Obciążenie
psychiczne pracą

Definicja stresu w pracy

Jest to niedostateczne

dopasowanie człowieka i
środowiska pracy, na jednym z
dwóch wymiarów: możliwości
jednostki nie są dostosowane do
wymagań środowiska bądź też
potrzeby jednostki nie znajdują
odpowiedniej gratyfikacji w
środowisku pracy.

Definicja strainu

Jest to bezpośredni efekt stresu na

jednostkę, uzależniony od jej
indywidualnych przyzwyczajeń i
aktualnych warunków, włączając
indywidualne sposoby radzenia
sobie ze stresem.

• Wielkość strainu zależy od

interakcji czynników tkwiących
w środowisku (w samym
zadaniu, środowisku fizycznym i
społecznym lub szerszym
otoczeniu organizacji) oraz od
właściwości człowieka (jego
zdolności, aspiracji, postaw, stylów
radzenia sobie, itd.).

Wpływ stresu na organizm
człowieka

• Zwiększa się wydzielanie

hormonów, przyspiesza akcja
serca, pogłębia i przyspiesza
oddech, wzrasta RR, zmniejsza się
wrażliwość na ból, przyspiesza się
metabolizm, wzrasta wydolność i
siła fizyczna.

Wpływ stresu na organizm
człowieka

• Trudności z koncentracją – nie

zwracamy uwagi na otoczenie,

• Odczuwamy niepokój, złość,

strach, lęk, gniew;

• Jesteśmy niecierpliwi, pobudzeni,

odczuwamy przymus działania;

• Nawet może wystąpić agresja.

Długotrwały stres a choroby
• Stan ciągłego napięcia z czasem

prowadzi do wyczerpania
fizycznego i psychicznego.

• Może też powodować szereg

dolegliwości bólowych:

• Zespoły bólowe mięśni karku,

barków oraz okolicy krzyżowo –
lędźwiowej kręgosłupa;

Długotrwały stres a choroby

• Owrzodzenie układu

pokarmowego i bolesne skurcze
jelit,

• Obniżenie odporności organizmu i

infekcje,

• Nadciśnienie tętnicze, udar

mózgu, chorobę wieńcową, zawał
mięśnia sercowego;

Długotrwały stres a choroby

• Depresje, nerwice;
• Chorobę nowotworową;
• Uzależnienia – używki

zażywane w celu obniżenia
napięcia psychicznego.

Podatność pracowników na stres

• Zwiększoną podatność na

stres w pracy przejawiają
osoby, których zdolność
radzenia sobie z
wymaganiami zawodowymi
jest obniżona z powodu:

Podatność pracowników na stres

• Młodego wieku;
• Krótkiego stażu pracy;
• Niedopasowanych do

wykonywanych obowiązków
predyspozycji (ostrość wzroku,
słuchu, refleks), zdolności
(humanistyczne, artystyczne,
techniczne), wykształcenia lub
doświadczenia zawodowego;

Podatność pracowników na stres

• Wrodzonej wrażliwości na bodźce,

dużej lękliwości;

• Wysokiego poziomu aspiracji,

niecierpliwości, potrzeby
rywalizacji;

• Zaawansowanego wieku;
• Problemów pozazawodowych:

urodzenia dziecka, rozwodu,
choroby w rodzinie.

Źródła stresu w pracy

I. Przyczyny tkwiące w zadaniu

roboczym

1. Niejasny cel zadania

–

gdy cel

zadania jest niejasny – obciążenie
jest większe. Gdy pracuje więcej niż
jeden operator, powinien być
przeprowadzony między nimi jasny
podział zadań;

Źródła stresu w
pracy

2. Złożoność wymagań stawianych

przez zadanie

Gdy złożoność zadania jest duża,

operator musi podejmować zbyt
wiele decyzji w jednostce czasu,
gdy zaś zbyt mała – dochodzi do
uczucia monotonii i znudzenia;

Źródła stresu w pracy

3. Obsługa

Gdy spełnionych ma być

wiele różnych wymagań,
powinno się operatorowi
przedstawić jasną strategię
postępowania;

Źródła stresu w
pracy

4. Adekwatność informacji

Brakujące informacje i zbyt szczegółowe

przyczyniają się do zwiększenia
obciążenia psychicznego.

Przy braku informacji operator musi

decydować na podstawie
niedostatecznych informacji, a w
drugim przypadku musi filtrować
informacje, by wybrać najważniejsze.

Źródła stresu w
pracy

5. Wieloznaczność informacji

Wymaga od operatora

dointerpretowania
napływających informacji
zwiększając obciążenie.

Źródła stresu w
pracy

6. Redundacja

Czasami właściwość ta

pomaga operatorowi, bo daje
mu możliwość sprawdzenia
wcześniejszych informacji.
Jednak zbyt duża redundacja
może zwiększać obciążenie.

Źródła stresu w
pracy

7. Kompatybilność

Sposób przekazywania

informacji przez system oraz
odpowiedzi systemu powinny
być „kompatybilne” do
oczekiwań operatora.

