CELE I SPOSOBY STOSOWANIA
ZABIEGÓW ZIMNYCH ORAZ
KRIOTERAPII W FIZYKOTERAPII
-Marzena Lubaszka
-Sandra Stolingwa
-Sylwia Sidor
-Sara Grzankowska
-Anna Szafron
CELE I SPOSOBY STOSOWANIA
ZABIEGÓW ZIMNYCH ORAZ
KRIOTERAPII W FIZYKOTERAPII
-Marzena Lubaszka
-Sandra Stolingwa
-Sylwia Sidor
-Sara Grzankowska
-Anna Szafron
Historia, Definiowanie, Etymologia
Krioterapia
To pojęcie dość szerokie i niejednoznaczne.
Według najprostszej definicji oznacza leczenie zimnem.
W większości źródeł można znaleźć nieco szersze określenie
metody
leczenia polegającej na miejscowym stosowaniu zimna, którego
nośnikiem jest :
-Lód
- Śnieg
-Woda
-Dwutlenek węgla czyli tzw. „suchy lód”
W opiniach badaczy :
Prof. K. Spodaryk - „Krioterapią nazywamy zastosowanie w
celach leczniczych bodźca fizykalnego obniżającego
temperaturę tkanek”
…Nieco historii
Rozwój nowoczesnej kriomedycyny nastąpił u schyłku XIX
wieku – od czasu nabycia przez fizyków umiejętności
skraplania gazów. Ówcześni fizycy w tym Polacy : Karol
Olszewski i Zygmunt Wróblewski dokonali nie tylko skroplenia
tlenu, dwutlenku węgla, powietrza i wodoru ale także
umożliwili przemysłową produkcje tych chłodziw i ich
przechowywanie w naczyniach, które jest do dziś stosowane.
Pierwsze urządzenie uwalniające pary ciekłego azotu
skonstruował w 1907 r. Whitehouse. Urządzenie to służyło do
niszczenia powierzchni nowotworów i niektórych schorzeń
dermatologicznych.
W latach 70 naszego stulecia narodziła się koncepcja
krioterapii, którą do praktyki leczniczej wprowadził japończyk
Toshiro Yamauchi. Wraz ze swoim zespołem naukowym
Yamauchi skonstruowali pierwsze przenośne krioaplikatory a
także pierwszą na świecie komorę kriogeniczną (1978r.)
…Nieco historii
Początek krioterapii w Polsce datuje się na rok
1983 kiedy to pod okiem prof. Zdzisława
Zagrobelnego przy Katedrze AWF we Wrocławiu
zainstalowano pierwszy krioaplikator.
Pierwsza w Polsce kriokomora powstała w 1989
roku i została zainstalowana na Oddziale
Reumatologicznym Szpitala Specjalistycznego
Chorób Narządu Ruchu w Kamiennej Górze. Była
to druga kriokomora w Europie i trzecia na
świecie.
Leczenie zimnem
Leczenie zimnem polega na miejscowym obniżeniu temperatury
tkanek. W zależności od rodzaju stosowanej metody reakcja ta
zachodzi drogą przewodzenia lub przenoszenia energii cieplnej
do użytego w danej metodzie środowiska oziębiającego o
odpowiedni niskiej temperaturze. Pomimo swego skutecznego
działania jest stosowane w mniejszym zakresie niż leczenie
ciepłem. Zimno w celach leczniczych jest stosowane w postaci:
-zabiegów miejscowych, które mają na celu obniżenie
temperatury skóry, mięśni i stawów;
-zabiegów całkowitych - ogólnych, których celem jest ogólne
oziębienie organizmu;
Przez dostarczenie zimna, temperatura powierzchni ciała
zostaje obniżona miejscowo lub systemowo
ZABIEGI KRÓTKO I DŁUGOTRWAŁE
W krioterapii miejscowej wyróżniamy dwa rodzaje zabiegów:
-
Krótkotrwałe : czas aplikacji od 30 sekund do kilku minut
Krótkotrwałe zabiegi zimne
powodują zwiększenie pobudliwości obwodowych nerwów czuciowych i
ruchowych
powodują zwiększenie napięcia mięśni
-
Długotrwałe : czas aplikacji 48-72h
Długotrwałe zabiegi zimne o bardzo niskiej temperaturze powodują :
podwyższenie progu bólu
zmniejszenie pobudliwości włókien nerwowych i szybkości ich
przewodzenia
obniżenie napięcia mięśni
Występujące w wyniku tych zabiegów zmniejszenie lub zniesienie bólu
oraz obniżenie napięcia mięśni mają duże znaczenie w postępowaniu
leczniczym, szczególnie w chorobach narządu ruchu. Ważnym działaniem
terapeutycznym zimnych zabiegów leczniczych jest wpływ przeciwzapalny
i przeciwobrzękowy
TECHNIKI KRIOTERAPEUTYCZNE
Lecznicze stosowanie zimna jest bardzo skutecznym i jednocześnie tanim
sposobem postępowania zarówno w warunkach domowych jak i w zakładach
leczniczych. Głównymi technikami leczenia zimnem są:
schładzanie przez przewodzenie : była do niedawna najszerzej stosowaną metodą
leczenia zimnem powłok ciała poprzez zastosowanie lodowatej wody lub
rozwałkowanego lodu jako środków schładzających. Lód można używać w postaci:
-
Okładów z lodu
-
Termoforów wypełnionych kostkami lodu
-
Zamarzniętych mokrych ręczników
Wszystkie powyższe sposoby stosuje się przez 10-15minut z 5minutową przerwą a
cykl ten powtarza się do uzyskania jak najkorzystniejszych wyników.
