METODA

CHARLESA BLISSA

CZYM JEST METODA BLISSA?



Metoda Blissa jest formą międzynarodowej
komunikacji, w której „słowa i pojęcia
reprezentowane przez umowne symbole
obrazowe, a nie abstrakcyjne znaki literowe,
które oddają wartości fonetyczne jednostek
językowych”. Metoda jest prostym i
logicznym systemem znaków, w skład,
którego wchodzą obrazy, symbole, idee i
pojęcia. Symbole przedstawiają konkretne
myśli i słowa, a zestawiane w różnych
kombinacjach dają nowe znaczenie.

TRZY RODZAJE SYMBOLI:



W metodzie Blissa wyróżnia się trzy rodzaje
symboli: piktograficzne (przedstawiają
konkretne przedmioty), ideograficzne
(wyrażają pojęcia) i arbitralne ( służą
wyrażaniu się w formie gramatycznej).



Warunkiem opanowania metody jest ścisła
zależność zachodząca między myśleniem a
tworzeniem, między przekazem a odbiorem
informacji. Metoda ta powstała z myślą o
osobach nie mogących posługiwać się mową.

W JAKIM WIEKU NALEŻY ROZPOCZĄĆ

NAUKĘ BLISSA



Wśród tzw. „blissowców” (użytkowników metody)
spotyka się także dzieci, które rozpoczęły naukę symboli
w wieku 10–15 lat. Okazuje się więc, że „nigdy nie jest za
późno”. Ponieważ jednak nie można z góry zakładać, że
dziecko nie nauczy się czytać i pisać (np. na maszynie),
niektórzy psychologowie dochodzą do wniosku, że
metoda Blissa nie będzie dziecku potrzebna. Na ogół
jednak dzieci niemówiące mają ogromne problemy z
opanowaniem czytania i pisania co wiąże się m.in. z
opóźnionym rozwojem pamięci fonologicznej (późno
dojrzewają do różnicowania dźwięków mowy), choć
mowę potoczną mogą rozumieć dobrze. Bliss może im
tylko pomóc w tym zakresie i dlatego też nie należy
odkładać tej nauki „na później” Jeśli więc dziecko
opanuje czytanie i pisanie, może okazać się zdolne do
użycia kilku sposobów porozumiewania się jednocześnie.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O

WPROWADZENIU METODY BLISSA



Gotowość do komunikacji:



stopień zainteresowania nawiązywaniem
kontaktów,



stopień frustracji dziecka na skutek
trudności komunikacyjnych (ich częstość i
sposoby przejawiania się),



poziom uspołecznienia (np. kogo dziecko
preferuje jako partnera do komunikacji;
trudności przystosowawcze).



Aktualne sposoby porozumiewania się:



ocena zachowań komunikacyjnych
(mimika, gestykulacja, odpowiedzi
niewerbalne — okrzyki, nieartykułowane
dźwięki, dźwięki zbliżone do dźwięków
mowy, słowa, zdania…),



umiejętność sygnalizowania „tak” – „nie”
(to warunek niezbędny do rozpoczęcia
nauki symboli Blissa).



Poziom rozwoju mowy czynnej i
prognozy (możliwości) jej rozwoju:



ocena ogólnej sprawności motorycznej
narządów mowy tj. emisji dźwięków
(fonacji), ruchomości aparatu
artykulacyjnego,



ocena oddychania,



ocena odruchów związanych z jedzeniem i
piciem,



intensywność ślinotoku,



ocena zmian w zakresie rozwoju mowy
(jakościowe i ilościowe np. zasób
słownictwa, konstrukcje zdaniowe…).



Poziom rozumienia języka i ocena
zdolności językowych dziecka.



Poziom funkcjonowania intelektualnego



(im wyższy poziom intelektualny, tym
szybsze i łatwiejsze przyswajanie nowych
symboli. Ocena ta warunkuje sposoby
wprowadzania nowych znaków oraz tempo i
zakres poznawanych symboli).



Poziom funkcjonowania wzrokowego
dziecka:



percepcja wzrokowa (czy rozróżnia kontrasty i
przestrzeń, kształty, oraz w jaki sposób je różnicuje:
ilościowo i jakościowo),



ostrość widzenia (percepcja światła, barw i
kształtów, jaka jest najmniejsza odległość pomiędzy
bodźcami wzrokowymi dobrze postrzeganymi przez
dziecko oraz jaki jest najmniejszy obrazek, którym
dziecko może się posłużyć),



figura i tło (ocena stopnia złożoności obrazka i
umiejętności znajdywania szczegółu, ale także
ocena największej liczby obrazków, czyli symboli,
spośród których dziecko wybierze jeden wskazany
przez nas),



ocena preferowanego przez dziecko materiału
wzrokowego (rysunki, zdjęcia, obrazki, litery,
symbole arbitralne).



Uwaga słuchowa:



ostrość słuchu,



reakcje na bodźce słuchowe, pamięć
słuchowa,



ocena wpływu słyszenia dziecka na
rozumienie mowy.



