Pierwsza pomoc w
zatruciach
Opracowała Iwona Dembna
Pierwsza pomoc w
zatruciach
Opracowała Iwona Dembna
Tematyka
Najprostsze sposoby dekontaminacji
Podstawowe odtrutki
Pierwsza pomoc w przypadku ukąszeń i
użądleń ze szczególnym
uwzględnieniem anafilaksji
Pierwsza pomoc w hipo- i hipertermii
Oparzenia i odmrożenia
Porażenie prądem
Rażenie piorunem
Zatrucia
Postępowanie z chorym zatrutym opiera
się na trzech podstawowych
elementach:
podtrzymywaniu czynności życiowych
skutecznej dekontaminacji lub
eliminacji związku toksycznego
jeżeli to możliwe – podawaniu
swoistych odtrutek
Zatrucia c.d.
Leczenie podtrzymujące czynności życiowe
ukierunkowane jest na zapobieganie, wczesne
rozpoznanie i objawowe leczenie następstw
ekspozycji na związek trujący.
Dobry stan ogólny osoby zatrutej nie powinien
uśpić czujności ratownika. Każde ostre zatrucie
powinno być traktowane jako potencjalny stan
zagrożenia życia. W zależności od przyjętej
trucizny objawy jej działania wystąpić mogą
natychmiast (substancje żrące, gazy) lub
kilkugodzinnym opóźnieniem (leki) związanym z
koniecznością absorpcji z przewodu
pokarmowego.
Dekontaminacja
Leczenie przyczynowe w ostrych zatruciach
polega na:
eliminacji niewchłoniętej jeszcze trucizny
(drogi oddechowe, skóra, oczy, przewód
pokarmowy)
zmniejszeniu wchłaniania substancji toksycznej
przez podanie środków adsorbujących ją
stosowaniu metod przyspieszających
eliminację z organizmu już wchłoniętej trucizny
leczeniu odtrutkami w uzasadnionych
sytuacjach
Dekontaminacja c.d.
Oczy
– trwające do 15 min obfite płukanie
worka spojówkowego wodą, a następnie
fizjologicznym roztworem NaCl
Skóra
– zdjęcie skażonego ubrania,
mechaniczne usunięcie trucizny ze skóry za
pomocą wody
Drogi oddechowe
– usunięcie zatrutego ze
skażonego środowiska, zapewnienie dostępu
świeżego powietrza
Przewód pokarmowy
– prowokowanie
wymiotów, płukanie żołądka, podanie środków
adsorbujących substancję toksyczną, płukanie
jelit
Prowokowanie
wymiotów
To najprostszy sposób usunięcia toksyn z
żołądka. Polega na podawaniu do picia letniej
wody (200-250 ml) i mechanicznym
drażnieniu (łyżka, szpatułka) tylnej ściany
gardła.
Wymiotów nie wolno prowokować u osób z
zaburzeniami świadomości, w zatruciach
środkami żrącymi, węglowodorami i środkami
łatwo pieniącymi się.
Zabieg może być niebezpieczny ze względu na
możliwość zachłyśnięcia się, a u małych dzieci
ze względu na ryzyko kurczu głośni, aspiracji i
zachłystowego zapalenia płuc.
Płukanie żołądka
Najlepiej, gdy płukanie żołądka zostanie
wykonane w czasie pierwszej godziny od czasu
spożycia trucizny.
U głęboko nieprzytomnych musi być
przeprowadzone z intubacją dotchawiczą!
Wykonywane jest w pozycji siedzącej
Stosuje się zgłębniki o dużym przekroju (36-40 F
u dorosłych, 24-28 F u dzieci)
Zgłębnik zakłada się przez usta
Położenie zgłębnika sprawdza się poprzez
osłuchanie nadbrzusza w chwili podawania około
50 ml powietrza do zgłębnika (odgłos bulgotania)
Płukanie żołądka c.d.
Pierwsza objętość płucząca wynosi około
150 ml letniej wody dla dorosłych, 50 ml
dla dzieci
Popłuczyny mogą służyć jako materiał do
badania toksykologicznego (np. zatrucie
grzybami)
Następne objętości płuczące wynoszą 200-
300 ml u dorosłych, 50-100 ml u dzieci
(większa ilość płynu może spowodować
wypchnięcie trucizny poza odźwiernik do
jelita cienkiego)
Płukanie żołądka c.d.
U dzieci poniżej 5-go roku życia do
płukania żołądka stosuje się jedynie
0,9% roztwór NaCl – zapobiega
absorpcji wody z przewodu
pokarmowego
Procedura płukania żołądka trwa do
momentu uzyskania czystych
popłuczyn
Do ostatniej objętości płuczącej dodaje
się węgiel aktywowany (1-2 g/kg m.c.)-
adsorbuje na swojej powierzchni
szeroką gamę toksyn.
