Mowa

bezdźwięczna

Wymowa bezdźwięczna

Inaczej ubezdźwięcznienie;

rodzaj dyslalii polegający na

braku realizacji spółgłosek

dźwięcznych i zastępowaniu

ich odpowiednikami
bezdźwięcznymi lub

realizowaniu głosek

dźwięcznych jako głoski

półdźwięczne.

Wymowa bezdźwięczna dotyczy

13 głosek polskich,

występujących w opozycji

dźwięczna : bezdźwięczna

Spółgłoski zwarte:

b – p, b’ – p’, d – t, g – k, g’ – k’

Spółgłoski zwartoszczelinowe:

dz – c, dż – cz, dź – ć

Spółgłoski szczelinowe:

w – f, wi – fi, z – s, ż – sz, ź - ś

W powyższych parach opozycyjnych

głoski dźwięczne realizowane są tak,

jak odpowiadające im bezdźwięczne,

powoduje to znaczne zniekształcenie

dźwiękowej strony wyrazów.

Ubezdźwięcznienie pojawia się jako

wada samodzielna lub w połączeniu z

innymi zaburzeniami artykulacji.

Zawsze znajduje się odzwierciedlenie w

pisaniu i czytaniu. Wymowie

bezdźwięcznej zwykle towarzyszy

obniżenie tonusu mięśni warg i

policzków, które są wiotkie oraz cichy,

monotonny i bezbarwny głos.

Postacie mowy

bezdźwięcznej



Deformacje – spółgłoski dźwięczne
realizowane są w postaci głosek
półdźwięcznych z dźwięczną fazą
początkową i bezdźwięczną końcową ( lub
odwrotnie)



Paralalia – ( substytucja dźwięku )zamiast
spółgłosek dźwięcznych wymieniane są
odpowiednie bezdźwięczne



Mogilalia – ( elizja dźwięku ) opuszczanie
odpowiednich głosek bezdźwięcznych

mowa bezdźwięczna całkowita –
kiedy zaburzeniu podlega cała
korelacja bezdźwięczności;
mowa bezdźwięczna częściowa –
kiedy w niektórych parach
opozycyjnych obserwuje się
rozróżnienie głosek dźwięcznych i
bezdźwięcznych

Rodzaje mowy

bezdźwięcznej

Przyczyny

mowy

bezdźwięcznej

zaburzenia słuchu fonematycznego
upośledzenie słuchu, niedosłuch lub
głuchota
brak koordynacji między pracą
wiązadeł głosowych a pracą
narządów jamy ustnej; zakłócona jest
praca mięśni przywodzących i
napinających wiązadła głosowe,
warunkujące ich drgania
zaburzenia kinestezji artykulacyjnej
uszkodzenie centralnego układu
nerwowego

Etapy ćwiczeń w

korekcji mowy

bezdźwięcznej

I ETAP

ćwiczenia wstępne

(wprowadzające

)

Ćwiczenia oddechowe

wykonanie wdechu zdmuchiwanie świeczki

(powoli, szybko) na wydechu
wykonywanie wydechu wymawiając „s”

jednakową głośnością
wykonanie wydechu dmuchając na skrawek

papieru
wykonanie wydechu wymawiając „s” raz

ciszej, raz głośniej
wydmuchiwanie baniek mydlanych przez

słomkę
zdmuchiwanie płomyka świecy przy

stopniowo zwiększanej odległości
dmuchanie na kłębuszki waty lub piłeczkę

Ćwiczenia

usprawniające

aparat

artykulacyjny

Ćwiczenia żuchwy:

opuszczanie i unoszenie żuchwy ku
górze
wykonywanie ruchów poziomych,
raz z wargami
rozchylonymi, raz z zamkniętymi
ruchy do przodu i do tyłu

Ćwiczenia warg:
wysuwanie i spłaszczanie warg

złączonych
zakładanie wargi górnej na dolna i

dolnej na górną
cmokanie: wargi ściągnięte
parskanie
przesadna artykulacja głosek: a - i - o -

e - u - y, a - i - u, a - e - u, itp.
nadymanie policzków i powolne

wypuszczanie powietrza ustami lub

nosem

Ćwiczenia języka:

przesuwanie języka od kącika do

kącika warg
oblizywanie dolnej i górnej wargi
oblizywanie ruchem okrężnym warg

posmarowanych miodem lub dżemem
oblizywanie zewnętrznej i

wewnętrznej strony zębów ruchem

okrężnym
wypychanie językiem policzków
unoszenie czubka języka do zębów

górnych i dolnych
kląskanie językiem: czubkiem i

środkiem języka

Ćwiczenia podniebienia

miękkiego:
ziewanie i chrapanie na wdechu i
wydechu
naśladowanie kaszlu z językiem
wysuniętym na zewnątrz jamy
ustnej
wymawianie sylab: ak, ka, ku, uk,
aka, oko, uku, eke, itd.