Sprawność psychoruchowa (stan zdrowia,
trwałość kalectwa itp. Warunkuje ona dobór
tablicy komunikacyjnej do aktualnych
możliwości i potrzeb dziecka).



Koncentracja uwagi i koordynacja
wzrokowo-ruchowa.



Poziom umiejętności czytania.



Dotychczasowe doświadczenia dziecka
w komunikacji (w domu, szkole):



z kim dziecko się kontaktuje i w jaki
sposób,



stopień i częstość występowania
niepowodzeń w komunikacji z punktu
widzenia dziecka, rodziców, nauczycieli,
innych osób,



przebyte terapie logopedyczne,



preferowane przez dziecko zabawy,
zabawki, zajęcia tematyczne,



postawy rodziców i innych osób wobec
dziecka i jego niemożności mówienia.



Osobowość (zainteresowania, temperament
itp.)



Środowisko (kto będzie uczył dziecko
symboliki, gdzie, kiedy i jak często, postawy
otoczenia wobec nowego sposobu
komunikowania się).

SYMBOLE BLISSA



Symbole Blissa to nazwa systemu
porozumiewania się, w którym słowa
przedstawione są w postaci rysunku. Te
rysunki (symbole) są graficzną ilustracją
znaczenia (treści, sensu) danego słowa.
Symbole umożliwiają nazwanie konkretnego
przedmiotu, ale również pojęcia
abstrakcyjnego, np.: uczucia. Można
wskazywać pojedyncze symbole lub też
budować z nich całe wypowiedzi zgodnie ze
składnią języka ojczystego.



Specyfika i wyjątkowość systemu polega na
możliwości budowania pełnych zdań,
prowadzenia rozmowy, wyrażania opinii i
ocen, opisywania zdarzeń i przeżyć, a
poprzez to rozwijania w pełni własnej
osobowości. Prostota symboli (mimo, iż
niektóre symbole wydają się dość
abstrakcyjne) i logiczna rozbudowa systemu
pozwalają na szybkie uczenie się tej metody.



System Blissa jest elastyczny. Rozpoczynając
od ograniczonej liczby symboli użytkownik
Blissa może dzięki różnym strategiom
poszerzać swoje słownictwo, rozwijać język
według własnych możliwości intelektualnych
i środowiskowych. Wszystkie osoby znające
język ojczysty użytkownika symboli (jednakże
potrafiące czytać lub znające budowę
symboli) mogą się z nim porozumiewać i
rozmawiać na dowolny temat, ponieważ nad
symbolami napisane jest ich znaczenie.



Każde dziecko jest inne, ma właściwą tylko
jemu, indywidualną drogę rozwoju. Dlatego
też trudno jest określić ile symboli i w jakim
czasie opanuje dana osoba. Wiele czynników
ma wpływ na powodzenie i nie należy
mierzyć sukcesu liczbą wyuczonych symboli.
Największą radość przynosi okazana przez
dziecko chęć przekazywania myśli, a tym
samym spontaniczna potrzeba rozmowy,
która została wyzwolona dzięki możliwości i
umiejętności posługiwania się symbolami
Blissa.

JAK POROZUMIEWAĆ SIĘ PRZY UŻYCIU

SYMBOLI BLISSA



Najbardziej rozpowszechnioną pomocą do
komunikacji jest indywidualna dla każdego
użytkownika tablica Blissa. Konstrukcja takiej
pomocy, jej wielkość, ilości umieszczonych
symboli i sposób ich uporządkowania zależą
od potrzeb i umiejętności osoby, która
posługuje się tablicą. Nad każdym symbolem
umieszcza się napis, tak by rozmówca, który
nie zna symboli mógł przeczytać ich
znaczenie. Użytkownik może dzięki dobrej
percepcji wzrokowej opanować umiejętność
odczytywania lub/i różnicowania znaków
graficznych symboli.



Oczywiście więcej znaków przyswoi sobie dziecko z
lekkim upośledzeniem umysłowym, niż dziecko z
umiarkowanym stopniem niedorozwoju (te dzieci
preferują raczej znaki piktograficzne). System Blissa
wymaga od dziecka umiejętności oderwania się od
konkretu, gdyż symbol złożony jest z kilku elementów i
jest w pewnym sensie abstrakcją.
Dzieci mogą wskazywać symbole palcem, wskaźnikiem
umieszczonym na głowie lub oczami, gdyż użytkownicy
tego sposobu porozumiewania się, są zazwyczaj w
znacznym stopniu niepełnosprawni ruchowo. Ze względu
na brak dostatecznej kontroli ruchów, wskazywanie
symboli ręką jest trudne lub całkowicie niemożliwe.
Umiejętność posługiwania się tablicą lub inną pomocą do
komunikacji wymaga wielu ćwiczeń od osoby
niemówiącej i cierpliwości ze strony słuchacza. Niemniej
jednak możliwość rozmowy w różnych sytuacjach i
okolicznościach oraz szansa nawiązania kontaktu z
drugim człowiekiem stanowi wystarczającą motywację
dla podjęcia trudu nawiązania przez obie strony dialogu.

PRZYKŁADOWE SYMBOLE BLISSA