Płukanie jelit
Może być wykonane:
gdy chory spożył dużą ilość środków
trujących szczególnie, gdy środki te są
wolno uwalniane
w przypadku zatrucia żelazem
w przypadku zatrucia
trójpierścieniowymi lekami
przeciwdepresyjnymi
w przypadku połknięcia opakowanych
środków narkotycznych
Płukanie jelit c.d.
Zabieg polega na podawaniu do żołądka dużych
objętości osmotycznie zrównoważonego roztworu
glikolu polietylenowego, który upłynnia treść
jelitową i skraca czas pasażu przez przewód
pokarmowy
Powinno trwać do uzyskania czystego płynu z
odbytnicy
Zabieg może być wspomagany podaniem środka
przeczyszczającego
Bezwzględne przeciwwskazania: perforacja
przewodu pokarmowego, niedrożność, obfite
krwawienie z przewodu pokarmowego,
niestabilność stanu ogólnego
Inne techniki dekontaminacji
forsowna diureza
podawanie powtarzanych dawek węgla
aktywowanego
techniki nerkozastępcze (hemodializa,
hemodiafiltracja)
hemoperfuzja
plazmafereza
hiperbaria tlenowa
Swoiste odtrutki
Trucizna
Antidotum
alkohol metylowy
alkohol etylowy
amfetamina
fizostygmina
benzodiazepiny
flumazenil
beta-blokery
glukagon
glikol etylenowy
alkohol etylowy
muchomor sromotnikowy
penicylina krystaliczna
opioidy i opiaty
nalokson
blokery kanału wapniowego
związki wapnia
paracetamol
N-acetylocysteina
preparaty naparstnicy
digibind, digitalis-antidot
środki fosfoorganiczne
atropina, pralidoksym,
toksogonina
tlenek węgla
tlen
żelazo
deferoksamina
trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
wodorowęglan sodu
Ukąszenie przez jadowitą żmiję
W WARUNKACH POLSKICH NAJCZĘŚCIEJ
SPOTYKANYM JADOWITYM ZWIERZĘCIEM JEST
ŻMIJA ZYGZAKOWATA
Objawy ukąszenia zależą od:
ilości wstrzykniętego jadu
gatunku węża
wieku i wielkości węża
wieku i wielkości ofiary
stanu zdrowia ofiary
miejsca ukąszenia (ukąszenia w głowę lub tułów są
trzykrotnie bardziej niebezpieczne od ukąszeń w
kończyny)
otrzymanego leczenia
Miejscowe efekty
ukąszenia
ślady po ukąszeniu, z których sączy się
niezakrzepła krew stanowią dowód zatrucia
jadem (ślady lub ślady ze skrzepami krwi są
najprawdopodobniej skutkiem niegroźnego
ukąszenia
silny ból występujący natychmiast po
ukąszeniu
czasem zdrętwienie
miejscowy obrzęk – może także dojść do
sinicy, krwotocznych pęcherzyków na skórze i
objawów zapalenia naczyń chłonnych. Zmiany
mogą postępować
Skutki ogólnoustrojowe
ukąszenia
wymioty
biegunka
obrzęk języka i warg
zapaść
wstrząs i spadek RR
zespół ciasnoty przedziałów powięziowych
przesunięcia płynów
wybroczyny i krwawienia
obrzęk płuc
neurotoksyczność (dotyczy węży jadowitych)
Ukąszenie przez żmiję
Postępowanie - w przypadku ukąszenia przez żmiję/
najczęściej stopa, podudzie/ należy jak najszybciej
zahamować rozprzestrzenianie się trucizny:
ułożenie ukąszonej kończyny jak najniżej
względem reszty ciała
założenie opaski uciskowej powyżej miejsca
ukąszenia
wyssanie krwi z toksyną
w miarę możliwości obłożenie miejsca lodem
położyć pacjenta i jak najszybciej skontaktować
się z wykwalifikowanymi służbami medycznymi
celem podania antytoksyny
STARAĆ SIĘ ZAPAMIĘTAĆ GODZINĘ UKĄSZENIA
Ukąszenie przez owady
Spośród owadów błonkoskrzydłych (rząd
Hymenoptera) największe znaczenie pod względem
reakcji alergicznych po użądleniu mają owady z
podrzędu żądłówek (Aculeata) - osowate (osy,
szerszenie, klecanki), pszczołowate (pszczoły miodne
i trzmiele) oraz mrówkowate. W środkowej i
północnej Europie najczęstsze są użądlenia os
(głównie gatunków z rodzaju Vespula) i pszczoły
miodnej, rzadziej szerszeni i trzmieli. Reakcje
alergiczne spowodowane użądleniami owadów
innych niż błonkoskrzydłe zdarzają się sporadycznie,
a standaryzowane wyciągi alergenowe do stosowania
w diagnostyce i leczeniu uczulenia na jad tych
owadów nie są dostępne.
