STAWY

Wraz z

maziami są

najbardziej

ruchomymi

połączeniami

kości. Każdy

staw

zbudowany

jest z

powierzchni

stawowych,

torebki

stawowej

oraz jamy

stawowej.

Powierzchnie stawowe

Są to zazwyczaj gładkie powierzchnie dwu lub więcej

kości, które się ze sobą stykają. Zazwyczaj

powierzchnia stawowa jednej kości jest wypukła

(główka stawowa), druga stanowi jej negatyw, czyli

jest wklęsła (panewka). Każda z powierzchni pokryta

jest chrząstką szklistą zw. Chrząstką stawową, która

ma grubość od 0,5mm do 3mm. Jest bardzo gładka,

odporna na ciśnienie i tarcie. Chroni powierzchnie

stawowe przed uszkodzeniem.

Torebka stawowa

Łączy ona powierzchnie stawowe kości, tworząc
łączno-tkankową osłonę stawu. Składa się ona z

warstwy zewnętrznej i wewnętrznej.

Warstwa zewnętrzna (włóknista):

Zwiera włókna klejodajne i małą liczbę włókien

elastycznych. Włókna te przechodzą w okostną. W

miejscu przyczepu, zewnętrzne włókna wzmacniające

nazywamy więzadłami. Wpływają one na rodzaj i

zakres ruchów w danym stawie.

Warstwa wewnętrzna (maziowa):

To cienka delikatna i bogato unaczyniona i

unerwiona błona, która wydziela maź stawową. Maź

jest gęstym ciągnącym się płynem zawierającym

wodę, mucynę, kuleczki tłuszczu. Maź pełni funkcję

zmniejszającą do minimum tarcie w czasie

przesuwania się powierzchni stawowych względem

siebie. Błona maziowa może tworzyć liczne fałdy i

wypuklenia do wew. i na zew. torebki. Do wew.

uwypuklają się kosmki i fałdy maziowej, a na zew.

tworzą się uchyłki zwane kaletkami maziowymi, które

ułatwiają ślizganie się mięśni lub ścięgien.

Elementy uzupełniające staw

Obrąbek stawowy:

Powiększa i pogrubia panewkę np. w stawie

ramiennym.

Chrząstka śródstawowa:

Dopasowuje powierzchni stawowe oraz dzieląc staw

na dwie komory może zwiększać jego ruchomość

np. staw obojczykowo – mostkowy

Łąkotki stawowe:

Dzielą staw i wyrównują niedopasowane

powierzchnie oraz służą do przesuwania powierzchni

stawowych

np. staw kolanowy

Stawy pod względem morfologicznym
dzielimy na stawy proste i złożone.

W stawie prostym łączą się ze sobą dwie
kości np. staw ramienny.

Natomiast w stawach złożonych trzy lub
więcej kości np. staw promieniowo –
nadgarstkowy.

Ze względu na ukształtowanie
powierzchni stawowych i rodzaj
wykonywanych ruchów wyróżniamy
stawy: jednoosiowe, dwuosiowe i
wieloosiowe. Czyli stawy o jednym, dwóch
lub trzech stopniach swobody ruchu.

Ma główkę

stawową w

kształcie wycinka

walca a panewka

jest przybliżonym

negatywem. W

stawie tym

zachodzą ruchy

prostowania i

zginania wokół osi

prostopadłej do

długiej osi kości np.

stawy

międzypaliczkowe

OB
RO

Ma cylindrycznie

ukształtowaną

główkę, której

powierzchnia

boczna styka się z

panewką

np. staw

promieniowo

łokciowy bliższy

ŚR

Jest odmianą stawu

jednoosiowego,

bowiem ruch

obrotowy wokół osi

podłużnej łączy się

równocześnie z

ruchem

posuwistym (jak

przy wkręcaniu

śruby). Ruch taki

zachodzi w

stawie szczytowo -

obrotowym

KŁ
YK

Staw kłykciowy –

inaczej eliptyczny.

Ma główkę

stawową jajową

czyli wypukłą

zarówno w długiej

jak i krótkiej osi.

