Wojny

Rzeczpospoli

tej w XVII

wieku

WOJNY ZE

SZWECJĄ

WOJNY ZE

SZWECJĄ

W

pierwszych

latach

panowania

Zygmunta III problemem stała się polityka
zagraniczna, a zwłaszcza stosunki ze Szwecją..
Po śmierci Jana Wazy następcą tronu miał
zostać Zygmunt. Napotkało to jednak
sprzeciw

stryja

Zygmunta

–

Karola

Sudermańskiego

. W 1599 parlament szwedzki

zdetronizował Zygmunta III i powołał na tron
Karola Sudermańskiego, którego koronowano
w 1604.

W odpowiedzi Zygmunt przyłączył do

Rzeczpospolitej, należącą wtedy do Szwecji
Estonię.

Karol

Sudermański

Fakt ten rozpoczął otwarty konflikt zbrojny koncentrujący

się w Inflantach. Kampanie inflanckie w latach

1600 – 1611,

1617 -1625 zakończyły się zajęciem Inflant przez Szwecję. W

pierwszej fazie walk wojska Rzeczpospolitej (dowodzone przez

Jana Zamoyskiego, Krzysztofa Radziwiłła i Jana Karola

Chodkiewicza) zdołały odrzucić Szwedów w bitwie pod

Kircholmem w 1605 r. Był to wielki sukces militarny Polski.

Główną role odegrała tu husaria.

Już w 1626 roku następca Karola Sudermańskiego – Gustaw II

Adolf, zorganizował wyprawę na Prusy Królewskie i zajął

miasta u ujścia Wisły. Jedynie Gdańsk stawił zdecydowany

opór. Walki były wyrównane, ale nawet zwycięstwa strony

polskiej pod Oliwą(1627) i pod Trzcianą(1629) nie przyniosły

sukcesu Polsce.

W 1629 r. strona polska i szwedzka podpisały rozejm w

Altmarku – czyli w Starym Targu.

Postanowienia rozejmu w

Altmarku (1629)

•Szwedzi otrzymali część Inflant położoną na
północ od rzeki Dźwiny;

•Szwecja otrzymała porty pruskie oprócz
Gdańska, Pucka i Królewca

•Szwedzi otrzymali też prawo pobierania 3,5 %
cła od morskiego handlu Gdańska;

Władysław IV Waza

Porażki Gustawa II Adolfa w Rzeszy i w

końcu jego śmierć w 1632 r. stworzyły dla
Rzeczpospolitej całkiem dobrą sytuację
polityczną, zwłaszcza w okolicznościach przejęcia
władzy przez nowego monarchę –

Władysława

IV

, który rozpoczął budowę floty wojennej, portu

na Helu i warsztatów okrętowych w Pucku.

Szlachta jednak nie chciała kolejnej wojny ze

Szwedami oraz obawiała się, że król dysponujący
flotą zechce wzmocnić swoją władzę. W wyniku
tego komisarze królewscy podpisali

26-letni

rozejm ze Szwecją w Sztumskiej Wsi w 1635

r.

Szwecja wycofała się z portów pruskich,
zrezygnowała z ceł, w zamian za co utrzymała
Inflanty.

WOJNY Z

ROSJĄ

Dymitr

Samozwaniec

Po śmierci Iwana IV Groźnego

państwo moskiewskie pogrążyło się
w kryzysie. Dało to okazję ingerować
innym państwom w jego sprawy
wewnętrzne. W początku XVII wieku
grupa polskich magnatów na czele z
Jerzym Mniszchem zorganizowała
intrygę polityczną, której celem było
osadzenie na tronie

Dymitra

Samozwańca.

Dymitr i dymitriady

Dymitr Samozwaniec miał być cudem ocalonym synem

cara Iwana IV.

W rzeczywistości był to Grigorij Otriepjew –

mnich zbiegły z Monasteru Czudowskiego.

W 1605 roku zdobył on poparcie magnatów polskich,

zorganizował wyprawę, w trakcie której zdobył Moskwę i w
konsekwencji koronował się na cara. W 1606 r. ożenił się z
córką Jerzego Mniszecha – Maryną. Wkrótce potem został
zamordowany, ale po nim pojawiali się kolejni Dymitrzy,
którzy twierdzili, że są ocalonymi synami cara Iwana IV.

Okres pojawiania się Dymitrów Samozwańców nazywamy
dymitriadą.

Początkowo Dymitrzy poszukiwali

wsparcia wojskowego u sąsiadów Rosji, w
tym przede wszystkim w Rzeczpospolitej i
znajdowali je. Oficjalnie Polska przystąpiła
do wojny w

1609

roku, a pretekstem do

wojny było zawarcie pokoju wieczystego
Rosji i Szwecji, które odtąd miały prowadzić
wspólna politykę zagraniczną.

W 1610 roku wyruszyła polska wyprawa

na Moskwę, na której czele stanął sam
Zygmunt III i hetman

Stanisław Żółkiewski

,

który w

1610

r. rozgromił wojska rosyjskie

w

bitwie pod Kłuszynem

.