Reakcje poużądleniowe
Charakterystyka kliniczna reakcji
poużądleniowych
Użądlenie przez owada może wywołać:
prawidłową reakcję miejscową na użądlenie
dużą reakcję miejscową
ogólnoustrojową reakcję anafilaktyczną
ogólnoustrojową reakcję toksyczną
reakcję nietypową (np. zapalenie naczyń,
uszkodzenie nerek, gorączkę, małopłytkowość
i in.).
Ukąszenie przez owady
W dwóch przypadkach ukąszenie przez owada jest
szczególnie niebezpieczne: jeżeli pszczoła albo osa
zaatakowała okolicę ust, gardła czy języka
(powstający obrzęk może być przyczyną
zablokowania drożności dróg oddechowych) lub
jeśli osoba użądlona jest uczulona na jad owada.
Obie sytuacje mogą zagrażać życiu i wymagają jak
najszybszej pomocy lekarskiej.
Jeśli żądło pozostało w ranie, trzeba je usunąć (ale
nie wyciskać!), następnie umyć ukąszone miejsce,
zdezynfekować i przyłożyć okład z lodu.
Gdy poszkodowany skarży się na silny ból,
podajemy leki przeciwbólowe.
Ukąszenie przez owady
c.d.
W wypadku wystąpienia reakcji uczuleniowej
(świąd, pokrzywka, duszność, zaburzenia
oddychania), jeśli to możliwe, należy jak
najszybciej podać leki przeciwuczuleniowe
(alergicy zwykle się z nimi nie rozstają).
Jeżeli ranny traci przytomność, należy ułożyć go w
pozycji bezpiecznej na boku i kontrolować funkcje
życiowe; jeśli to konieczne, rozpocząć sztuczne
oddychanie i masaż serca.
W przypadku gdy nastąpiło ukąszenie przez wiele
owadów, może dojść do reakcji toksycznej (objawy
jak przy zatruciach, tzn. wymioty, biegunka,
nudności, utrata przytomności), należy jak
najszybciej skontaktować się z lekarzem.
Ukąszenie przez owady
c.d.
Anafilaksja – stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Jest to reakcja antygen – przeciwciało z
uwalnianiem histaminy.
Uczulenie na jad owadów jest zjawiskiem coraz
częstszym i u osób uczulonych powoduje wstrząs i
zejście śmiertelne.
Objawy występują po kilku minutach do kilku godzin
po ekspozycji na jad owada. Im cięższa reakcja, tym
szybciej pojawiają się objawy. Do objawów lżejszych
należą zaczerwienienie twarzy, rumieniowata
wysypka, pokrzywka, bolesne kurcze brzucha i
biegunka. Ciężkimi objawami są obrzęk naczyniowy,
obrzęk krtani, skurcz oskrzeli i spadek ciśnienia
tętniczego.
Ukąszenie przez owady
c.d.
Obecnie w sprzedaży pojawiły się ampułkostrzykawki z
Adrenaliną. Wstrzyknięcie dawki Adrenaliny stanowi w
przypadku wstrząsu anafilaktycznego jedyne
postępowanie ratunkowe.
Dawka : adrenalina (1 mg/ml) i.m. (dorośli 0,3-0,5 mg,
dzieci 0,01 ml/kg; dawkę można powtórzyć po 5-15 min)
Adrenalina przygotowana do natychmiastowego
samodzielnego wstrzyknięcia (w Polsce dostępne są
ampułkostrzykawki Anapen [0,15 lub 0,3 mg adrenaliny]
i Fastjekt [0,3 mg adrenaliny]
W przypadku wystąpienia wstrząsu należy natychmiast
wezwać pomoc i prowadzić resuscytację według
ogólnych wytycznych.
Hipotermia
Oziębienie - objawy ogólne działania
niskich temperatur – zwężenie naczyń
krwionośnych skóry (zmniejsza
oddawanie ciepła nawet o 70%),
zwolnienie tętna, głębsze oddechy,
wzmożona przemiana materii,
zwiększona wymiana gazowa – gdy
dłuższe działanie niskich temperatur –
hipotermia, obniżenie temperatury
ciała, anemizacja skóry, zmniejszenie
odporności ogólnej.
Fazy wyziębienia
Rozróżnia się trzy fazy wyziębienia i wychłodzenia:
faza obronna, kiedy organizm sam się regeneruje - w tej
fazie wskutek wyziębienia temperatura ciała spada do 36 -
34⁰C, skóra staje się blada i zimna. Charakterystycznym
objawem są silne dreszcze, występuje "gęsia skórka",
wargi są sine, tętno i oddech przyśpieszone,
faza wyczerpania i utraty przytomności - hipotermia -
W tej fazie wskutek wychłodzenia temperatura ciała spada
do 34 - 27⁰C, ustaje drżenie z zimna, pojawia się kurczowe
drętwienie mięśni. Oddech osoby wyczerpanej z zimna
staje się wolniejszy i bardziej powierzchowny, występują
przerwy w oddychaniu. Pojawiają się poważne zaburzenia
krążenia - arytmia, zwalnia się tętno. Zanika odczuwanie
niskiej temperatury, następuje apatia, poszkodowany
zapada w sen. Kiedy temperatura ciała spada poniżej 30⁰C
następuje utrata przytomności i całe ciało staje się zimne,
Fazy wyziębienia c.d.
faza letargu - przy dłuższym wychłodzeniu
i utrzymywaniu się temperatury ciała
poniżej 30⁰C - ustają czynności życiowe.
