BEZPIECZEŃST

WO PRACY Z

LASERAMI

Zasady bezpiecznej pracy z

laserami regulują

następujące normy:



PN-EN 60825-1:2000



PN-91/T-06700 Bezpieczeństwo przy
promieniowaniu emitowanym przez
urządzenia laserowe. Klasyfikacja
sprzętu. Wymagania i wytyczne dla
użytkownika



PN-91/T-06701 Bezpieczeństwo
elektryczne urządzeń i instalacji
laserowych

Podczas pracy z laserami

wystepują następujące

zagrożenia:



niebezpieczeństwo uszkodzenia oka,



niebezpieczeństwo uszkodzenia skóry,



niebezpieczeństwo porażenia prądem,



niebezpieczeństwa związane z
produktami obróbki czyli np. pyły i gazy.

Zestawienie patologicznych

efektów nadmiernej ekspozycji

oka i skóry na promieniowanie

laserowe:

zakres długości fal

oko

skóra

Ultrafiolet C 100 - 280 nm
Ultrafiolet B 280 - 315 nm

zapalne uszkodzenie rogówki

rumień (oparzenie
słoneczne)
przyspieszone starzenie
skóry
zwiększona pigmentacja

Ultrafiolet A 315 - 400 nm
Widzialny 400 - 780 nm

katarakta fotochemiczna
fotochemiczne i termiczne
uszkodzenia
siatkówki

ciemnienie pigmentu
reakcje foto czułe
oparzenia skóry

Podczerwień A
780 - 1400 nm

katarakta
oparzenie siatkówki

oparzenia skóry

Podczerwień B
1400 - 3000 nm

katarakta
przymglenie rogówki
oparzenie rogówki

oparzenia skóry

Podczerwień C
3000 nm - 1 mm

wyłącznie oparzenie rogówki

oparzenia skóry

Oznaczenia pozwalające zidentyfikować

klasę urządzeń laserowych

Tekst polski

Tekst angielski

URZĄDZENIE LASEROWE KLASY 1

CLAS 1 LASER PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWENIE SPOGLĄDAĆ

BEZPOŚREDNIO W WIĄZKĘ PRZEZ PRZYRZĄDY

OPTYCZNEURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 1M

LASER RADIATIONDO NOT VIEV DIRECTLY WITH OPTICAL

INSTRUMENTCLAS 1M LASER PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWENIE WPATRYWAĆ SIĘ W

WIĄZKĘURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 2

LASER RADIATIONDO NOT STARE INTO BEAMCLASS 2 LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWENIE WPATRYWAĆ SIĘ W WIĄZKĘ

LUB NIE SPOGLĄDAĆ BEZPOŚREDNIO W WIĄZKĘ PRZEZ

PRZYRZĄDY OPTYCZNEURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 2M

LASER RADIATIONDO NOT STARE INTO THE BEAM OR VIEV

DIRECTLY WITH OPTICAL INSTRUMENTSCLAS 2M LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWECHRONIĆ OCZYURZĄDZENIE

LASEROWE KLASY 3R

LASER RADIATIONAVOID DIRECT EYE EXPOSURECLAS 3R

LASER PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWEUNIKAĆ WIĄZKI

LASEROWEJURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 3R

LASER RADIATIONAVOID EXPOSURE TO BEAMCLAS 3R LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWEUNIKAĆ WIĄZKI

LASEROWEJURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 3B

LASER RADIATIONAVOID EXPOSURE TO BEAMCLAS 3B LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWECHRONIĆ OCZY I SKÓRĘ PRZED