Panewka stawowa

jest w obu osiach

wklęsła. Staw ma

zatem dwie osie

prostopadłe do

siebie

np. staw

promieniowo -

nadgarstkowy

SIO

ŁK

Ma obie powierzchnie

ukształtowane w

formie siodła tzw.

wypukłe w jednej

płaszczyźnie a

wklęsłe w drugiej,

prostopadłej do

poprzedniej. Jedno

siodło jest jeźdźcem

dla drugiego. Ruch w

tym stawie można

porównać do jeźdźca

na koniu np. staw

nadgarstkowo –

śródręczny kciuka, w

którym można

przywodzić,

odwodzić,

przeciwstawiać i

odprowadzać kciuk.

Czyli wykonywany

jest ruch

obwodzenia.

SIO

Stawy wieloosiowe

to staw kulisty w

którym główka

stawowa stanowi

większy lub

mniejszy wycinek

kuli

(np. staw

biodrowy)

i ruchy odbywają

się wokół

dowolnych osi.

Staw głowy górny

Składa się z dwóch symetrycznych anatomicznie

odrębnych stawów szczytowo potylicznych, łączących

kłykcie potyliczne z dołkami stawowymi górnymi kręgu

szczytowego. Powierzchnie stawowe są owalne o podwójnej

krzywiźnie, torebki stawowe cienkie i krótkie. Oba stawy są

wzmocnione błoną szczytowo potyliczną przednia i tylną.

Łączy ona brzegi otworu wielkiego kości potylicznej z

przednim lub tylnim łukiem kręgu szczytowego. W stawie

tym odbywają się ruchy: zginania głowy do przodu i tylu

(30

) i zginanie boczne głowy (10

)

Staw głowy dolny

Składa się z czterech anatomicznie oddzielnych stawów

szczytowo obrotowych. Wszystkie cztery stawy mają odrębne,

cienkie i luźne torebki stawowe ale wspólny aparat więzadłowy,

do którego należy wiązadło krzyżowe kręgu szczytowego,

więzadło wierzchołka zęba, wiązadło skrzydełkowate. Głównym

ruchem w stawie głowy dolnym jest ruch obrotowy głowy. Kręg

szczytowy wraz z czaszką obraca się do o koła zęba kręgu

obrotowego w zakresie 30

w każdą stronę.

Cztery stawy to:

Dwa stawy szczytowo obrotowo - boczne są utworzone przez dołki

stawowe dolne kręgu szczytowego i powierzchnie stawowe górne

kręgu obrotowego

Staw szczytowo obrotowy pośrodkowy przedni

jest utworzony przez powierzchnie stawową przednią zęba kręgu

obrotowego oraz dołka zębowego przedniego łuku kręgu

szczytowego

Staw szczytowo obrotowy pośrodkowy tylny

łączy powierzchnie stawową tylnią zęba kręgu obrotowego oraz

powierzchnie stawową wiązadła poprzecznego kręgu szczytowego.

Tworzy go powierzchnia stawowa wcięcia obojczykowego
rękojeści mostka i powierzchnia stawowa końca
mostkowego obojczyka. Staw ten łączy się z klatką
piersiową. Jama stawowa jest podzielona krążkiem
stawowym na dwie szczelinowate części. Znaczna długość
krążka (6mm) oraz warstwa chrzęstna amortyzują
ciśnienie obojczyka na mostek oraz zwiększają ruchomość
stawu nadając jemu charakter stawy kulistego. Torebka
stawowa jest luźna, wzmocniona przez więzadła mostkowo
– obojczykowe przednie i tylne. Ponadto umacnia staw od
góry, więzadło międzyobojczykowe oraz więzadło żebrowo
– obojczykowe (łączy obojczyk z chrząstką pierwszego
żebra). W stawie tym zachodzi ruch unoszenia (50

obniżenia (5

), przesuwania do przodu (26

) i cofania (35

Ruchy te odbywają się wspólnie ze stawem ramiennym,
który biernie im towarzyszy.