Wówczas wywołane zimnem kurczowe
zdrętwienie mięśni – zastępuje tzw. wiotkie
porażenie mięśni. Objawem tej fazy jest
brak przytomności, sztywne źrenice, brak
oddychania, niewyczuwalne tętno. Jeśli
najpóźniej w tym okresie nie przystąpi się
do reanimacji, następuje zgon.
Hipotermia -
postępowanie
W przypadku utraty przytomności i
zatrzymania oddychania i krążenia –
resuscytacja, nieprzerwanie do momentu
przekazania do szpitala
Przy zachowanej świadomości – unikać
ruchów czynnych i biernych i utrzymywać
ciało w pozycji horyzontalnej (ryzyko
nagłej śmierci po wyratowaniu!) – ułożyć
na płasko, unikać pozycji z niższym
układaniem górnej połowy ciała
Hipotermia – postępowanie
c.d.
Zwalczać dalsze wyziębianie za pomocą
koców i folii, przenieś chorego do
pomieszczenia chroniącego przed wiatrem
i z podwyższoną temperaturą pokojową
Rozebrać z mokrych ubrań (u
nieprzytomnych z zachowanym krążeniem
nie zmieniać ubrań, ani nie dostarczać
ciepła z zewnątrz – after drop)
Ciepłe i słodkie napoje podawać tylko w
ciepłym pomieszczeniu i zaprzestaniu
ekspozycji na zimno
Hipotermia – postępowanie c.d.
Stałe monitorowanie parametrów życiowych i
świadomości
Ogrzewać powoli poprzez wykorzystywanie
ciepła własnego ciała pacjenta – ułożyć ze
zgiętymi kolanami, oddychanie przez
wełniany szal (nie nacierać, ostrożnie
przekładać, nie ogrzewać całej powierzchni
ciała)
Tlenoterapia 4-6 l/min ogrzanym i
nawilżonym tlenem
Ostrożna płynoterapia z wykorzystaniem
ogrzewaczy płynów infuzyjnych
Hipotermia - uwagi
Resuscytacja – pamiętać, że serce w
hipotermii słabo poddaje się uciskowi;
nie ma więc znaczenia prawidłowa
częstotliwość masażu serca (może być
niższa)
Nie jest wskazane podawanie leków
antyarytmicznych
Defibrylacja w hipotermii jest
zazwyczaj nieskuteczna
Hipotermia - uwagi
W przypadku nagłego wymieszania się zimnej
krwi z powłok z ciepłą krwią z wewnątrz ciała
(after drop) może dojść do nagłego migotania
komór (nagła śmierć po wyratowaniu)
W przypadku ogólnego wychłodzenia
resuscytację należy kontynuować do
momentu przywrócenia prawidłowej
temperatury ciała
Najskuteczniejszą metodą leczenia hipotermii
jest zastosowanie krążenia pozaustrojowego,
hemodializa lub dializa otrzewnowa
Hipertermia
Udar cieplny (to najcięższe zaburzenie
regulacji cieplnej wywołane dostarczeniem
zbyt dużych ilości ciepła (przegrzane
pomieszczenia, udar słoneczny, ekspozycja
na promienie słoneczne), ciężkim wysiłkiem
fizycznym i obniżoną zdolnością oddawania
ciepła spowodowaną niewydolnością sekrecji
potu (duża wilgotność otoczenia, wilgotne i
ciepłe warunki atmosferyczne, ubranie
nieprzepuszczające powietrza). Spożywanie
alkoholu zwiększa prawdopodobieństwo
wystąpienia i pogorszenia obrazu klinicznego.
Hipertermia - okresy
Okres czerwony – rozszerzenie naczyń
obwodowych i skurcz naczyń centralnych z
zahamowaniem ośrodków termoregulacji.