W celu schłodzenia całej powłoki ciała stosuje się również zanurzenie w lodowatej
wodzie. Zabieg ten tolerowany jest tylko przez niektórych pacjentów przez bardzo
krótki okres czasu.
schładzanie poprzez przenoszenie jest obecnie rzadko wykorzystywane
medycznie. Metodę tą stosuje się do obniżenia wysoko podniesionej ciepłoty ciała
np. w przypadku udaru cieplnego, hipotermii złośliwej, chorobach zakaźnych i
chorobach ośrodkowego układu nerwowego (objawem jest nadmierna produkcja
ciepła i upośledzona termoregulacja fizyczna). Głównymi urządzeniami do
schładzania są tu : silne wiatraki lub dmuchawy nawiewające oziębione powietrze
laminarnie na nagie ciało, wzdłuż lub w poprzek.
ZABIEGI ZIMNE I ICH CELE
Zabiegi lecznicze z wykorzystaniem niskich temperatur dzieli się na :
-
Miejscowe
-
Ogólne
Zabiegi miejscowe mają na celu obniżenie temperatury skóry i tkanek
głębiej położonych
Zabiegi ogólne mają na celu oziębienie całego ustroju ze wszystkimi
jego następstwami fizjologicznymi.
Intensywność powyższych zabiegów zależy od:
1.
Temperatury
2.
Przyjętej metody sposobu oziębiania powierzchni ciała poddanej
zabiegowi
3. Czasu trwania zabiegu
ZIMNE ZABIEGI MIEJSCOWE
krioterapia miejscowa- strumień mieszaniny
azotu i powietrza o temperaturze poniżej –
100°C(-160°C temp. gazu u wylotu dyszy)
kierowany jest odległości co najmniej 15cm na
okolicę zabiegu. Czas zabiegu-30s do 3min.,
łączny czas zabiegu dla jednego pacjenta może
wynosić maksymalnie 12min. Terapeuta
wykonuje dyszą okrężne ruchy w czasie
nadmuchiwania aby wypływający gaz padał
stale na inną część powierzchni ciała
poddawanej zabiegowi. W czasie zabiegu
wskazane jest poruszanie kończyną objętą
zabiegiem.
PRZYKŁADY ZIMNYCH ZABIEGÓW MIEJSCOWYCH
ZIMNE OKŁADY LUB ZAWIJANIA
Istnieje bardzo wiele sposobów stosowania zimna w celach leczniczych.
Do najczęściej wykonywanych należą: zimne okłady lub zawijania,
oziębienie przy użyciu ciekłego chlorku etylu, oraz miejscowe zabiegi
chłodzące przy użyciu gazów chłodzących.
Zabiegi zimnych okładów lub zawijań należy wykonywać przy użyciu
chust oziębionych do żądanej temperatury, worków gumowych
napełnionych zimną wodą lub lodem, ewentualnie specjalnych
woreczków napełnionych żelem które można schładzać w zamrażalniku.
Oziębianie przy użyciu ciekłego chlorku etylu - wydobywający się z
pojemnika ciekły chlorek etylu działa silnie oziębiająco w wyniku jego
rozprężenia oraz pobierania ciepła na parowanie. Jest on stosowany
jako znieczulenie w małych zabiegach chirurgicznych oraz przy urazach
sportowych.
