Obciążenie
psychiczne pracą
Obciążenie
psychiczne pracą
Definicja stresu w pracy
Jest to niedostateczne
dopasowanie człowieka i
środowiska pracy, na jednym z
dwóch wymiarów: możliwości
jednostki nie są dostosowane do
wymagań środowiska bądź też
potrzeby jednostki nie znajdują
odpowiedniej gratyfikacji w
środowisku pracy.
Definicja strainu
Jest to bezpośredni efekt stresu na
jednostkę, uzależniony od jej
indywidualnych przyzwyczajeń i
aktualnych warunków, włączając
indywidualne sposoby radzenia
sobie ze stresem.
• Wielkość strainu zależy od
interakcji czynników tkwiących
w środowisku (w samym
zadaniu, środowisku fizycznym i
społecznym lub szerszym
otoczeniu organizacji) oraz od
właściwości człowieka (jego
zdolności, aspiracji, postaw, stylów
radzenia sobie, itd.).
Wpływ stresu na organizm
człowieka
• Zwiększa się wydzielanie
hormonów, przyspiesza akcja
serca, pogłębia i przyspiesza
oddech, wzrasta RR, zmniejsza się
wrażliwość na ból, przyspiesza się
metabolizm, wzrasta wydolność i
siła fizyczna.
Wpływ stresu na organizm
człowieka
• Trudności z koncentracją – nie
zwracamy uwagi na otoczenie,
• Odczuwamy niepokój, złość,
strach, lęk, gniew;
• Jesteśmy niecierpliwi, pobudzeni,
odczuwamy przymus działania;
• Nawet może wystąpić agresja.
Długotrwały stres a choroby
• Stan ciągłego napięcia z czasem
prowadzi do wyczerpania
fizycznego i psychicznego.
• Może też powodować szereg
dolegliwości bólowych:
• Zespoły bólowe mięśni karku,
barków oraz okolicy krzyżowo –
lędźwiowej kręgosłupa;
Długotrwały stres a choroby
• Owrzodzenie układu
pokarmowego i bolesne skurcze
jelit,
• Obniżenie odporności organizmu i
infekcje,
• Nadciśnienie tętnicze, udar
mózgu, chorobę wieńcową, zawał
mięśnia sercowego;
Długotrwały stres a choroby
• Depresje, nerwice;
• Chorobę nowotworową;
• Uzależnienia – używki
zażywane w celu obniżenia
napięcia psychicznego.
Podatność pracowników na stres
• Zwiększoną podatność na
stres w pracy przejawiają
osoby, których zdolność
radzenia sobie z
wymaganiami zawodowymi
jest obniżona z powodu:
Podatność pracowników na stres
• Młodego wieku;
• Krótkiego stażu pracy;
• Niedopasowanych do
wykonywanych obowiązków
predyspozycji (ostrość wzroku,
słuchu, refleks), zdolności
(humanistyczne, artystyczne,
techniczne), wykształcenia lub
doświadczenia zawodowego;
Podatność pracowników na stres
• Wrodzonej wrażliwości na bodźce,
dużej lękliwości;
• Wysokiego poziomu aspiracji,
niecierpliwości, potrzeby
rywalizacji;
• Zaawansowanego wieku;
• Problemów pozazawodowych:
urodzenia dziecka, rozwodu,
choroby w rodzinie.
Źródła stresu w pracy
I. Przyczyny tkwiące w zadaniu
roboczym
1. Niejasny cel zadania
–
gdy cel
zadania jest niejasny – obciążenie
jest większe. Gdy pracuje więcej niż
jeden operator, powinien być
przeprowadzony między nimi jasny
podział zadań;
Źródła stresu w
pracy
2. Złożoność wymagań stawianych
przez zadanie
Gdy złożoność zadania jest duża,
operator musi podejmować zbyt
wiele decyzji w jednostce czasu,
gdy zaś zbyt mała – dochodzi do
uczucia monotonii i znudzenia;
Źródła stresu w pracy
3. Obsługa
Gdy spełnionych ma być
wiele różnych wymagań,
powinno się operatorowi
przedstawić jasną strategię
postępowania;
Źródła stresu w
pracy
4. Adekwatność informacji
Brakujące informacje i zbyt szczegółowe
przyczyniają się do zwiększenia
obciążenia psychicznego.
Przy braku informacji operator musi
decydować na podstawie
niedostatecznych informacji, a w
drugim przypadku musi filtrować
informacje, by wybrać najważniejsze.
Źródła stresu w
pracy
5. Wieloznaczność informacji
Wymaga od operatora
dointerpretowania
napływających informacji
zwiększając obciążenie.
Źródła stresu w
pracy
6. Redundacja
Czasami właściwość ta
pomaga operatorowi, bo daje
mu możliwość sprawdzenia
wcześniejszych informacji.
Jednak zbyt duża redundacja
może zwiększać obciążenie.
Źródła stresu w
pracy
7. Kompatybilność
Sposób przekazywania
informacji przez system oraz
odpowiedzi systemu powinny
być „kompatybilne” do
oczekiwań operatora.