Następstwem jest wystąpienie dysregulacji,
niewydolności sekrecji potu, co skutkuje
hipertermią do 42⁰C
Okres szary – uogólniony rozkurcz naczyń,
nieodwracalne uszkodzenie OUN,
zagęszczenie krwi, wystąpienie hemolizy,
rabdomioliza, hipernatremia i hipocalcemia
(szczególnie narażone są dzieci, osoby
starsze i osoby ciężko pracujące fizycznie)
Hipertermia - objawy
Bóle i zawroty głowy, omdlenie
Nudności, bóle brzucha, wymioty
Uczucie zmęczenia, rozdrażnienie, stany
splątania, napady drgawek pochodzenia
ośrodkowego
Zaburzenia świadomości do utraty przytomności
Gorąca, sucha skóra, zaczerwienie skóry (okres
czerwony), bladoszara skóra (okres szary)
Tachykardia, hipotonia, tachypnoe
Temperatura ciała 41-42⁰C
Obrzęk z przegrzania, przede wszystkim kończyn
dolnych
Hipertermia -
postępowanie
Uspokoić chorego, rozpiąć ubranie
Ułożenie w pozycji poziomej, w cieniu lub
chłodnym pomieszczeniu; gdy stabilny układ
krążenia – z uniesioną głową
Ochładzać poprzez sztuczne wprawianie
powietrza w ruch, używanie kostek lodu,
zimnych, wilgotnych okładów, polewanie wodą
Monitorowanie parametrów życiowych
Duży dostęp żylny
Płyny infuzyjne
Tlenoterapia
Zwalczanie objawów wstrząsu
Porażenie słoneczne
Porażenie słoneczne
Przy tym porażeniu następuje podrażnienie opon mózgowych i
mózgu przez bezpośrednie działanie promieni nadfioletowych.
Porażenie słoneczne może wystąpić równocześnie z udarem
cieplnym i wówczas objawy obu tych schorzeń nawarstwiają się.
Przyczyna porażenia słonecznego: brak nakrycia głowy.
Objawy:
pąsowa i gorąca skóra twarzy będąca w jaskrawym kontraście z
zimną i bladą skórą na ciele,
chory zachowuje się niespokojnie i wykazuje cechy zaburzenia
orientacji,
skarży się na ból głowy,
sztywny kark i mdłości mogą powodować wymioty,
zaburzenia świadomości mogące przejąć w utratę przytomności,
u małych dzieci już samo wystąpienie wysokiej gorączki skłania
do rozpoznania porażenia słonecznego.
Porażenie słoneczne –
czynności ratujące
Czynności ratujące:
przeprowadzić porażonego ze słońca w cień i
porozpinać ubranie,
gdy pacjent jest przytomny, układa się go z
uniesioną głową i tułowiem,
za pomocą mokrych, często zmienianych, okładów
staramy się ochłodzić głowę, również wachlowanie,
gdy pacjent jest nieprzytomny najpierw badamy
czynność oddechową i w zależności od wyniku
układamy chorego na boku lub podejmujemy
sztuczne oddychanie.
Odmrożenie
Odmrożenie (łac. congelatio) – uszkodzenie skóry,
powstające w wyniku działania na nią niskiej
temperatury. Ciężkość i rozległość uszkodzenia
skóry zależą od temperatury otoczenia oraz czasu,
w jakim skóra była poddana działaniu niskiej
temperatury. Wiatr i duża wilgotność powietrza
nasilają skutki działania mrozu. Zmiany w
naczyniach krwionośnych, spowodowane spożyciem
dużej ilości alkoholu, powodują u poszkodowanych
ciężkie odmrożenia, często przyczyniając się do
nadmiernego wychłodzenia ciała i – w wyniku tego –
śmierci. Miejsca szczególnie narażone na
odmrożenie to: nos, uszy, policzki oraz palce rąk i
stóp.
Odmrożenie - stopnie
I stopień - charakteryzuje się przejściowymi
zaburzeniami w krążeniu krwi w skórze, bólem,
często silnym, bladością lub sino-czerwonym
zabarwieniem skóry, obrzękiem, pieczeniem i
świądem skóry,
II stopień odmrożenia to pojawiające się na
skórze pęcherze z płynem surowiczym,
III stopień – martwica powierzchowna skóry,
IV stopień – martwica głęboka, której ulegają np.
palce, uszy lub nos. W takim przypadku może
dojść do samoistnej amputacji odmrożonej części
ciała.
Odmrożenia –
postępowanie
przedszpitalne
Zapobiegać ponownej ekspozycji na zimno,
umieścić chorego w ciepłym pomieszczeniu
Od stopnia II ułożyć ciało w pozycji poziomej,
unikać wykonywania ruchów czynnych
Wolno ogrzewać odmrożoną kończynę
własnym ciepłem lub za pomocą kąpieli
wodnych w ciągu 30 minut do temperatury
35-40⁰C (nie należy tego robić przy
towarzyszącym wychłodzeniu organizmu)
Odmrożenia –
postępowanie
przedszpitalne c.d.
Nie stosować miejscowego nacierania ze
względu na ryzyko wywołania urazów
mechanicznych
Stosować luźne, suche, sterylne opatrunki,
można użyć waty
Zwalczać towarzyszące wychłodzenie
organizmu poprzez podanie gorących,
słodkich napojów
Ewentualnie dostęp żylny i podanie leków
przeciwbólowych i uspokajających
Odmrożenie -
postępowanie
Gdy to możliwe - sprowadza się do szybkiego
transportu chorego do szpitala, z uniesioną
uszkodzoną kończyną, owiniętą w suche
ubranie, zabezpieczoną przed urazami i
dalszym wychładzaniem.