Utworzony jest przez głowę kości ramiennej i wydrążenie
stawowe łopatki. Duża głowa kości ramiennej, stanowiąca
prawie połowę kuli, jest trzykrotnie większa od powierzchni
panewki. Wydrążenie stawowe łopatki jest nieco
powiększone i pogłębione przez chrząstkę włóknistą
przytwierdzoną do brzegu wydrążenia, zwaną obrąbkiem
stawowym. Obie powierzchnie stawowe pokryte są
chrząstką szklistą. Dysproporcja powierzchni stawowych
warunkuje dużą ruchliwość stawu ramiennego. Torebka
stawowa jest luźna, cienka i obszerna. Przy kończynie
zwisającej tworzy fałd skierowany do jamy pachowej,
wygładzający się przy odwodzeniu ramienia. W torebce
występują dwa uchyłki (otwory): jeden przeznaczony dla
ścięgna dwugłowego ramienia, drugi dla mięśnia
podłopatkowego. Torebka stawowa ma jedno więzadło
wzmacniające kruczo – ramienne. jest to pasmo biegnące
od wyrostka kolczystego łopatki do obu guzków kości
ramiennej. Więzadło wzmacnia górną ściankę torebki,
ponadto torebkę stawową wzmacniają ścięgna mięśni nad
i podgrzebieniowego, obłego mniejszego i
podłopatkowego. Staw ramienny zaliczamy do połączeń
wieloosiowych kulistych i największej ruchomości naszego
ciała. Występują ruchy: zginania i prostowania,
obwodzenia i przywodzenia, odwracania i nawracania.

Staw łokciowy

Składa się z trzech połączeń obiętych wspólną

torebką:

staw ramienno – łokciowy,

staw ramienno – promieniowy,

staw promieniowo – łokciowy bliższy (górny)

Staw ramienno - łokciowy

Główkę stawową tworzy bloczek kości ramiennej a panewkę

wcięcie bloczkowe kości łokciowej. Bloczek wzdłuż osi długiej

ramienia ma rowek. Natomiast chrząstka pokrywająca wcięcie

bloczkowe kości łokciowej tworzy w tej samej płaszczyźnie

wystającą listewkę dopasowaną do rowka bloczka. Stanowią one

układy kierunkowe stawu, umożliwiając wykonywanie ruchów

zawiasowych tzn. zginania i prostowania.

Staw ramienno - promieniowy

Jest utworzony przez główkę kości ramiennej oraz dołek kości

promieniowej. Jest to staw dwuosiowy obrotowo – zawiasowy. Z

kością łokciową połączony jest za pomocą więzadła

pierścieniowatego.

Staw promieniowo – łokciowy bliższy

Jest utworzony przez obwód stawowy głowy kości promieniowej

(główka stawu) i wcięcie promieniowe kości łokciowej (panewka).

Torebka stawowa jest wspólna dla wszystkich trzech stawów. Z

przodu przyczepia się do kości ramiennej powyżej dołu

dziobiastego i promieniowego. Po stronie tylnej powyżej

wyrostka łokciowego. Przednia i tylna ściana torebki jest cienka i

luźna. Natomiast ściany boczne są wzmocnione więzadłami

pobocznymi tj. więzadło poboczne łokciowe i więzadło poboczne

promieniowe

Staw promieniowo - nadgarstkowy

Łączy przedramię z ręką. Główkę stawową tworzą kości szeregu

bliższego nadgarstka (z wyjątkiem kości grochowatej). Panewka w

¾ utworzona jest przez powierzchnię stawową nadgarstkową kości

promieniowej i w ¼ przez dalszą powierzchnię krążka stawowego,

który oddziela głowę kości łokciowej od nadgarstka. Kości łokciowa

nie bierze udziału w budowie tego stawu. Torebka stawowa jest

obszerna i luźna. Przyczepiona jest do brzegów powierzchni

stawowych kości promieniowej, krążka stawowego i kości

nadgarstka.

Staw śródnadgarstkowy

Łączy oba szeregi kości nadgarstka. Szczelina stawowa nie

przebiega regularnie, lecz w kształcie listery „S”. Pomiędzy

poszczególnymi kośćmi nadgarstka występują stawy między -

nadgarstkowe. Torebka stawowa w tych stawach przyczepia się

do granic powierzchni stawowych obu szeregów nadgarstka. Jest

luźna po stronie grzbietowej a silnie napięta po stronie dłoniowej.