PROMIENIOWANIEM BEZPOŚREDNIM LUB

ROZPROSZONYMURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 4

LASER RADIATIONAVOID EYE OR SKIN EXPOSURE TO DIRECT

OR SCATTERED RADIATIONCLAS 4 LASER PRODUCT

Ponieważ promieniowanie laserowe o
tej samej mocy lecz o różnych
długościach fal może wywołać różne
skutki, podczas oddziaływania z tkanką
biologiczną, lasery podzielono na klasy.
Klasa lasera informuje użytkownika o
skali zagrożeń związanych z
użytkowaniem. Aktualnie wprowadzony
został nowy podział na siedem klas (1,
1M, 2, 2M, 3R, 3B, 4). Wcześniejszy
podział dzielił lasery na pięć klas (1, 2,
3A, 3B, 4). W tabeli 1 przedstawiono
charakterystykę klas laserów według
aktualnie oraz wcześniej
obowiązującego podziału. Najbardziej
zagrożone promieniowaniem laserowym
są oczy. W zakresie działania fal o
długości od 400 nm do 1400 nm może
dojść do uszkodzenia siatkówki.
Promieniowanie z zakresu długości fal
poniżej 400 nm i powyżej 1400 nm nie
wnika do wnętrza oka, natomiast
powoduje uszkodzenie rogówki. W
przypadku skóry skutkiem działania
promieniowania laserowego może być
uszkodzenie tkanki (zwęglenie,
oparzenie, rumień)

Podział laserów i urządzeń

laserowych na klasy

Klasa

Nowy podział

Klasa

Stary podział

1

Lasery, które są bezpieczne w racjonalnych
warunkach pracy

1

Lasery, które są bezpieczne w racjonalnie
przewidywanych warunkach pracy

1M

Lasery emitujące promieniowanie w zakresie
długości fal do 302,5 nm do 4000 nm, które są

bezpieczne w racjonalnych warunkach pracy, ale
mogą być niebezpieczne podczas patrzenia w
wiązkę przez przyrządy optyczne

2

Lasery emitujące promieniowanie widzialne w

przedziale długości fal od 700. Ochrona oka jest
zapewniona

w

sposób

naturalny

przez

instynktowne reakcje obronne.

2

Lasery emitujące promieniowanie widzialne w

zakresie długości fal od 400 nm do 700 nm.
Ochrona oka jest zapewniona w sposób
naturalny przez instynktowne reakcje obronne,

w tym odruch mrugania oka

2M

Lasery emitujące promieniowanie widzialne w

przedziale długości fal od 700. Ochrona oka jest
zapewniona

w

sposób

naturalny

przez

instynktowne reakcje obronne, ale mogą być

niebezpieczne podczas patrzenia w wiązkę przez
przyrządy optyczne.

3R

Lasery emitujące promieniowanie w zakresie
długości fal do 302,5 nm do 10

6

nm, dla których

bezpośrednie

patrzenie

w

wiązkę

jest

potencjalnie niebezpieczne.

3A

Lasery bezpieczne przy patrzeniu okiem
nieuzbrojonym.

W

przypadku

laserów

emitujących promieniowanie w zakresie długości
fal od 400 nm do 700 nm ochrona oka

zapewniona jest przez instynktowne reakcje
obronne. W przypadku innych długości fal
zagrożenie nie uzbrojonego oka nie jest większe

niż dla urządzeń klasy 1. Bezpośrednie patrzenie
w wiązkę przez przyrządy optyczne może być
niebezpieczne

3B

Lasery,

które

są

niebezpieczne

podczas

bezpośredniej

ekspozycji

promieniowania.

Patrzenie na odbicia rozproszone są zwykle
bezpieczne.

3B

Lasery, które są niebezpieczne podczas

bezpośredniej

ekspozycji

promieniowania.

Patrzenie na odbicia rozproszone są zwykle
bezpieczne.

4

Lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia

rozproszone. Mogą one powodować uszkodzenie
skóry oraz stwarzają zagrożenie pożarem.
Podczas obsługi laserów klasy 4 należy zachować

szczególną ostrożność.

4

Lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia

rozproszone. Mogą one powodować uszkodzenie
skóry oraz stwarzają zagrożenie pożarem.
Podczas obsługi laserów klasy 4 należy

zachować szczególną ostrożność.

Na urządzeniach laserowych

mogą być następujące etykiety:

Istnieją także inne zagrożenia

wynikające ze sposobu pracy i

konstrukcji laserowych urządzeń, które

muszą być uwzględnione podczas pracy.

Zagrożenia pochodzące od par i gazów:
Pochodzące od gazów toksycznych stosowanych w niektórych laserach, np.:
fluor i chlor (lasery ekscymerowe); powstające podczas usuwania z lasera
w sposób stanowiący zagrożenie dla ludzi. Zalicza się tu również
wszelkiego rodzaju toksyczne opary powstające przy termicznym usuwaniu
metalu lub innego materiału.