Niezwykle istotne jest unikanie ponownego
ochłodzenia, gdy udało się już pacjenta
ogrzać. Ponowne ochłodzenie prowadzi
bowiem do poważniejszego uszkodzenia
tkanek. Jeśli np. osoba z odmrożoną stopą
musi iść po śniegu, powinna zrobić to zanim
kończyna zostanie ogrzana.
Oparzenie
Oparzenie – termiczne uszkodzenie powłok
ciała z następstwami dotyczącymi całego
organizmu. Rozmiar uszkodzeń zależy od
rodzaju źródła ciepła (promieniowanie,
odczynniki chemiczne, gorące przedmioty,
płomienie, łuki elektryczne, płyny, roztopiony
metal, para), wysokości temperatury i czasu
działania energii cieplnej.
W przypadku inhalacji gorących gazów
dochodzi do uszkodzenia dróg oddechowych
(uraz inhalacyjny) oraz jednocześnie do
oddziaływania toksycznego.
Choroba oparzeniowa
Okres wstrząsowy – do 2-3 dni – miejscowe
uszkodzenie komórek i naczyń włosowatych
doprowadza w sposób bezpośredni lub wskutek
działania mediatorów, wysięku i zaburzeń
przepuszczalności naczyń do hipowolemii i utraty
białek i elektrolitów. Powoduje to spadek ciśnienia
koloidoosmotycznego i obrzęku. Powstają
zaburzenia mikrokrążenia prowadzące do hipoksji
tkankowej i kwasicy metabolicznej. Obniża się
objętość krwi krążącej, spada rzut serca – ciężki
wstrząs
Okres resorpcji – 3-4 dni – resorpcja obrzęków (trwa
2-3 tygodnie), związana jest z ryzykiem powstania
niewydolności nerek i zakażeń
Rana oparzeniowa
Rana oparzeniowa jest szczególnego rodzaju raną-w
zależności od:
rozległości
głębokości (stopnia oparzenia)
umiejscowienia (skóra twarzy, tułowia, drogi
oddechowe)
i czynnika sprawczego (gorąca woda, substancje
chemiczne)
U pacjenta można stwierdzić:
dolegliwości bólowe
zakażenie
zaburzenia oddychania
wstrząs hipowolemiczny
Stopnie oparzeń
Oparzenia ze względu na głębokość dzielimy na 4 stopnie.
I° - uszkodzenie naskórka
II°- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu skóry
właściwej.
›
IIA - najczęściej występujące np. po oblaniu gorącą wodą,
objawy to pęcherze skórne z płynem, żywo bolesne, miękkie;
gojenie przez naskórkowanie ok. 3 tygodnie.
›
IIB - oparzenie obejmuje warstwę wewnętrzną skóry właściwej,
występuje żółtawe zabarwienie bez pęcherzy, przeświecają
skoagulowane naczynia; gojenie > 3 tygodni, mogą powstać
przerosty, blizny.
III°- uszkodzenie dotyczy co najmniej całej grubości
skóry, zasięg w głąb może być bardzo różny
IV° - uszkodzenia głębszych narządów, mięśni, kości
Bardzo często oparzeniom towarzyszy uszkodzenie dróg
oddechowych i zaburzenia oddychania.
Oparzenie I⁰
Oparzenie II⁰
Oparzenie II⁰
Oparzenie III⁰
Obliczanie powierzchni
oparzenia
Reguła dziewiątek Wallace'a
Reguła ta służy do orientacyjnego określenia
poparzonej powierzchni ciała. Pozwala przy
uwzględnieniu głębokości oparzeń ustalić
ciężkość urazu. Powierzchnia głowy, każdej z
kończyn górnych stanowi 9% powierzchni ciała.
Powierzchnia przednia tułowia to 18% (9%
powierzchnia brzucha oraz 9% powierzchnia
klatki piersiowej). Powierzchnia tylna tułowia
stanowi również 18% powierzchni ciała.
Powierzchnia każdej kończyny dolnej to
odpowiednio 18%. Powierzchnia krocza 1%.
Oparzenia – reguła
dziewiątek
Ocena ciężkości oparzeń
Głębokoś
ć
oparzenia
Lekkie
Średnio
ciężkie
Ciężkie
I i II
stopień
<15%
15-30%
>30%
III stopień
<5%
5-15%
>15%
Objawy oparzenia
Stopień nasilenia objawów zależy od rozległości oraz
głębokości oparzenia. W zależności od tego
wyróżniamy rożne stopnie objawów oparzenia:
I° - żywo-bolesne zaczerwienienie, po 3-6 dniach
dochodzi do złuszczenia uszkodzonego naskórka.
II°- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu
skóry właściwej.
›
IIA - pęcherze skórne z płynem, żywo bolesne, miękkie;
gojenie przez naskórkowanie ok. 3 tygodnie.