Hetman Żółkiewski odnosząc wielki sukces

pomaszerował na Smoleńsk, zawarł ugodę z bojarami
moskiewskimi, a ci w zamian ofiarowali tron
królewiczowi Władysławowi IV . W 1611 Smoleńsk
skapitulował, do niewoli dostał się wcześniejszy car –

Wasyl Szujski

, ale sytuacja szybko uległa zmianie.

Rosjanie coraz gorzej odbierali obecność polskich wojsk
w Moskwie, rozpoczęli oblężenie Kremla i w 1612 r.
Polacy zostali wygnani z Moskwy. Nie pomogła nawet
interwencja

lisowczyków

.

W 1613 r. Rosjanie

ukoronowali nowego cara – Michała Romanowa.
Dynastia ta panowała w Rosji aż do 1917 roku.

Oblężenie Kremla

Królewicz Władysław IV zorganizował

wyprawę mającą na celu odzyskanie Rosji,
ale zakończyła się ona niepowodzeniem i
Polska została zmuszona do podpisania w

1618

roku

rozejmu w Dywilinie

. Na jego

mocy Rzeczpospolita otrzymała ziemię

siewierską, czernichowską i smoleńską

.

Już w 1632 r. w czasie bezkrólewia po

śmierci Zygmunta III armia rosyjska
zaatakowała Smoleńsk. Odsiecz smoleńska
poprowadzona przez Władysława IV zmusiła
Rosjan do odwrotu.

W 1634 r. zawarto pokój

wieczysty w Polanowie, na mocy
potwierdzono nabytki terytorialne Polski
otrzymane na mocy pokoju w Dywilinie.
Władysław IV zrzekł się roszczeń do tronu
carskiego.

Wasyl Szujski – car Rosji

WOJNY Z

TURCJĄ

W końcu XVI wieku na terenach

dzisiejszej

Ukrainy

pojawiło

się

zjawisko

kozaczyzny

. Twórcami jej byli

Kozacy

– miejscowa lub napływowa

ludność

–

zwłaszcza

chłopi,

mieszczanie i zubożała szlachta, która
uciekając przed niesprawiedliwością
lub uciskiem podatkowym zbiegła na
tereny

Dzikich Pół

–

tzw. Zaporoża

.

Tam z dala od powinności pańskich
zamieszkiwali.

Organizowali

oni

wyprawy

łupieskie

na

tereny

naddunajskie (w łodziach zwanych
czajkami), które w owym czasie
należały do Imperium Tureckiego.

Kozacy i kozaczyna

Jeszcze w 1582 r. z inicjatywy

Stefana Batorego utworzono

tzw.

Rejestr kozacki

, czyli

zaciąg

Kozaków do wojska na usługach
Rzeczpospolitej

. Początkowo było

to ok. 500 Kozaków, później liczba
ta wzrosła, zwłaszcza iż ci którzy
służyli w wojsku pobierali żołd. Aby
zmusić króla do zwiększenia liczby
Kozaków rejestrowych,
organizowali oni zbrojne powstania.
Problem ten stał się jednym z
poważniejszych w polityce XVII
wieku.

Rejestr kozacki

Turcja, zajęta Habsburgami, długo nie była
zainteresowana konfliktem z Rzeczpospolitą.
Sytuacja zmieniła się gdy Zygmunt III Waza,
korzystając z zamieszania wywołanego wojną
trzydziestoletnią, spróbował poszerzyć

wpływy w

Hospodarstwie Mołdawskim

. Spowodowało to

otwarty konflikt polsko – turecki.

Wojnę

rozpoczęła

strona

polska

pod

dowództwem

hetmana wielkiego koronnego –

Stanisława Żółkiewskiego

, który wkroczył na

teren Mołdawii.

Wojna z Turcją

Cecora i Chocim

Wyprawa Żółkiewskiego , z powodu

braku dyscypliny wśród żołnierzy, zakończyła
się klęską w czasie

bitwy pod Cecorą w 1620

roku.

Na domiar złego, w czasie odwrotu,

zginął sam hetman wielki koronny.

Rok później, w

1621

r zjednoczone

wojska polsko –litewskie pod dowództwem
hetmana wielkiego litewskiego –

Jana Karola

Chodkiewicza

stawiły czoło armii tureckiej

pod Chocimiem

. Twierdza została obroniona

a strona turecka musiała zawrzeć w 1621 r.
pokój. Strony zobowiązały się
powstrzymywać się od przekraczania granicy
na Dniestrze.

Jan Karol Chodkiewicz

Strona turecka jednak już w 1633

rozpoczęła nowe działania. Tym razem
ponownie zostały zahamowane dzięki wojskom
dowodzonym przez hetmana wielkiego
koronnego –

Stanisława Koniecpolskiego

. Po

tym zwycięstwie stosunki polsko – tureckie
uległy uspokojeniu na ponad 30 lat.

Kolejny konflikt wybuchł dopiero pod

koniec lat 60. XVII wieku.

Opracowała: Adrianna Halak