Zagrożenia pożarowe:
Powstają podczas pracy z laserami dużej mocy w obecności materiałów
łatwopalnych.

Zagrożenia innym promieniowaniem (nie laserowym):
Związane z promieniowaniem optycznym towarzyszącym,
promieniowaniem wysokiej częstotliwości lub rentgenowskim pochodzącym
z laserów. Poprawna i zgodna z normami konstrukcja pozwala jednak na
wyeliminowanie tych zagrożeń

Sprzęt do ochrony przed

promieniowaniem lasera:

Sprzęt do ochrony przed
promieniowaniem
lasera:

Dokonując wyboru filtrów

chroniących przed

promieniowaniem laserowym

należy uwzględnić następujące

elementy:



typ lasera (D - lasery o pracy ciągłej, I -
lasery impulsowe, R - lasery z
modulacją dobroci, M - lasery z
synchronizacją modu);



zakres długości fali pracy lasera;



maksymalną moc lub gęstość energii
promieniowania laserowego.

OGÓLNA INSTRUKCJA BHP PRZY PRACY Z

LASERAMI

I URZĄDZENIAMI LASEROWYMI

1.

Każdy użytkownik winien przed uruchomieniem lasera (lub
urządzenia laserowego) ustalić klasę lasera i podstawowe
dane o nim, przede wszystkim długość emitowanej fali oraz
moc lub energię.

2.

Każdy użytkownik jest zobowiązany zapoznać się z instrukcją
obsługi (lasera i urządzenia laserowego).

3.

Należy przestrzegać nakazów i zakazów zawartych w
instrukcji obsługi danego typu lasera oraz zwracać uwagę na
plakaty i napisy ostrzegawcze w laboratorium.

4.

Bez względu na klasę lasera zabrania się patrzenia w wiązkę
laserową (tj. zaglądania do otworu wyjściowego lasera, z
którego jest emitowana wiązka); dotyczy to także wiązki
odbitej.

5.

Zabrania się zabaw wiązkami laserowymi polegającymi na
oświetlaniu ludzi, a także materiałów niebezpiecznych, np.
łatwopalnych, reaktywnych (nie wolno puszczać tzw.
"zajączków").

6.

W czasie ustawiania eksperymentu należy pracować przy
włączonym pełnym oświetleniu ponieważ zmniejsza to
znacznie niebezpieczeństwo napromieniowania oczu.

OGÓLNA INSTRUKCJA BHP PRZY

PRACY Z LASERAMI

I URZĄDZENIAMI LASEROWYMI C.D.

7.

Obowiązkiem eksperymentatora jest zbudowanie blokady wiązki
laserowej (wszystkich wiązek) opuszczającej obszar eksperymentu,
za pomocą odpowiednich ekranów absorbujących i
rozpraszających.

8.

Należy (o ile to możliwe) prowadzić wiązki laserowe na poziomie
różnym od poziomu oczu.

9.

Bezwzględnie należy używać właściwych środków ochrony
indywidualnej (np.: gogli) zalecanych w normie PN-91/T-06700,
odpowiednich dla każdej klasy laserów.

10.

Należy stosować się do zaleceń głównego użytkownika urządzenia
laserowego oraz poleceń władz dziekańskich/instytutowych
dotyczących spraw BHP.

11.

Nie wolno pracować z laserami jeżeli stosowało się leki typu
atropina (jakiekolwiek wpływające na wielkość źrenic i odruch
zamykania oczu).

12.

W przypadku napromieniowania natychmiast skorzystać z pomocy
lekarskiej i zgłosić wypadek przełożonemu/asystentowi.

INSTRUKCJA BHP

PRZY OBSŁUDZE LASERA KLASY IIIB1

I.

WYMAGANIA I CZYNNOŚCI PRZED ROZPOCZĘCIEM
PRACY

1.

Przed przystąpieniem do obsługi nowego sprzętu laserowego należy
uważnie zapoznać si´

2.

z instrukcja obsługi dostarczana przez producenta.

3.

Sprzęt laserowy powinien być podłączony do gniazdka z kołkiem
uziemiającym.

4.

Pomieszczenie, w którym ma pracować laser nie powinno być
wyposażone w lustra lub inne

5.

przedmioty dobrze odbijające światło.