›
IIB - żółtawe zabarwienie bez pęcherzy, przeświecają
skoagulowane naczynia; gojenie > 3 tygodni, mogą
powstać przerosty, blizny.
Objawy oparzenia c.d.
III°- oparzenie jest niebolesne (im głębsze
oparzenie tym mniej bolesne, gdyż uszkodzenie
dotyczy również włókien nerwowych
przewodzących ból) najczęściej bez pęcherzy,
skóra jest biaława lub występuje czarny strup;
konieczne jest leczenie szpitalne - przeszczep
skórny wykonywany najczęściej do 10 doby.
IV° - ciężkość oparzenia zależy od rozległości i
głębokości obrażeń, ważne są także wiek (dzieci <
2 roku życia i osoby starsze gorzej rokują),
lokalizacja i dodatkowo występujące urazy np.
klatki piersiowej, głowy, które pogarszają
rokowanie.
Oparzenia- pierwsza pomoc na miejscu
wypadku
odizolowanie chorego od czynnika parzącego
zgasić na nim tlące ubranie – nie używać w tym celu
płynu z gaśnic- istnieje ryzyko zatrucia, lecz wody;
znane są przypadki zatrucia czterochlorkiem węgla u
chorych na których gaszono ubranie za pomocą
gaśnic; użycie wody jest bezpieczne i celowe, gdyż
początkowe oziębienie może mieć znaczenie
przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwwstrząsowe,
może hamować proces przegrzewania tkanek i tym
samym zapobiegać pogłębianiu uszkodzenia w okresie
kilkunastu minut od oparzenia
zapewnić bezpieczeństwo i spokój- ranny musi być
odizolowany od gwaru, hałasu i innych negatywnych
bodźców
Oparzenia- pierwsza
pomoc na miejscu
wypadku c.d.
zabezpieczyć powierzchnie oparzone przed zakażeniem za
pomocą jałowych opatrunków – nie pokrywać oparzenia żadnymi
substancjami, lekami, barwnikami, tłuszczem
zwalczanie bólu- ból bezpośrednio po urazie termicznym może
być bardzo silny; jest czynnikiem wstrząsorodnym i należy go
zwalczać
transport do najbliższego szpitala
jeśli transport jest opóźniony należy rozpocząć przetaczanie
płynu fizjologicznego
w przypadku oparzeń rąk należy zdjąć pierścionki i obrączki-
grozi ostrym niedokrwieniem z powodu obrzęku i martwica palca
w razie konieczności zastosować: tlenoterapię, założyć wkłucie
dożylne, w obrzęku krtani- intubacja i w razie konieczności
oddech wspomagany
Porażenie prądem
Różnorodne oddziaływania prądu na organizm
polegają z jednej strony na bezpośrednim działaniu
elektryczności na wrażliwe tkanki, a z drugiej na
przekształceniu energii elektrycznej na energię
cieplną wywołanym oporem, jaki stanowi ciało dla
przepływającego prądu.
Porażenie prądem powoduje skurcze mięśni, które
mogą doprowadzić nawet do bezdechu lub do
oderwania przyczepów ścięgien i złamań kości. Prąd
stały działając na mózg wywołuje elektronarkozę.
Prąd zmienny działając na mózg powoduje drgawki
podobne do epileptycznych. Działanie prądu o
natężeniu powyżej 25 miliamperów na serce
powoduje ustanie jego pracy.
Porażenie prądem -
objawy
Są zależne od dotkniętych narządów oraz
fizycznych cech prądu
Ogólne: błyski przed oczami, brak czucia,
niepokój, nerwowość, napady lęku, bóle mięśni
Skórne: niedokrwienie, skoagulowane, białe rany,
małe okrągłe uszkodzenia, aż do obrażeń
obejmujących dużą powierzchnię, z destrukcją
tkanki podskórnej (droga przepływu prądu
zwłaszcza w przypadku niskiego napięcia),
rozległe oparzenia, także oparzenia wywołane
wrzeniem płynów ustrojowych, zwęglenia często
w połączeniu z działaniem płomienia w
następstwie zapalenia się ubrania (zazwyczaj
gdy wysokie napięcie)
Porażenie prądem – objawy c.d.