Zabiegi oziębiające najlepiej jest wykonywać rano po rozgrzewce
fizycznej, nigdy u pacjenta wychłodzonego, po zabiegu zimnym szybko
musi powrócić uczucie ciepła dlatego należy stosować ćwiczenia
ruchowe aby wygenerować ciepło. Następny zabieg można wykonać po
wygaśnięciu reakcji po zabiegu poprzednim (ok. 2 godziny)
PRZYKŁADY ZIMNYCH ZABIEGÓW MIEJSCOWYCH
UŻYCIE GAZÓW CHŁODZĄCYCH
Do zabiegów miejscowych przy użyciu gazów chłodzących używa się
specjalnie skonstruowanych urządzeń, do schładzania jest używany
zazwyczaj ciekły azot, CO2, lub coraz rzadziej nadmuch zimnego powietrza.
Urządzenia do tego typu zabiegów składają się ze zbiornika na ciekły azot,
podłączonego do niego wentyla do którego przymocowany jest elastyczny
wąż zakończony dyszą z którego wydobywa się strumień mieszaniny
powietrza i azotu, temperatura gazów podczas zabiegu wynosi od 100 do
180 st. C. Podczas zabiegu powinno się wykonywać ruchy okrężne nad
powierzchnia ciała objętą zabiegiem, aby uniknąć punktowego
oddziaływania zimna a co za tym idzie odmrożeń.
Podczas gdy zabieg jest wykonywany na określony staw, pacjent powinien
wykonywać ruchy w zakresie tego stawu, a po zabiegu przystąpić do
intensywnych ćwiczeń fizycznych. Zabieg przeważnie trwa około 3 min.
Przed wykonaniem zabiegu należy skórę dokładnie osuszyć. Omówiony
zabieg powinien być wykonywany wyłącznie przez kwalifikowany personel.
PRZYKŁADY ZIMNYCH ZABIEGÓW MIEJSCOWYCH
OZIĘBIENIE PRZY UŻYCIU ZIMNEGO CHLORKU ETYLU:
Krioterapia przy pomocy ciekłego chlorku etylu, freonu lub ciekłego azotu.
Urządzenia do tego typy oziębiania składają się ze zbiornika na ciekły gaz,
wyposażony w wentyl nastawczy regulujący wypływ pozostającego pod
ciśnieniem gazu ze zbiornika. Wentyl połączony jest z dyszą elastycznym
przewodem. Temperatura gazy wydobywającego się z wylotu dyszy ma od
100 do 180*C. Czas zabiegu wynosi 1-4 minut i można go wykonywać nawet
trzykrotnie w czasie jednego dnia-o ile takie są wskazania lekarza.
Zazwyczaj seria 10 zabiegów po jednym dziennie. W czasie zabiegu
terapeuta wykonuje ruchy okrężno -posuwiste 5-10 cm nad suchą
powierzchnią zabiegową . Powinien posiadać rękawice ochronne- gumowe.
Czas pierwszego zabiegu powinien być krótszy i wynosić np:1 min. Drugi
zabieg 1,5 min a następne zabiegi po 2 i 2,5 nawet do 4 min. Zależy to po
części od wysokości temperatury wylotowej aparatu oraz wielkości obrzęku i
bolesności. Po zabiegu pacjent powinien przejść na gimnastykę czynną
uszkodzonego stawu i stawów współtowarzyszących. Należy pamiętać o
tym, że skóra pacjenta w czasie zabiegu musi być sucha, gładka bez ran i
ubytków. Pacjent nie może spożywać przed i po zabiegu alkoholu a w czasie
zabiegu nie powinien odczuwać pieczenia, szczypania innych bolesności
wskazane jest też wykonywanie ruchów czynnych w stawie w czasie trwania
zabiegu. Krioterapia stosowana jest w stanach ostrych i przewlekłych.
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania zimnych zabiegów miejscowych
Przeciwwskazania do miejscowych
zabiegów zimnem
otwarte rany
odmroziny, zmiany popromienne
nadmierna wrażliwości układu
naczyniowego oraz krwiotwórczego
bardzo mała odległość między kością a
skórą w miejscu aplikacji
Późnego bądź niepomyślnego okresu gojenia
się urazów
znaczna destabilizacji hormonalna
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania
zimnych zabiegów miejscowych
Wskazania:
Zapalenie stawów
Przewlekłe zapalenie kręgosłupa szyjnego
Zespół bolesnego barku
Zapalenie okołostawowe ścięgien, torebki stawowej i
mięśni
Choroby reumatyczne tkanek miękkich
Zwichnięcie i skręcenie urazowe stawów
Uszkodzenie łękotki
Naderwanie ścięgien i mięśni
Zwalczenie przewlekłego i patologicznego bólu
Ostre i zadawnione urazy sportowe oraz pooperacyjne
U przemęczonych fizycznie i psychicznie osób dorosłych
Zimne zabiegi ogólne
Zabiegi te stosowane są rzadziej niż miejscowe.
Dokonuję się je za pomocą specjalnych komór
oziębionych przez pary azotu. Temperatura w
komorze wynosi około 100-200°C poniżej zera.
