ZABURZENIA AFEKTYWNE

I DEPRESJE

kryteria diagnostyczne, podział, obraz kliniczny,

przebieg, rokowanie

UM
WWL -8/II

Kryteria diagnostyczne

- Epizod depresyjny

Łagodny

Umiarkowa

ny

Ciężki

Bez objawów z
objawami
psychot. psychot.

Objawy

główne

co najmniej

2

co najmniej

2

wszystkie 3

Objawy

dodatkowe

co najmniej

2

3 - 4

co najmniej 4

Nasilenie

bez ciężkich

objawów

część objawów

może osiągać

znaczne

nasilenie

znaczne nasilenie części

lub wszystkich objawów

Czas

trwania

epizodu

co najmniej

2 tyg.

co najmniej

2 tyg.

przy szczególnie dużym

nasileniu rozpoznanie można

postawić przed upływem 2

tyg.

Funkcjonow.

społeczne

utrudnia, lecz

nie zatrzyma

całk.

codziennego

funkcjonowania

wyraźnie

trudn. z

wykonywaniem

codziennych

obowiązków

uniemożliwia codzienne

wykonywanie

obowiązków, prócz

drobnych czynności

Objawy

psychotyczn

e

----

----

urojenia
---- omamy lub
osłupienie
depr

OBJAWY GŁÓWNE:

OBJAWY DODATKOWE:

Kryteria diagnostyczne

HIPOMANIA

A.

Nastrój podwyższony lub drażliwy w
stopniu zdecydowanie nieprawidłowym
dla danej osoby utrzymujący się co
najmniej przez 4 kolejne dni.

B.

Występują co najmniej 3 z n/w
objawów prowadzące do zaburzenia
funkcjonowania:

1. Wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny
2. Wzmożona rozmowność
3. Trudności z koncentracją uwagi
4. Zmniejszona potrzeba snu
5. Zwiększone libido
6. Lekkomyślne i mało przewidywalne
zachowanie
(nieprzemyślane wydatki)
7. Wzmożona łatwość kontaktów
interpersonalnych,
brak dystansu.

Wykluczanie przyczyn zw. ze
stosowaniem substancji
psychoaktywnych, czy zaburzeń
organicznych

MANIA

A.

Dominacja wzmożonego nastroju,

wyraźnie nieprawidłowego dla danej

osoby. Zmiana nastroju jest wyraźna i

utrzymuje się co najmniej przez 7 dni.

B.

Występują co najmniej 3 z n/w objawów

prowadzące do zaburzenia

funkcjonowania:

1. Wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny

2. Wzmożona rozmowność (potrzeba mówienia)

3. Gonitwa myśli

4. Utrata normalnych zachowań społecznych,

prowa-

dząca do zachowań niedostosowanych

społecznie.

5. Zmniejszona potrzeba snu

6. Wzmożona samoocena lub poczucie

wyższości

7. Stałe zmiany aktywności bądź planów

8. Zachowania lekkomyślne, ryzykowne

9. Nadmiernie wzmożone libido,

niekontrolowane

zachowania seksualne.

Mania z obj. psychotycznymi:

zawyżona są-moocena, idee

wielkościowe przechodzące w urojenia

wielkościowe, podejrzliwość  w uro-jenia

prześladowcze, gonitwa myśli, słowotok,

podniecenie i aktywność.

Spektrum zaburzeń afektywnych wg

koncepcji Akiskala. Obejmuje 7 grup

zaburzeń:

Spektrum zaburzeń afektywnych wg

koncepcji Akiskala c.d.:

Spektrum zaburzeń afektywnych wg

koncepcji Akiskala c.d.:

Bipolar

Obowiązujące systemy klasyfikacyjne tylko w małym stopniu uwzględniają
przedstawiona koncepcję

Podział

Stany depresyjne występujące w przebiegu zaburzeń

afektywnych są często nazywane w psychiatrii
europejskiej „depresjami endogennymi”. Z kolei
psychiatrzy amerykańscy używają określenia „duża
depresja” [major depression].

Zespoły depresyjne typu endogennego mogą

przybierać obraz typowy [zaburzenia podstawowego
nastroju, anhedonia, zobojętnienie, brak satysfakcji,
spadek aktywności i.t.p.].