Aparat więzadłowy jest liczny i wspólny dla tych stawów. Do

więzadeł długich zaliczamy: więzadło promieniowo –

nadgarstkowe grzbietowe, więzadło promieniowo – nadgarstkowe

dłoniowe, więzadło łokciowo – nadgarstkowe dłoniowe, więzadło

poboczne promieniowe nadgarstka, więzadło poboczne łokciowe

nadgarstka, więzadło łukowate grzbietowe nadgarstka. Ponadto

kości nadgarstka połączone są ze sobą krótkimi, mocnymi

więzadłami międzynadgarstkowymi dłoniowymi, grzbietowymi i

międzykostnymi. Tworzą jednolitą, sprężystą całość.

Stawy dalsze ręki

stawy nadgarstkowo – śródręczne

staw nadgarstkowo – śródręczny kciuka

stawy śródręczno – paliczkowe

staw śródręczno paliczkowy kciuka

stawy międzypaliczkowe

STA

NAD

GAR

STK

O –

ŚRÓ
DRĘ

CZN

Utworzone są przez szereg

dalszy kości nadgarstka oraz

podstawę kości śródręcza.

Wspólna, poprzecznie położona

szczelina stawów nadgarstkowo

– śródręcznych łączy się z

trzema krótkimi, przedłużonymi

szczelinami stawów między –

śródręcznych, które występują

między podstawami od II do V

kości śródręcza. Wszystkie z

wymienionych połączeń mają

charakter stawów płaskich o

nieznacznej ruchomości.

Torebka stawowa jest mocno

napięta i wzmocniona

więzadłami nadgarstkowo –

śródręcznymi, grzbietowymi i

dłoniowymi. Między podstawą

kości śródręcza od II do V

rozpięte są krótkie więzadła

śródręczne grzbietowe i

dłoniowe oraz międzykostne.

STA

NAD

GAR

STK

OWO

–

ŚRÓ
DRĘ
CZN

KCIU

Jest stawem

całkowicie

odrębnym. Staw

ten tworzy kość

czworoboczna

większa

nadgarstka oraz

podstawa I kości

śródręcza. Jest to

staw dwuosiowy.

Luźna torebka

stawowa umożliwia

dużą ruchomość.

Prawie równą

ruchomości stawu

kulistego.

Występuje ruch

obwodzenia kciuka.

STA

ŚR

ÓD

RĘC

O –

PALI

CZK

Są utworzone przez głowy

kości śródręcza i podstawę

paliczków bliższych. Torebki

stawowe są luźne i

obszerne. Po stronie

promieniowej i łokciowej są

wzmocnione silnymi

więzadłami pobocznymi,

ważnymi do zginania i

prostowania palców. Od

strony dłoniowej

wzmocnione są przez

więzadła dłoniowe, które

połączone są między sobą

więzadłami poprzecznymi,

głębokimi śródręcza.

Więzadła te ustawiają

głowy kości śródręcza, nie
pozwalając oddalać się od

siebie. Zakres ruchu

odwodzenia przywodzenia

jest uzależniony od stopnia

ich zgięcia (przy zgięciu
pod kątek prostym ruch

obwodzenia ustaje).

STA

ŚRÓ

DRĘ

PALI

CZK

KCI

UKA

Jest stawem

zawiasowym, ruchy

boczne w tym

stawie są mocno

ograniczone.

STAWY

MIĘDZYPALICZKOWE

Są połączeniami między

stawami palców. Powstają

przez połączenie głów

paliczków bliższych i

środkowych z podstawą

paliczków środkowych i

dalszych. Palec I (paluch)

ma jeden staw

międzypaliczkowy. Palec

od II do V po dwa: bliższy i

dalszy. Torebki stawowe są

wzmocnione więzadłami

pobocznymi. Są to stawy

zawiasowe, w którym

odbywają się ruchy

zginania i prostowania.