Ćwiczenia słuchowe

Ćwiczenia słuchu werbalnego, które

pozwolą dziecku świadomie

rozpoznawać właściwy dźwięk:



wypowiadanie samogłosek ustnych -
[a] [o] [e] [u] [i] [y] - szeptem i cicho



nucenie melodyjek za pomocą
izolowanych głosek, np. [f f f f], [s s s
s], [ś ś ś ś], Śpiewanie głosek
bezdźwięcznych powoduje
najczęściej ich udźwięcznienie – w
sposób łatwy i przyjemny dla dziecka



Wysłuchiwanie przez dziecko z taśmy
magnetofonowej specjalnie nagranych
wyrazów. Mogą to być wyrazy
wypowiadane przez dziecko. W czasie
odtwarzania nagrania można
pokazywać rysunki obrazujące
wypowiedziane wyrazy. Ćwiczenie to
ma na celu uświadomienie dziecku
wadliwej wymowy głosek dźwięcznych.

Różnicowanie dźwięczności

Ćwiczenia doprowadzające do

uzmysłowienia sobie przez dziecko różnic

w wibracji wiązadeł głosowych pomiędzy

głosami dźwięcznymi i bezdźwięcznymi,

np. :

a)

podczas artykulacji głosek dźwięcznych i

bezdźwięcznych przyłożyć dłoń do krtani
logopedy lub dziecka albo położyć ją na
czubku głowy

b)

porównanie siły strumienia powietrza na

zewnętrznej powierzchni dłoni przy
artykulacji głosek dźwięcznych i
bezdźwięcznych (przy głoskach
bezdźwięcznych wyraźniej wyczuwa się
strumień powietrza),

c)

tłumaczenie zjawiska dźwięczności na

samogłoskach wymawianych przez

logopedę

d)

porównywanie przez dziecko swojej

artykulacji samogłosek z artykulacją

logopedy

e)

obserwowanie przez dziecko

jednocześnie u siebie i u logopedy różnic

w trakcie wymawiania głosek w

następujących parach: [m] - [p], [n] - [t],

[n] - [s], [n] - [c]

f)

uświadomienie dziecku różnic miedzy

głoskami dźwięcznymi i bezdźwięcznymi,

rozpoczynając od głosek [f] - [v]

II ETAP

Metody wywoływania

głosek

~ 1 ~

Obniżyć głowę dziecka,

przyciągnąć brodę do klatki

piersiowej i w takiej pozycji polecać

artykułowanie bezdźwięcznych

odpowiedników w sylabach w

pozycji między samogłoskami

( dźwięczność samogłoski może

udzielić się spółgłosce) -awa, owo,

uwu.

~ 2 ~

Powtarzanie kompleksów

dźwiękonaśladowczych, np.

zabawa w samolot, samochód,

naśladowanie głosów zwierząt.

~ 3 ~

Wywołanie dźwięczności głosek

zwartych [b] i [d] - łączyć

realizację nosowego [m] i [n] z

głoskami zwartymi w sylabach,

np. [mmmba], [nnnda]

~ 4 ~

W trakcie wymawiania głoski [m]

zaciska się dziecku nozdrza, co

pozwala uzyskać głoskę [b], zaś w

trakcie artykulacji [n] – [d].

Jeśli dziecko opanuje prawidłową

artykulację jednej bądź dwóch

głosek dźwięcznych, w korekcji

innych spółgłosek można

zastosować zasadę wykorzystania w

korekcji metody fonetycznej

analogii i zasadę wykorzystania w

korekcji metody fonetycznej

asymilacji.

~ 5 ~

Metoda fonetycznej analogii

stosowana w korekcji wymowy

bezdźwięcznej częściowej, polega

na wykorzystaniu prawidłowo

artykułowanych głosek

dźwięcznych. Opiera się ona na

powtarzaniu par głosek , w toku

którego dźwięczność może się

przenieść na realizacje pozostałych

fonemów korelacji.