Może się jednak zdarzyć, że zespoły depresyjne

przybierają obraz atypowy – w którym jedynie występują
pewne elementy depresji przy braku wyraźniejszych
zaburzeń nastroju [depresja poronna, subdepresja].

Depresja typowa endogenna – obraz

kliniczny

Obniżenie nastroju

o

b

ja

w

y

w

tó

rn

e

Depresja atypowa – poronna

(subdepresja)



Poszczególne objawy i cechy wykazują małe nasilenie,
niektóre nie wystepują, a na pierwszy plan wysuwają się 1-2
objawy, które dominują.



Obraz kliniczny depresji poronnych nie spełnia wymogów
zawartych w kryteriach diagnostycznych depresji wg ICD-10
i DSM-IV



W obrazie klinicznym depresji poronnej:

- nie jest zauważalne przez p-ta, ani nie ujawnia bad.
psychiatryczne [obniżenie nastroju (smutek, zobojętnienie,
przygnębienie)];
- mogą występować natomiast jako objawy zespołu np..
[zaburzenia snu, bóle głowy, natręctwa].

Depresja maskowana – obraz

kliniczny



Stanowią szczególną postać depresji poronnych, a chorzy
zanim trafią do psychiatry korzystają z pomocy lekarzy
innych specjalności uzyskując pomoc objawową, często
nieskuteczną.



Prawdopodobnie najczęstszą maską depresji są: zaburzenia
snu



Do częstych masek depresji należą zespoły w których gł.
objawem jest przewlekle utrzymujący się lęk.



W obrazie klinicznym depresji maskowanych też mogą
dominować zaburzenia wegetatywne (zaburzenia
psychofizjologiczne i psychosomatyczne gł. dot. ukł.
krążenia lub przewodu pokarmowego).
Mogą też występować różnorodne z. bólowe (bóle głowy,
bóle kręgosłupa).

Zaburzenia afektywne

dwubiegunowe

Obejmują grupę nawracających zaburzeń afektywnych, w

których przebiegu występują przeciwstawne zaburzenia

nastroju i aktywności:

zespoły depresyjne i stany maniakalne [z.a.d. typ

I]

lub

zespoły depresyjne i stany hipomanii [z.a.d. typ

II].

Wymienione stany chorobowe u większości chorych są

oddzielone ok.. remisji, jednak u części osób pojawiają się

bezpośrednio po sobie.
Akiskal – wyodrębnia tzw. spektrum z.a.d.

Obecny stan wiedzy medycznej nie pozwala na

rozstrzygnięcie czy postacie kliniczne o których mówi

Akiskal są szczególnymi formami przebiegu jednego

schorzenia, czy też są odrębnymi schorzeniami.
Ocenia się, że rozpowszechnienie z.a.d. wynosi 0,4 – 1,5%
Wg Akiskala rozpowszechnienie z.a.d. sięgać ma 5%.

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

- obraz kliniczny

Pierwszy epizod może wystąpić w każdym wieku,

najczęściej pomiędzy 20-30 r.ż.
Obraz kliniczny manii jest w dużym stopniu
przeciwwskazaniem depresji, do gr. objawów
podstawowych zalicza się:



zaburzenia podstawowego nastroju i emocji [zadowolenie,
uczucie radości, szczęścia, beztroska, skłonność do żartów,
dysforia].



zaburzenia napędu psychoruchowego [wzmożony napęd,
przyspieszony tok myślenia, zaburzone kojarzenie, wzmożona
aktywność ruchowa]



zaburzenia rytmów biologicznych wielu procesów
fizjologicznych [zaburzenia rytmu snu i czuwania, objawy
psychopatologiczne wyraźnie nasilone rano i wieczorem].

Zaburzenia afektywne

dwubiegunowe

- obraz kliniczny c.d.

Objawy dodatkowe:



podwyższona, bezkrytyczna ocena własnych możliwości



niedostrzeganie trudności i przeszkód w realizacji
podejmowanych działań (u części chorych zaburzenia
samooceny noszą walory urojeń wielkościowych).



zmiana aktywności złożonej i celowego działania



powierzchowność zainteresowań i liczne inicjatywy oraz
pochopne działania



natychmiastowa realizacja licznych pomysłów (zakupy,
podróże)



wzmożony popęd seksualny.