Utworzony jest przez stawowe powierzchnie uchowate kości
krzyżowej i kości biodrowej.
Powierzchnie uchowate są nie równe posiadają liczne wgłębienia i
wyniosłości
Torebka stawowa jest silnie napięta, przyczepia się do brzegów
stawowych dolnych.
Torebka stawowa wzmacniana jest silnymi więzadłami krzyżowo-
biodrowymi brzusznym i grzbietowym oraz więzadłem krzyżowo-
biodrowym międzykostnym. Są to bardzo silne, krótkie wiązadła
przylegające od jednej kości do drugiej na odpowiedniej stronie.
Stawy wzmacnia także wiązadło biodrowo-lędźwiowe, które rozpięte
jest między wyrostkami żebrowymi 4 i 5 kręgu lędźwiowego, a tylnią
częścią grzebienia biodrowego.
Staw krzyżowo-biodrowy wzmacniają także wiązadło krzyżowo-
guzowe i krzyżowo-kolcowe. Biegną one od powierzchni tylniej
brzegu kości krzyżowej oraz kości guzicznej w otwór kulszowy
większy i mniejszy.
Dokładne przyleganie powierzchni w stawach krzyżowo-biodrowych,
silne napięte torebki stawowe oraz silne wiązadła sprawiają, że stawy
te pod względem czynnościowym przypominają połączenie ścisłe.
Silny aparat więzadłowy nie pozwala kości krzyżowej przesuwać się
ku dołowi, co przy pionowej postawie ciała jest bardzo ważne!

Panewkę stawu biodrowego tworzy panewka kości miednicznej, jest to
zagłębienie o powierzchni półkuli, którego ciągłość dolnego brzegu
przerwana jest przez wcięcie panewki.
Panewkę pogłębia chrzęstno-włóknisty pierścień tzw. obrąbek
panewkowy, który przechodząc ponad wcięciem panewki tworzy
więzadło poprzeczne panewki.
Główka stawowa utworzona jest przez głowę kości udowej, która
stanowi ¾ powierzchni kuli.
Pomiędzy panewką a główką znajduje się więzadło głowy kości udowej.
Torebka stawowa jest gruba i mocna i wzmacniają ją liczne i bardzo
silne więzadła. Ograniczają one częściowo zakres ruchomości kończyny
dolnej, przyczyniając się jednocześnie do lepszego utrzymania
równowagi tułowia opierające się na głowach kości udowej.
Przednią ścianę torebki wzmacnia wiązadło biodrowo-udowe.
Przyśrodkową ściankę wzmacnia wiązadło łonowo-udowe. Na tylniej
ściance leży wiązadło kulszowo-udowe.
Na powierzchni wewnętrznej torebki leży warstwa okrężna
przebiegająca w postaci okrężnego pasma dookoła największego
miejsca szyjki.
Staw biodrowy to staw kulisty.
W tym stawie następują ruchy: zginania, prostowania, odwodzenia,
przywodzenia, nawracania, odwracania i obwodzenia.

W stawie tym łączą się kłykcie kości udowej z kłykciami kości
piszczelowej.
Powierzchnie stawowe uzupełnione są do przodu przez powierzchnie tylną
rzepki.
Kłykcie kości udowej stanowią główkę stawu, powierzchnie stawowe
górne kłykci kości piszczelowej są płaskie, są one trzykrotnie mniejsze od
powierzchni stawowych kłykci kości udowej.
Powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki. Największa
grubość osiąga na rzepce oraz w miejscach największego obciążenia
kłykci w postawie stojącej.
Gruba warstwa chrząstki wzmaga sprężystość stawu i zmniejsza wstrząsy
powstające podczas biegania.
Między powierzchniami stawowymi w obrębie torebki stawowej znajdują
się parzyste łąkotki. Dzielą one część obwodową jamy stawowej na dwa
piętra.
Łąkotki zbudowane są z chrząstki włóknistej, mają kształt niezupełnego
pierścienia.
Powierzchnie górne łąkotek są wklęsłe (odpowiadają wypukłością kłykciów
udowych) a płaskie powierzchnie odpowiadają kłykciom kości
piszczelowej.
W przekroju poprzecznym łąkotki mają kształt klinowaty, grubsze na
obwodzie o ostrym koncie wierzchołka klina skierowany do środka.
Łąkotka boczna jest nieco krótsza, silniej zakorzeniona i bardziej
pierścieniowata.
Łąkotka przyśrodkowa jest dłuższa, słabiej zakorzeniona, bardziej
sierpowata. Obie zwrócone są do siebie swymi krawędziami tworząc
regularną ósemkę.
Łąkotki połączone są między sobą z przodu więzadłem poprzecznym
kolana.
Od łąkotki bocznej odchodzą więzadła łąkotkowo – udowe przednie i tylne.
Łąkotki mają znaczą ruchomość i przesuwają się przy ruchach stawu
biodrowego.
Przy prostowaniu stawu przesuwają się do przodu, a przy zginaniu do tyłu.