Przykład zastosowania metody:

gdy chcemy uzyskać [ż], a dziecko

wymawia już [z] i [w] , prosimy je o

wymawianie :

[f] – [w] – [s] – [z] – [sz]

co z reguły powoduje, że po głosce

[sz]

pojawia się automatycznie głoska [ż]

~ 6 ~

Metoda fonetycznej asymilacji

stosowana w korekcji wymowy

bezdźwięcznej częściowej, polega na

wykorzystaniu prawidłowej

artykulacji tylko niektórych

spółgłosek dźwięcznych. Polega na

powtarzaniu sylab i wyrazów, w

których wykorzystuje się zjawisko

asymilacji wstecznej i postępowej

Przykład zastosowania metody:

Wsteczna sylaba [wa] może być

wykorzystana do ćwiczenia

dźwięcznego [d] w wyrazie dwa, a

sylaba [wo] do ćwiczenia

dźwięcznego [dz] w wyrazie

dzwonek.

Przykład wykorzystania asymilacji

postępowej – [wwwb], [zzzb]; jeśli

dziecko prawidłowo artykułuje w

można poprosić je o wypowiedzenie

słowa [wbref].

~ 7 ~

Wywołanie głoski [g] - w trakcie powtarzania

sylaby [da] przyciskać palcem lub szpatułką

przód języka; w efekcie ingerencji

mechanicznej powinna powstać sylaba [ga]

~ 8 ~

Ćwiczenia zmiękczonych dźwięcznych [w’] [b’]

[g’] opierają się na wywołaniu i

ustabilizowaniu twardych [w] [b] [g] po

czym ich zmiękczone odpowiedniki

pojawiają się zazwyczaj samorzutnie w

odpowiednich połączeniach fonetycznych,

np. poprzez łączenie ich z samogłoską [i] :

[wi] [bi] [gi]

Wywoływanie głosek

Spółgłoska [ f ] [f’]

Spółgłoska wargowo – zębowa, ustna,
szczelinowa, bezdźwięczna.
Wymowa polega na zbliżeniu górnych
zębów do dolnej wargi; tu powstaje
szczelina
Wymawiana jest przed samogłoskami
z wyjątkiem [i], [y]
Występuje w nagłosie, śródgłosie i
wygłosie
Pojawia się u dziecka w 2 r.ż

Rzadko ulega zniekształceniu, wtedy
bywa wymawiana dwuwargowo,
zamieniana na [h] czasem na [b]
Prawidłową artykulacje można
uzyskać demonstrując dziecku w
lustrze układ narządów mowy
Ćwiczenia można rozpocząć od
dmuchania, w czasie którego należy
lekko przycisnąć palcem dolną wargę
do dolnych zębów, aż do wytworzenia
odpowiedniej szczeliny

Przy wymowie [f’] szczelinie

wargowo – zębowej towarzyszy

uniesienie środkowej części języka

do podniebienia twardego
Ucząc wymowy głoski [f’], trzeba ja

wymawiać :

[fija] [fijo] [fije] [fiju]

stopniowo skracając [j]

Spółgłoska [v] [v’]

Spółgłoska wargowo – zębowa,
szczelinowa, ustna, dźwięczna
Układ narządów jak przy spółgłosce [f]
Traci dźwięczność w wygłosie, a także
przed spółgłoskami bezdźwięcznymi
Artykulacja głoski [v’] jest taka sama
jak [f’]
Aby nauczyć dziecko dźwięcznego
wymawiania głoski [v], rozpoczynamy
ćwiczenia od przedłużonego
wymawiania głoski [u]

Dwoma palcami płaszczymy dolna
wargę poprzez cofnięcie kącików
ust, wówczas warga przylgnie do
krawędzi górnych zębów
Zaczynamy od ćwiczenia
przedłużonego [v] miedzy
samogłoskami :

[awwwa] [awwwo] [awwwe] [awwwu]

[awwwy]

stopniowo przechodząc do

pojedynczego [v] :

[awa] [awo] [awe] [awu] [awy]

[owa] [owo] [owe] [owu] [owy]

[ewa] [ewo] [ewe] [ewu] [ewy]

[uwa] [uwo] [uwe] [uwu]

[uwy]

[ywa] [ywo] [ywe] [ywu] [ywy]

[wwa] [wwo] [wwe] [wwu]

[wwy]

[wa] [wo] [we] [wu] [wy]

[wwa-ta] [wwa-łek]

Co widzisz na obrazku ?