Źródła stresu w
pracy

8. Dokładność przetwarzania

informacji

Źródła stresu w
pracy

9. Dzielenie czasu pomiędzy dwa

lub więcej zadań

Jest to źródło poważnych

obciążeń. Jeśli jest to możliwe
należy zadania wykonywać
kolejno.

Źródła stresu w pracy

10. Rozpoznawanie kontra

przypominanie

Rozpoznawanie

zapamiętanych pozycji jest
łatwiejsze i bardziej efektywne
niż przypominanie, a więc
mniej obciążające.

Źródła stresu w
pracy

11. Kontrolowalność systemu

Operator powinien mieć

możliwość kontroli systemu.
Brak takiej kontroli jest
czynnikiem obciążającym.

Źródła stresu w
pracy

12. Tolerancja błędu

Systemy powinny być

tolerancyjne wobec błędów
operatora, tzn. nie powinny
prowadzić do dramatycznych
konsekwencji, nawet jeśli
błąd się zdarzy.

Źródła stresu w
pracy

13. Konsekwencje błędu

System powinien redukować

do minimum konsekwencje
błędów człowieka i w ten
sposób redukować napięcie
operatora.

Źródła stresu w
pracy

14. Aspekty środowiska

Właściwe warunki środowiskowe

mogą redukować obciążenie
psychiczne poprzez stwarzanie
dobrych warunków percepcji
informacji i ich przetwarzania
(oświetlenie, zmniejszenie
hałasu).

Źródła stresu w
pracy

15. Interakcje społeczne

Gdy istnieje możliwość

kontaktów społecznych,
operator ma większe szanse
otrzymania wsparcia
społecznego.

Źródła stresu w
pracy

16. Zależność od innych w trakcie

wykonywania zadania

Zależność może zwiększyć

napięcie, wzrost autonomii
zmniejsza obciążenie.

Źródła stresu w
pracy

17. Presja czasu

Źródła stresu w
pracy

II. Fizyczne właściwości środowiska pracy

• Stresory fizyczne, oprócz bezpośredniego –

fizycznego – oddziaływania na zdrowie
pracownika, mogą być istotnym stresorem
psychicznym:

• Sama świadomość, że pracuje się w

środowisku o wielu zagrożeniach, może budzić
niepokój, lęk, poczucie zagrożenia, czyli źle
wpływać na samopoczucie psychiczne
pracownika.

Źródła stresu w
pracy

III. Społeczne i organizacyjne

warunki pracy

Źródła stresu w
pracy

1. Przeciążenie ilościowe pracą

- Praca obciążająca fizycznie;
- Praca w pośpiechu i pod presją

czasu;

- Zabieranie pracy do domu, praca w

nadgodzinach;

- Za mało pracowników;
- Nagle pojawiają się duże ilości pracy

do wykonania

Źródła stresu w pracy

2. Przeciążenie jakościowe pracą

- Pracownicy nie są odpowiednio

przygotowani do wykonywania
swoich obowiązków;

- Wykonują trudne zadania;
- Ponoszą odpowiedzialność za ludzi

lub odpowiedzialność materialną;

- Stają przed dylematami moralnymi;
- Podejmują znaczące decyzje.

Źródła stresu w
pracy

3. Niedociążenie jakościowe pracą

- Pracownicy wykonują proste,

powtarzalne, monotonne czynności;

- Ich praca jest zautomatyzowana,

nie angażuje ich możliwości i nie
zaspokaja potrzeb.

Źródła stresu w
pracy

4. Ograniczony zakres kontroli

pracowników nad pracą

- Praca wykonywana jest w stałych i

niezmiennych godzinach pracy;

- Pracownicy nie mogą przerwać pracy w

razie nagłej potrzeby;

- Nie mogą decydować o sposobie lub

tempie pracy;

- W zakładzie jest monitoring

elektroniczny.

Źródła stresu w
pracy

5. Niejasna rola zawodowa

- Pracownicy nie znają swoich

zakresów czynności;

- Zakresy odpowiedzialności

pracowników pokrywają się ze
sobą;

- Pracownicy nie mają wiedzy o

celach i efektach pracy;

Źródła stresu w
pracy

6. Konflikt roli zawodowej z innymi rolami

pełnionymi przez pracownika

- Praca nie daje szansy awansu i

rozwoju, nie zaspokaja aspiracji
pracownika;

- Wpływa na życie rodzinne –

wymaga ciągłej dyspozycyjności,
częstych wyjazdów służbowych,
uniemożliwia opiekę nad dzieckiem.

Źródła stresu w pracy

7. Brak wsparcia ze strony przełożonych i

współpracowników

- Pobudzanie do realizacji
- Izolacja starszych pracowników
- Niewykorzystywanie potencjału młodych

pracowników;

- Brak informacji, wyposażenia i środków

o planowanych zmianach w firmie;

- Konflikty między przełożonymi,

pracownikami i współpracownikami;

Źródła stresu w pracy

- Osamotnienie pracownika (praca na

stanowisku jedynym danego typu);

- Nieudzielanie pomocy, pomoc

niewystarczająca albo spóźniona;

- Dyskryminacja;
- Przemoc psychiczna i fizyczna;
- Groźby, wyśmiewanie, poniżanie;
- Straszenie pracowników zwolnieniem.