Ochładzanie człowieka odbywa się w chłodnym
powietrzu komór.
Zabieg całkowitego oziębienia można też
wykonać w domu za pomocą wilgotnych,
ochłodzonych w lodówce prześcieradeł, którymi
owija się chorego. Zabieg ten wykonuje się
obecnie rzadko. Czasem stosuje się go u osób
gorączkujących, aby szybko obniżyć
temperaturę.20°C (w woreczkach plastikowych)
Przykładowe zabieg ogólne
Kriostymulacja są to zabiegi całego ciała
wykonywane w specjalnie w tym celu
sonkstruowanych kriokomorach. Kriokomora
może być przeznaczona dla jednej lub kilku
osób, najczęściej wyposażona jest w jeden lub
dwa przedsionki, w których panuje wyższa
temperatura powietrza, około -10 do -60oC.
Osoby poddawane zabiegowi przechodząc
przez kolejne przedsionki adaptują się do
niskiej temperatury, co pozwala na
zmniejszenie nieprzyjemnych efektów stresu
termicznego po przejściu do komory właściwej
Wskazania i przeciwwskazania kriosymulacji
Wskazania:
- choroby układu ruchu
- schorzenia neurologiczne
- infekcje dróg oddechowych
- otyłość
Przeciwwskazania:
-stan po zawale
-zaburzenia rytmu serca
-przebyte zatory
- niewydolność krążenia
- nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze
- choroba nowotworowa
-uszkodzenia skóry
- uogólniona miażdżyca
-ostre schorzenia dróg oddechowych
- choroby nerek i pęcherza moczowego
- stany gorączkowe
- zaburzenia czucia
-nadczynność i niewyrównana niedoczynność tarczycy
BUDOWA KRIOKOMORY
Komora kriogeniczna to zespół dwóch komór:
1. Komory wstępnej : - 40ºC do - 60ºC
2. Komory zasadniczej : -100ºC do -140ºC
Czas zabiegu jest regulowany w każdej z komór i wynosi od 1 do 3 minut
Komora jest wyposażona w troje drzwi bez zamka z trzymaczami
magnetycznymi w tym:
Drzwi bezpieczeństwa
Wyłożona wewnątrz materiałem minimalizującym przykre lub szkodliwe
efekty zetknięcia skóry użytkownika z wymrożoną ścianą wewnątrz
Okna przez które istnieje kontakt wzrokowy z pacjentami korzystającymi
z zabiegu
Podłoga komory kriogenicznej wznosi się ok. 15 cm nad podłogą
METODYKA ZABIEGÓW OGÓLNOUSTRAJOWYCH
Zasady użytkowania
- Pacjent przebywa krótko najpierw w komorze
wstępnej (adaptacyjnej) a potem w
zasadniczej gdzie następuje właściwe
schładzanie
- Pacjenci ubrani są w skarpetki, rękawiczki,
drewniaki na nogach oraz nauszniki
- Mężczyźni ubrani są w spodenki, kobiety w
stroje kąpielowe
- Układ oddechowy pacjenta chronimy
maseczką chirurgiczną wyłożoną gazą
- Zabiegi w leczeniu ambulatoryjnym stosuje
się w kilku sesjach
wskazania
WSKAZANIA DO KRIOTERAPII:
Choroby zapalne narządu ruchu:
- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
Choroby skóry z zajęciem stawów: Łuszczycowe zapalenie
stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa
Choroby stawów o podłożu metabolicznym : Dna
moczanowa
Dyskopatie
Zapalenie okołostawowe ścięgien, torebki stawowej, mięśni
Urazy stawów i tkanek miękkich
Niedowłady spastyczne
Odnowa biologiczna zmęczonych mięśni
PRZECIWWSKAZANIA
•
uczulenie na zimno
• nadwrażliwość na zimno
• choroba Raynauda
• zaburzenia czucia
• nowotwory
• odmrożenia
• zaburzenia mikrokrążenia tkanek – w miażdżycy
zarostowej tętnic, cukrzycy, w przewlekłej
niewydolności żylnej
• ciężkie choroby serca i układu krążenia –
choroba wieńcowa serca, nadciśnienie
• choroby nerek i pęcherza moczowego
• choroby neurologiczne
BIBLIOGRAFIA:
1) Z. ZAGROBELNY „KRIOTERAPIA
MIEJSCOWA I OGÓLNOUDTROJOWA”
2) A. SIEROŃ, G. CIEŚLAR
„ZASTOSOWANIE ZIMNA W
MEDYCYNIE – KRIOCHIRURGIA I
KRIOTERAPIA”
3) T. MIKA „ FIZYKOTERAPIA”