wanna

walizka

wakacje

worek

wojsko

wełna

trawa

owoce

krowa

kowal

Spółgłoska [p] [p’]

Spółgłoska dwuwargowa, zwarta,

ustna, bezdźwięczna
Przy jej wymowie zwierają się wargi,

natomiast język pozostaje bierny
Wymawiana w nagłosie, śródgłosie i

wygłosie wyrazu
Pojawia się w mowie dziecka po 1

roku życia
Wymawiana jest prawie zawsze

prawidłowo
Kłopoty z wymowa są przy

rozszczepach podniebienia

Ćwiczenia rozpoczynamy od
dmuchania na rękę – mocny i zimny
strumień powietrza
Następnie dmuchamy na watkę,
skrawki papieru, piłeczki itp.
W wymowie spółgłoski [p’] biorą
udział nie tylko wargi, ale również i
język (jego środkowa część)
[p’] może być wymawiane twardo –
wówczas ćwiczymy :

[pija] [pijo]

[ pije] [piju]

[pja] [pjo] [pje] [pju]

aż do właściwego brzmienia

Spółgłoska [b] [b’]

Spółgłoska dwuwargowa, zwarta,

ustna, dźwięczna
Przy jej wymowie zwierają się wargi,

zwarcie warg jest jednak słabsze niż

przy [p], strumień powietrza również

słabszy
Traci dźwięczność w wygłosie i przed

spółgłoskami bezdźwięcznymi
W wymowie [b’] bierze udział również

język, w celu uzyskanie miękkości

stosujemy ćwiczenia takie same jak

przy [p’]

Rozpoczynamy od ćwiczeń słuchowych
różnicujących głoski [p] – [b]
Ćwiczenia udźwięczniające głoskę [b]
rozpoczynamy od głoski [m] : długie
mruczenie

[mmm],

następnie dodajemy [b] :

[mmmb] [mmmba] [mmmbo] [mmmbu]

[mmmby]

[ammmba] [ammmbo] [ammmbe]

[ammmbu]

[ammmby],

powoli wycofując się z [m], a

ćwicząc

[aba] [abo] [abe] [abu] [aby] [oba] [obo]

[obe] [obu]

[oby] [eba] [ebo] [ebe] [ebu] [eby] [yba]

[ybo] [ybe]

[ybu] [yby] [ba] [bo] [be] [bu] [by]

Spółgłoska [z]

Spółgłoska dziąsłowa, szczelinowa,

ustna, dźwięczna
Jest odpowiednikiem bezdźwięcznej [s]
Ćwiczenia rozpoczynamy od

różnicowania głosek [s] –[z]
Ćwiczenia w udźwięcznieniu

rozpoczynamy od układu :

[syy] [s-zyy]

[zzyy]

a następnie miedzy

samogłoskami, początkowo

przedłużając [z]

[azzza] [azzzo]

… a

potem skracając przedłużone [z] do

jednego dźwięku

[aza] [azo]…

wreszcie

ćwiczymy

[za] [zo] [ze] [zu] [zy]

Spółgłoska [t]

Spółgłoska przedniojęzykowo –
zębowa, zwarto – wybuchowa, ustna,
bezdźwięczna
Wymowa polega na zwarciu czubka
języka z wewnętrzną powierzchnią
górnych zębów, przy jednoczesnym
wyrzuceniu silnego strumienia
powietrza z jamy ustnej
Pojawia się w 2 roku życia
Przy zniekształceniach może być
wymawiana jak [k]

W takim przypadku każemy dziecku
dmuchać jak przy [p] a następnie
wsunąć język między zęby, unieść
czubek ku górnej wardze i w tej pozycji
dmuchać dalej otrzymamy dźwięk
pośredni między [p] a [t]
Następny etap polega na ułożeniu
języka za górnymi zębami i czystym już
wymawianiu [t]
Jeśli [t] jest wymawiane międzyzębowo,
wtedy polecamy dziecku ułożyć czubek
języka tuz za górnymi zębami i w tej
pozycji wymawiać, dziecko czuje
strumień powietrza na ręce

Spółgłoska [d]

Spółgłoska przedniojęzykowo –
zębowa, zwarto – wybuchowa, ustna,
dźwięczna
Rozpoczynamy od ćwiczeń
słuchowych w różnicowaniu [d] – [t]
Dźwięczność [d] ćwiczymy po
uzyskaniu innych głosek
dźwięcznych [w] [b] [z] [ż]
Czasem [d] pojawia się już
samoistnie, a w razie trudności
ćwiczyć przez dodanie [n]