6.

Dostęp do urządzenia laserowego powinny mieć tylko osoby
przeszkolone, znające zasady bezpiecznego

7.

stosowania.

8.

Osoby (Łącznie z pacjentem) znajdujące się w bezpośrednim zasięgu
promieniowania laserowego

9.

powinny być wyposażone w specjalne okulary, chroniące przed
promieniowaniem danego typu

10.

lasera.

11.

Laser powinien być wyposażony w zamek patentowy i może być
otwierany i uruchamiany jedynie przez osób´ przeszkolona i
upoważniona do obsΠugi lasera.

12.

Drzwi wejściowe do pomieszczenia, w którym jest używany laser,
powinny być oznakowane

13.

znakiem ostrzegającym przed promieniowaniem laserowym.

14.

W pomieszczeniach, w których pracuje większa liczba urządzeń
laserowych powinna być zapewniona

15.

skuteczna izolacja optyczna poszczególnych stanowisk.

16.

Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan techniczny
i poprawność funkcjonowanie

17.

urządzenia – w razie stwierdzenia niesprawności zawiadomić
przełożonego (zabroniona jest

18.

samowolna naprawa).

19.

Czyszczenie urządzenia należy przeprowadzać przy wyłączonym
sprzęcie i wyłącznie środkami

20.

określonymi w instrukcji obsługi.

II. ZASADY BEZPIECZNEGO WYKONYWANIA PRACY

1.

Nie należy wyzwalać wiązki promieniowania laserowego,
jeżeli nie ma na jej drodze materiału

2.

docelowego, który pochłania energię wiązki, np. tkanek
operowanych narządów.

3.

Niedopuszczalne jest kierowanie skolimowanej (zbieżnej)
wiązki światła laserowego w stronę twarzy osoby
niechronionej okularami ochronnymi lub w stron´
przedmiotów zdolnych odbić światło.

4.

Podczas naświetlania twarzy pacjent powinien mieć założone
okulary całkowicie odcinające dostęp światła do oka.

5.

Zabronione jest patrzenie bezpośrednio w wiązką
promieniowania wychodzącego z aplikatora.

6.

Niedopuszczalne jest pozostawianie uruchomionego lasera
bez nadzoru osoby uprawnionej.

7.

W razie zauważenia nienormalnej pracy urządzenia należy
natychmiast przerwać jego używanie, wyłączyć spod napięcia
i zawiadomić przełożonego.

8.

Utrzymywać ład i porządek w pomieszczeniu pracy.

III. CZYNNOŚCI PO ZAKOŃCZENIU
PRACY

1.

Po zakończeniu używania lasera tłumik
promieniowania należy ustawić na
maksymalne tłumienie.

2.

Wyłączyć urządzenie laserowe spod
napięcia.

3.

Zamknąć urządzenie kluczem, usunąć klucz
z zamka i przechowywać go w warunkach
uniemożliwiających dostęp osobom
postronnym.

4.

Uporządkować stanowisko pracy.

IV. POSTĘPOWANIE W SYTUACJACH
AWARYJNYCH

1.

W razie wątpliwości, co do stanu bezpieczeństwa
pracy, pracownik ma prawo przerwać pracę i
zwrócić się do przełożonego o wyjaśnienie sytuacji.

2.

Każdy zaistniały wypadek przy pracy należy
niezwłocznie zgłosić przełożonemu, a stanowisko
pracy, na którym doszło do wypadku zabezpieczyć
przed dostępem osób niepowołanych, zmiana jego
usytuowania, w tym położenia urządzeń
technicznych, mebli itp.

3.

W razie zauważenia pożaru podjąć próbę jego
ugaszenia, a następnie zaalarmować otoczenie i
przełożonych.

SZKOLENIE BHP



Szkolenie BHP i Ppoż. na stanowisku pracy



BHP w gabinecie



Przedstawienie budowy, działania, zastosowania
Lasera



Zasady prawidłowej obsługi lasera



Wskazania i przeciwwskazania do wykonania
zabiegu



Metoda zabiegowa - kolejność czynności
przeprowadzanych podczas zabiegów



Zasady postępowania po zabiegach

Przygotowal
i:

Agnieszka Szkutnik
Damian Świątkowski