wiatr o sile ponad 7 stopni Beauforta daje ten sam efekt, co
temperatura niższa o 20°C

Hipertermia



podwyższenie temperatury głębokiej ciała
powyżej 40 stopni Celsjusza.



spowodowana jest:

›

wysoką temperaturą otoczenia

›

niemożliwością wyeliminowania nadmiaru ciepła
wytworzonego przez pracę mięśni (spowodowana
przez kurcze mięśni, osłabienie cieplne, udar cieplny)

›

niedostosowanie ubioru do warunków
atmosferycznych

›

małą podaż płynów w lecie – wynika to z zaburzeń
termoregulacji, przyjmowanych leków i
współistniejących chorób

Do czynników ryzyka hipertermii należą:



odwodnienie



otyłość



alkohol



choroby układu sercowo –
naczyniowego



choroby skóry



nadczynność tarczycy



stosowanie niektórych leków

Przeważnie dotyczy to:



–> małych dzieci,



–> osób niepełnosprawnych,



–> dzieci chorych na mukowiscydozę,



–> sportowców,



–> osób przyjmujących narkotyki i
nadużywających alkoholu,



–> osób w podeszłym wieku.

Objawy charakterystyczne dla hipertermii:



–> bolesne kurcze mięśni brzucha lub kończyn
(kurcze cieplne),



–> mdłości,



–> bóle i zawroty głowy,



–> wymioty,



–> uczucie zmęczenia, gorąca,



–> obniżenie ciśnienia tętniczego,



–> w przypadku osłabienia cieplnego może
wystąpić skóra blada, chłodna, spocona,



–> w fazie udaru cieplnego z reguły występuje
skóra czerwona, gorąca, sucha,

Bibliografia



Biologia: słownik encyklopedyczny.
Warszawa: Wydawnictwo Europa, 2001,
s. 367



http://www.sadeckiewopr.pl/pierwsza-
pomoc/wychlodzenie-organizmu/



http://www.ratuj-z-nami.pl/stany-
zagrozenia-zycia/hipertermia-pierwsza-
pomoc/

Document Outline