Źródła stresu w
pracy
8. Dokładność przetwarzania
informacji
Źródła stresu w
pracy
9. Dzielenie czasu pomiędzy dwa
lub więcej zadań
Jest to źródło poważnych
obciążeń. Jeśli jest to możliwe
należy zadania wykonywać
kolejno.
Źródła stresu w pracy
10. Rozpoznawanie kontra
przypominanie
Rozpoznawanie
zapamiętanych pozycji jest
łatwiejsze i bardziej efektywne
niż przypominanie, a więc
mniej obciążające.
Źródła stresu w
pracy
11. Kontrolowalność systemu
Operator powinien mieć
możliwość kontroli systemu.
Brak takiej kontroli jest
czynnikiem obciążającym.
Źródła stresu w
pracy
12. Tolerancja błędu
Systemy powinny być
tolerancyjne wobec błędów
operatora, tzn. nie powinny
prowadzić do dramatycznych
konsekwencji, nawet jeśli
błąd się zdarzy.
Źródła stresu w
pracy
13. Konsekwencje błędu
System powinien redukować
do minimum konsekwencje
błędów człowieka i w ten
sposób redukować napięcie
operatora.
Źródła stresu w
pracy
14. Aspekty środowiska
Właściwe warunki środowiskowe
mogą redukować obciążenie
psychiczne poprzez stwarzanie
dobrych warunków percepcji
informacji i ich przetwarzania
(oświetlenie, zmniejszenie
hałasu).
Źródła stresu w
pracy
15. Interakcje społeczne
Gdy istnieje możliwość
kontaktów społecznych,
operator ma większe szanse
otrzymania wsparcia
społecznego.
Źródła stresu w
pracy
16. Zależność od innych w trakcie
wykonywania zadania
Zależność może zwiększyć
napięcie, wzrost autonomii
zmniejsza obciążenie.
Źródła stresu w
pracy
17. Presja czasu
Źródła stresu w
pracy
II. Fizyczne właściwości środowiska pracy
• Stresory fizyczne, oprócz bezpośredniego –
fizycznego – oddziaływania na zdrowie
pracownika, mogą być istotnym stresorem
psychicznym:
• Sama świadomość, że pracuje się w
środowisku o wielu zagrożeniach, może budzić
niepokój, lęk, poczucie zagrożenia, czyli źle
wpływać na samopoczucie psychiczne
pracownika.
Źródła stresu w
pracy
III. Społeczne i organizacyjne
warunki pracy
Źródła stresu w
pracy
1. Przeciążenie ilościowe pracą
- Praca obciążająca fizycznie;
- Praca w pośpiechu i pod presją
czasu;
- Zabieranie pracy do domu, praca w
nadgodzinach;
- Za mało pracowników;
- Nagle pojawiają się duże ilości pracy
do wykonania
Źródła stresu w pracy
2. Przeciążenie jakościowe pracą
- Pracownicy nie są odpowiednio
przygotowani do wykonywania
swoich obowiązków;
- Wykonują trudne zadania;
- Ponoszą odpowiedzialność za ludzi
lub odpowiedzialność materialną;
- Stają przed dylematami moralnymi;
- Podejmują znaczące decyzje.
Źródła stresu w
pracy
3. Niedociążenie jakościowe pracą
- Pracownicy wykonują proste,
powtarzalne, monotonne czynności;
- Ich praca jest zautomatyzowana,
nie angażuje ich możliwości i nie
zaspokaja potrzeb.
Źródła stresu w
pracy
4. Ograniczony zakres kontroli
pracowników nad pracą
- Praca wykonywana jest w stałych i
niezmiennych godzinach pracy;
- Pracownicy nie mogą przerwać pracy w
razie nagłej potrzeby;
- Nie mogą decydować o sposobie lub
tempie pracy;
- W zakładzie jest monitoring
elektroniczny.
Źródła stresu w
pracy
5. Niejasna rola zawodowa
- Pracownicy nie znają swoich
zakresów czynności;
- Zakresy odpowiedzialności
pracowników pokrywają się ze
sobą;
- Pracownicy nie mają wiedzy o
celach i efektach pracy;
Źródła stresu w
pracy
6. Konflikt roli zawodowej z innymi rolami
pełnionymi przez pracownika
- Praca nie daje szansy awansu i
rozwoju, nie zaspokaja aspiracji
pracownika;
- Wpływa na życie rodzinne –
wymaga ciągłej dyspozycyjności,
częstych wyjazdów służbowych,
uniemożliwia opiekę nad dzieckiem.
Źródła stresu w pracy
7. Brak wsparcia ze strony przełożonych i
współpracowników
- Pobudzanie do realizacji
- Izolacja starszych pracowników
- Niewykorzystywanie potencjału młodych
pracowników;
- Brak informacji, wyposażenia i środków
o planowanych zmianach w firmie;
- Konflikty między przełożonymi,
pracownikami i współpracownikami;
Źródła stresu w pracy
- Osamotnienie pracownika (praca na
stanowisku jedynym danego typu);
- Nieudzielanie pomocy, pomoc
niewystarczająca albo spóźniona;
- Dyskryminacja;
- Przemoc psychiczna i fizyczna;
- Groźby, wyśmiewanie, poniżanie;
- Straszenie pracowników zwolnieniem.