Zaburzenia depresyjne nawracające

- obraz kliniczny

Obejmują gr. zab. afektywnych, w której występują nawracające zespoły

depresyjne, u części chorych oddzielone okresami remisji, u części zaś po
przeminięciu ostrej fazy nawrotu utrzymują się st. subdepresji. Nawroty
choroby są często poprzedzone różnorodnymi wydarzeniami życiowymi.

Z.d.n. – są najprawdopodobniej gr. zab. afektywnych z której w

przyszłości będą wyodrębnione bardziej homogenne podgrupy
diagnostyczne.

Epizody dużej depresji i zab. depr. nawracające należą do często

spotykanych postaci zaburzeń psychicznych.
Rozpowszechnienie jest szacowane na 10%, chociaż może być większe.
Z.d.n. wystepują częściej u kobiet, niż u mężczyzn (2:1).

Pierwszy epizod choroby może pojawić się w każdym wieku, najczęściej

w 4 lub 5 dekadzie życia.
Większość tzw. depresji w przebiegu menopauzy spełnia kryteria
diagnostyczne z.d.n.

U większości p-tów obraz kliniczny spełnia kryteria epizodu dużej

depresji. Często, zwłaszcza u osób po 50 r.ż. jest to depresja z nasilonym
lękiem, niepokojem, zab. snu, urojeniami depresyjnymi.

Dystymiczne zaburzenia nastroju

- obraz kliniczny

Dystymia należy do częstych postaci zab. afektywnych i jest

rzadko rozpoznawana. Rozpowszechnienie 3-5% w populacji, u
kobiet 2 x częściej niż u mężczyzn.

W obrazie klinicznym dominują:



umiarkowane zaburzenia nastroju



złe samopoczucie



uczucie stałego zmęczenia (apatia, anhedonia, zaniżona
samoocena)



wzmożone napięcie emocjonalne (drażliwość) u części chorych

Kryterium diagnostycznym jest co najmniej okres dwuletniego

stałego lub stale nawracającego obniżenia nastroju. Wyrównany
nastrój rzadko trwa dłużej niż kilka tygodni.

żaden albo prawie żaden z poszczególnych epizodów depresji w

ok. dwuletnim nie przybiera nasilenia ciężkiego epizodu
depresyjnego spełniającego kryteria diagnostyczne.

Cyklotymia - obraz kliniczny

Termin „cyklotymia” oznacza utrzymujące się przez długi okres

czasu (często przez całe życie) wahania nastroju i aktywności pod
postacią łagodnych st. subdepresyjnych oraz hipomanii –
występujących zwykle naprzemiennie, niekiedy oddzielonych
kilkumiesięcznymi okresami normalnego samopoczucia.

Rozpowszechnienie w gr. 3-5%. Występuje równie często u

kobiet jak i u mężczyzn.

Przebieg przewlekły, początek zazwyczaj w późnym wieku

młodzieńczym, chociaż może i w wieku dojrzałym. U niektórych
osób zab. cyklotymiczne pojawiają się po kilku nawrotach depresji i
manii.

Kryterium diagnostycznym jest co najmniej dwuletnia

niestabilność nastroju obejmująca kilka okresów depresji lub
hipomanii przedzielone ok. prawidłowego nastroju.

Żaden z przejawów depresji lub hipomanii w ciągu dwuletniego

okresu nie spełnia kryteriów manii lub epizodu umiarkowanej czy
ciężkiej depresji.

Zaburzenia afektywne sezonowe

(depresja sezonowa)

Zaburzenia te występują często u młodych osób, znacznie

częściej wśród kobiet (60-90%) i to głównie ale nie wyłącznie w
rejonach niedoboru światła słonecznego (Skandynawia, Alaska).

Duże znaczenie przypisuje się patogenezie tego schorzenia

zaburzeniom rytmów biologicznych związanych z okresowym
deficytem światła słonecznego, zaburzeniom w wydzielaniu
melatoniny (niepotwierdzona hipoteza).

W obrazie klinicznym:



utrzymujący się przez kilka tygodni (niekiedy 3-4 m-ce) epizod
depresji łagodnej lub umiarkowanej, rzadko ciężkiej.



hipersomnia



znacznie zmniejszona aktywność, ospałość



wzmożone łaknienie (zwłaszcza węglowodanów)



przyrost masy ciała

Jest zaburzeniem nawracającym u niektórych pojawia się

każdej zimy, u niektórych na wiosnę występuje hipomania.