Droga przesuwania to ok. 10cm
Zależnie od doraźnego ciśnienia w czasie ruchu łąkotki zmieniają swoją
grubość oraz kształt spełniając funkcję amortyzacyjną.

Torebka stawowa:
Jest przyczepiona do kości udowej z przodu ok. 1,5cm powyżej brzegu powierzchni
stawowej
włókna mięśnia czworobocznego uda (ścięgno) biegną po przedniej powierzchni
rzepki, tworząc mocne wiązadło rzepki, które kończy się na guzowatości piszczeli.
Rzepkę wzmacniają po obu stronach troczki rzepki przyśrodkowy i boczny,
przyczyniają się one do ustalenia rzepki.
Przyśrodkową ścianę torebki wzmacniają więzadła poboczne piszczelowe,
biegnące od nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej do kłykcia przyśrodkowego
kości piszczelowej.
Po stronie bocznej stawu kolanowego leży silne więzadło poboczne strzałkowe.
Więzadła poboczne napinają się w położeniu wyprostowanym tzw. ustalają staw
kolanowy kończyny obciążonej. Przy zgiętym kolanie więzadła te wiotczeją,
rozluźniają się umożliwiając wykonanie ruchu obracania goleni.
Wewnątrz stawu kolanowego znajdują się dwie krótkie, bardzo silne taśmy włókien
wzajemnie się krzyżujące, stanowią one wiązadła krzyżowe kolana.
Od kłykcia przyśrodkowego kości piszczelowej do kłykcia bocznego kości udowej
przebiega wiązadło podkolanowe kośne.
Tylnią ścianę torebki wzmacnia wiązadło podkolanowe łukowate.
W tym stawie zachodzą ruchy: zginania, prostowania, ruch obrotowy podudzia
zakres ruchu zgięcia kolana, który mogą wykonać mięsnie wynosi 130

, ruch

bierny może dochodzić do 170

przy maksymalnym wyprostowaniu stawu udo i podudzie tworzą prostą, może
dochodzić do przeprostu dochodząc do 200

ruchy obrotowe w stawie kolanowym są możliwe w każdym położeniu stawu z
wyjątkiem krańcowego wyprostu i zgięcia.

Staw piszczelowo-strzałkowy buduje powierzchnia
stawowa głowy strzałki oraz powierzchnia stawowa
strzałkowa kłykcia bocznego kości piszczelowej. Torebka
stawowa jest silnie napięta , wzmacniają ją więzadła
przednie i tylnie głowy strzałki. Ruchy w stawie są
nieznaczne.

Więzozrost piszczelowo – strzałkowy stanowi połączenie
między wcięciem strzałkowym a powierzchnią
przyśrodkową dalszego końca strzałki. Wzmacniają go
więzadła piszczelowo – strzałkowe przednie i tylne.
Więzozrost ten umożliwia nieznaczne odchylenie obu
kostek w ruchach zgięcia grzbietowego stopy.

Błona międzykostna goleni rozpięta jest między brzegami
międzykostnymi piszczeli i strzałki. Włókna są silnie
napięte co uniemożliwia przesuwanie goleni w kierunku
podłużnym.