Jak pomagać w sytuacji

załamania

Lit.: Oleś P., Problemy, 1991/5

Kryzysy psychiczne

Kryzys pojawia się wówczas, kiedy człowiek ocenia daną

sytuację lub wydarzenie życiowe jako:

• ważne
• zagrażające
• nieuniknione
• przekraczające w danym momencie osobiste możliwości
Czyli decyduje subiektywna interpretacja sytuacji a nie

waga wydarzenia.

Wg G.Caplana, który w latach 60-tych XX w przedstawił teorę

kryzysu, kryzys to krótkotrwały rozstrój psychiczny, który
następuje, kiedy człowiek zmaga się z problemami życiowymi,
okresowo przekraczającymi jego możliwości adaptacyjne

Objawy kryzysu

Zaburzenia wywołane kryzysem dotyczą różnych sfer

funkcjonowania człowieka:

• silna reakcja emocjonalna /lęk, depresja, poczucie

krzywdy/

• zaburzenia zachowania /aktywności zmierzające do

wyładowania napięcia, wycofanie się z życia
towarzyskiego, zawodowego, wypadnięcie z rutynowego
rytmu czynności czy sposobu postępowania/

• zaburzenia myślenia / koncentracja na problemie

prowadzi do zawężenia uwagi i zainteresowań, sprzyja
odchodzeniu od realiów i czyni podatnym na wpływ
fantazji i irracjonalnego myślenia/

Osoby niedojrzałe psychicznie w

kryzysie

W kryzysie wymagają szczególnej opieki ponieważ:
• charakteryzują się słabą zdolnością przewidywania skutków własnych

działań, dlatego gotowe są podejmować nieodwracalne kroki pod
wpływem chwilowych emocji

• bardzo żle znoszą stany frustracyjne – łatwo sięgają po alkohol, używki,

podejmują niepotrzebne ryzyko /niebezpieczna jazda samochodem/

• skłonne są do zaspokajania swoich potrzeb w sposób nieakceptowany

społecznie, dlatego skłonne są do działania na szkodę innych, co
wynika z egocentryzmu i pragnienia natychmiastowej gratyfikacji

• nie mając wyraźnej hierarchii wartości, nie odróżniają spraw ważnych

od mniej ważnych, nie dzielą problemu na części, co zmniejsza
skuteczność zmagania się z nim

• nie mając nawyku uczenia się na własnych błędach, bardzo małym

stopniu zmniejają swoje zachowania w kolejnych trudnych sytuacjach

Zachowania nieadaptacyjne w

kryzysie:

Zachowania nieadaptacyjne, a więc takie, które nie służą efektywnemu

rozwiązaniu kryzysu są następujące:

• człowiek nie bada aktywnie sytuacji problemowej, zaprzecza jej

istnieniu, wyraża sądy życzeniowe albo przesycone lękiem fantazje

• wypiera negatywne uczucia lub zaprzecza ich przeżywaniu, a kiedy

pojawiają się one, radzi sobie projekcją i oskarża innych o własne
kłopoty

• pozwala sobie na ogólną dezorientację funkcjonowania w wielu

dziedzinach codziennego życia, a więc nie tylko ogranicza aktywność
zawodową i towarzyską, ale również zaburza rytm dobowy, nawyki
przyjmowania posiłków, higieny osobistej, potęgując poczucie chaosu,
ogromu problemów i podkopując swe siły fizyczne

• nie potrafi panować nad sobą, znieść zmęczenia i wyczerpania, pozwala

sobie na wybuchy gwałtownych emocji lub rezygnuje z jakiejkolwiek
aktywności

• nie szuka pomocy u innych, nie akceptuje jej, gdy ją oferują

Zachowania adaptacyjne/czyli takie,

które służą rozwiązaniu kryzysu to:

• aktywna eksploracja sytuacji problemowej, zmierzająca do uzyskania

informacji z różnych źródeł i zrozumienia sytuacji w realistyczny sposób

• swobodna ekspresja negatywnych uczuć, dzięki czemu następuje

częściowe rozładowanie napięcia związanego z frustracją

• poszukiwanie pomocy innych ludzi
• dzielenie problemów na części, z którymi można zmagać się oddzielnie
• świadomość stanu znużenia i potrzeby odpoczynku, zdolność do

utrzymania integracji i kontroli nad wieloma dziedzinami codziennej
aktywności

• próby aktywnego zapanowania nad pewnym zakresem spraw i kontroli

nad uczuciami, a także rezygnacja z tego, co niemożliwe i akceptacja
tego co nieuniknione, motywacja do dokonywania zmian w życiu

• podstawowe zaufanie do siebie i innych i nadzieja, ż kryzys można

przetrwać

Profesjonalna pomoc w kryzysie

Zmierza do:
• Jasnego przedstawienia problemu, jak dowodzi

doświadczenie kliniczne, okoliczności
poprzedzające kryzys często nie są wyraźnie
uświadamiane

• Wyrażenia nagromadzonych emocji i uczuć w

formie bezpośredniej emocji, jak ich
rozpoznanie i nazwanie

• Identyfikacja wydarzenia, które doprowadziło do

kryzysu i rozpoznania jego subiektywnego
znaczenia, jakie człowiek mu przypisuje

Co robić

• pamiętaj, że największą pomocą jest sama twoja obecność
• nie pocieszaj, nie perswaduj, nie dawaj rad, tylko staraj się uważnie słuchać i rozumieć,

co mówi drugi człowiek

• rozmawiaj na temat problemu, nie ulegaj panice, wyobrażając sobie dalsze nieszczęścia
• Pozwól osobie na wyrażenie emocji – płacz, bezsilność rozpacz- nie hamuj tych reakcji bo

przynoszą ulgę i są konieczne do odzyskania zdrowia, czyli nie wymagaj samokontroli i
spokoju mówiąc np. „nie płacz”

• pozostań tak długo z osobą jak potrzebuje, ale szukaj pomocy w jej rodzinie i otoczeniu
• bądź cierpliwy, nie wymagaj od cierpiącego człowieka szybkich decyzji ani istotnych

zmian w życiu: na to potrzeba czasu

• umiej postawić wymagania np. co do posiłków, higieny osobistej, samokontroli w

miejscach publicznych, godzin wypoczynku nocnego

• jeżeli osoba wyraża myśli samobójcze, porozmawiaj o tym wprost, a jeśli dostrzegasz

ryzyko samobójcze, skontaktuj się z centrum interwencji kryzysowej, z psychologiem albo
lekarzem, a w każdym razie nie opuszczaj osoby cierpiącej

• zastanów się, czy nie trzeba czegoś ważnego załatwić np. zwolnienia z pracy, telefonu

do rodziny

• ufaj, że pomoc jakiej udzielasz ma wartość i nie sięgaj niepotrzebnie po leki ani nie

stosuj alkoholu celem uśmierzenia cierpień