[nd] [ndu] później przechodząc do

[d]

III

ETAP

ćwiczenia utrwalające

głoski:

[t] – [d] [f] – [w]

~ 1 ~

Logopeda wymawia wielokrotnie

głoskę, której uczeń nie

identyfikuje, a następnie tę, z którą

ją utożsamia np.:

[d, d, d, d, d, d, d, d, d, d, d - t, t, t, t, t, t,

t, t, t, t, t,]

[w, w, w, w, w, w, w, w, w - f, f, f, f, f, f, f, f,

f, f,]

~ 2 ~

Logopeda powtarza poprzednie

ćwiczenie wprowadzając

dodatkową kontrolę, np. w czasie

wymawiania głosek dźwięcznych

przykłada wierzch dłoni dziecka do

swojej krtani.

~ 3 ~

Logopeda wymawia ćwiczone głoski

w różnej kolejności, a dziecko

wskazuje na krtań słysząc głoskę

dźwięczną, np.:

[t, d, t ,t, d, d, t, d, d, d, t, d, t, t, t, d, t]

[w, f, w, f, w, w, w, f, w, f, f,] itd.

~ 4 ~

Dziecko wymawia na zmianę głoskę

dźwięczną i odpowiadającą jej

bezdźwięczną z zakrytymi dłońmi

uszami: [t, t, t, d, d, d, t, d, t, d, t, d,]

albo: [w, w, w, f, f, f, w, f, w, f ...]

~ 5 ~

Logopeda wymawia głoski w sylabach,

a pacjent

wskazuje prostą linię, gdy słyszy

spółgłoskę

bezdźwięczną i linię falistą, gdy słyszy

spółgłoskę dźwięczną:

[ta, ta, da, da, ta, da, ta, da, ta, ta, da,

da, ta, da,]

albo 

[wa, wa, fa, fa, wa, fa, wa, fa,] itd.

~ 6 ~

Pacjent powtarza odczytywane przez

logopedę

następujące sylaby:

[tata dada tada data tatada toto dodo

todo doto]

[datada tutu dudu tudu dutu dadata

tete dede]

[tede dete tadata tyty dydy tydy dyty

datata]

~ 7 ~

Posłuchaj i powtórz, zgadnij, odpowiedz

(utrwalenie głoski [d] i [t] w nagłosie,

śródgłosie i wygłosie).

~ 6 ~

Pacjent powtarza odczytywane przez

logopedę

następujące sylaby:

[tata dada tada data tatada toto dodo

todo doto]

[datada tutu dudu tudu dutu dadata

tete dede]

[tede dete tadata tyty dydy tydy dyty

datata]

~ 7 ~

Posłuchaj i powtórz, zgadnij, odpowiedz

(utrwalenie głoski [d] i [t] w nagłosie,

śródgłosie i wygłosie).

Pacjent podaje wyrazy zaczynające
się od wskazanych sylab, np. od
sylaby [ta], a następnie od sylaby
[da], albo od sylaby [wa] czy od
sylaby [fa]
Wyszukiwanie na kartce sylab
wymawianych przez logopedę
Pisanie dyktowanych przez logopedę
sylab
Dobieranie podpisu do wskazanego
obrazka

IV ETAP

ćwiczenia

sprawdzające (głoski: t

- d, f - w)

Wymień wyrazy rozpoczynające się

na głoskę [t] a następnie na [d], lub

analogicznie: na głoskę [w], a

następnie na głoskę [f]
Czytanie wyrazów z wykorzystaniem

suwaka logopedycznego
Zabawa „prawda i fałsz”. Logopeda

wymawia wyrazy z głoską [t] i [d]; [f]

i [w], jedne poprawnie inne błędnie.

Pacjent wskazuje, która wypowiedź

jest błędna
Historyjka obrazkowa. Uporządkuj

obrazki w odpowiedniej kolejności

zdarzeń

Pisanie ze słuchu.
Na dachu jest antena. Na tapczanie
leży poduszka. We wtorek padał
deszcz. Przed domem rośnie trawka.
Na podłodze leży stary dywan.
Zagadki :



Jest w morzu i w rzece, w jeziorze i
w stawie. Jest także w herbacie, w
zupie albo w kawie

Woda



Zrobimy ją z desek, ucieszy się
piesek!

Buda