Mięśniowe – skurcze, niemożność uwolnienia się
samemu od źródła prądu, niekiedy zwichnięcia w
stawach, rozerwanie mięśni lub zerwanie przyczepów
mięśniowych, uwolnienie mioglobiny
Z OUN – zaburzenia świadomości do utraty
przytomności, zawroty głowy, porażenia, ośrodkowe
napady drgawek, czasem pierwotne porażenie
oddychania
Kardiologiczne – wzrost częstości pracy serca,
kołatanie, dolegliwości stenokardialne, objawy zawału,
arytmie do migotania komór, zatrzymanie akcji serca
Z układu krążenia – początkowo wzrost RR, wstrząs
Nerkowe – niewydolność nerek w następstwie
wstrząsu i uwolnienia mioglobiny
Porażenie prądem –
pomoc przedszpitalna
Pierwszą czynnością jest natychmiastowe wyłączenie prądu
i jak najszybsze przystąpienie do ratowania, ponieważ w
pierwszej minucie istnieje 98% szansy na to że człowiek
zostanie uratowany, gdy już po 8 minutach szansa ta
maleje do 5%. Następnie jeżeli jest możliwość, trzeba
usunąć porażonego spod działania prądu, zabezpieczając go
równocześnie przed ewentualnym upadkiem, cały czas
pamiętając o tym, że ratujący musi być dobrze odizolowany
w takim samym stopniu od ziemi co od porażonego. Należy
zachować szczególną ostrożność przy dotykaniu gołych
części przyrządów, oraz ciała porażonego. Jeśli porażony
stracił przytomność natychmiast powinno zastosować się
sztuczne oddychanie. Ważne jest też to, aby nie wlewać mu
nic do ust , lecz okryć go ciepło i skierować go do szpitala.
Porażenie prądem - postępowanie
Wyłączyć prąd
Przerwać kontakt osoby poszkodowanej ze
źródłem prądu, wynieść ze strefy zagrożenia;
przy niskim napięciu prądu – odsunąć przewody
przedmiotem nieprzewodzącym; zabezpieczyć
ratownika poprzez izolację od ziemi (deska,
gumowa mata); przy wysokim napięciu akcja
ratownicza winna być prowadzona wyłącznie
przez specjalistyczne służby!
Monitorować parametry życiowe – ewentualnie
resuscytować
W ramach pierwszej pomocy – polewać zimną
wodą miejsca oparzeń
Porażenie prądem – postępowanie
Sterylne okrycie miejsc oparzonych
Unieruchomienie złamań
W razie potrzeby wentylacja mechaniczna
Co najmniej dwa dostępy żylne
Wlew roztworów elektrolitowych
Uspokojenie chorego
Leczenie przeciwbólowe
W przypadku rozległych uszkodzeń mięśniowych
Furosemid
Profilaktyka zespołu zmiażdżenia – dwuwęglan
sodu
Leczenie zaburzeń rytmu serca
Rażenie piorunem
Uderzenie piorunem jest w 30% wypadkiem śmiertelnym.
Powoduje trwający od 0,1 do 1 milisekundy przepływ
prądu stałego o napięciu wynoszącym od 10 do 30
milionów woltów. Skala urazu zależy przede wszystkim
od czasu trwania narażenia.
Typy urazów:
Uderzenie bezpośrednie – piorun trafia ofiarę
Uderzenie w sąsiedztwie – tylko część energii prądu
dosięga ofiary
Uderzenie kontaktowe – dotykanie przedmiotu rażonego
Porażenie uziemieniowe – ofiara znajduje się obok
miejsca, gdzie wyładowanie dociera do ziemi
Oparzenie – płonąca odzież lub inne płonące przedmioty
Tępy uraz – ofiara rzucona na ziemię, wstrząśnięta
Rażenie piorunem c.d.
Obraz kliniczny:
Zatrzymanie krążenia w mechanizmie migotania komór
(asystolia jest zazwyczaj przejściowa)
Oparzenia – zwykle powierzchowne, chyba, że zapalenie się
odzieży; czasem uszkodzenia mięśni, zmiany skórne o kształcie
paproci (figury piorunowe – Lichtenberga)
Urazy oczu – mogą być przyczyną zaćmy lub uszkodzeń gałki
ocznej
Rozerwanie błony bębenkowej – w 50% przypadków
Złamania i zwichnięcia – rzadko
Objawy neurologiczne:
- przejściowe porażenie kończyn
- gdy uraz rdzenia – stałe niedowłady
- stan dezorientacji i niepamięć, czasem trwałe zmiany
osobowości
- śpiączka
Znamiona Lichtenberga
Rażenie piorunem - postępowanie
Pacjenta można dotykać bez obaw
Ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej (w
przypadku utraty przytomności) lub pozycji
przeciwwstrząsowej
Pokryć rany oparzeniowe sterylnym
opatrunkiem
Unieruchomić ewentualne złamania,
profilaktycznie użyć materac próżniowy
Podać tlen, ewentualnie zastosować wentylację
mechaniczną
Założyć co najmniej jeden pewny dostęp żylny
Rażenie piorunem –
postępowanie
Wlew roztworów elektrolitowych lub koloidowych
jak w oparzeniach
Uspokoić pacjenta
Podać leki przeciwbólowe
W przypadku znacznych uszkodzeń mięśniowych
Furosemid
W razie konieczności resuscytacja krążeniowo-
oddechowa
Stałe monitorowanie czynności życiowych
W razie potrzeby – leczenie zaburzeń rytmu serca
Konieczna jest przynajmniej 24-godzinna
hospitalizacja i monitorowanie, najlepiej w OIT.